Το Ξηρόμερο στην Μπιενάλε της Βενετίας

Ένα κίτρινο περιστρεφόμενο ποτιστικό μηχάνημα, όπως αυτά που βλέπεις να αρδεύουν τα χωράφια ενώ διασχίζεις τους κάμπους της ηπειρωτικής χώρας, ετοιμάζεται να ταξιδέψει στην Βενετία. Σαν παλλόμενη καρδιά, που εισπνέει και εκπνέει νερό μέσα στη σκοτεινή επικράτεια του ελληνικού περιπτέρου στα Τζαρντίνι, θα συντονίζει σε πραγματικό χρόνο ένα σύμπαν από ήχους, φώτα και κινούμενες εικόνες σε μια εικαστική εγκατάσταση που εξετάζει την εμπειρία ενός πανηγυριού, αντλώντας έμπνευση από εκείνα της Θεσσαλίας και της Στερεάς Ελλάδας.

Μπαίνοντας στον κυκλικό χορό του «Ξηρόμερου/Dryland», της ελληνικής συμμετοχής στην προσεχή 60ή Διεθνή Έκθεση Τέχνης της Μπιενάλε της Βενετίας, ο επισκέπτης θα βρίσκεται μπροστά σε εικόνες από αγρούς και πόδια χορευτών που βηματίζουν στον ρυθμό του «Λιούλου» και της «Νταλιάνας», θ’ ακούει το αλύχτισμα των σκύλων της υπαίθρου, το θρόισμα των φυτών στο άγγιγμα του αέρα αλλά και αφηγήσεις για τους «πρωταγωνιστές» και τους «απόντες» των μεγάλων αυτών γιορτών. Σαν να ακολουθεί «μια διαδρομή από την πλατεία ενός χωριού έως τις παρυφές του γεωργικού τοπίου που το περιβάλλει» μας αποκάλυψαν νωρίτερα σήμερα στη σχετική συνέντευξη Τύπου ο Θανάσης Δεληγιάννης και ο Γιάννης Μιχαλόπουλος, οι οποίοι συνέλαβαν την ιδέα και την ανέπτυξαν με συνδημιουργούς την Έλια Καλογιάννη, τον Γιώργο Κυβερνήτη, τον Κώστα Χαϊκάλη και τον Φώτη Σαγώνα.

Ξηρόμερο/Dryland: ο επιμελητής Πάνος Γιαννικόπουλος για την ελληνική συμμετοχή στην 60^η Μπιενάλε της Βενετίας

«Το “Ξηρόμερο” αναφέρεται στην συγκεκριμένη γεωγραφική τοποθεσία της Ακαρνανίας, μιας περιοχής που φημίζεται για τα πανηγύρια της, αλλά και αιωρείται πάνω από αυτή μεταξύ κυριολεξίας και μεταφοράς. Δημιουργεί παράλληλα ένα τεχνητό δίπολο με την “εύφορη πεδιάδα” που τροφοδοτεί με τη γεωργική παραγωγή της μεγάλο μέρος των γεωργικών αναγκών αλλά και των εξαγωγών της Ελλάδας, επίσης γνωστή για τη μουσική της παράδοση» διευκρινίζει ο επιμελητής της ελληνικής συμμετοχής Πάνος Γιαννικόπουλος.

Το έργο μεταφέρει το πεδίο συνάντησης της κοινότητας –την πλατεία, τη δημόσια συγκέντρωση– από τον εξωτερικό στον εσωτερικό χώρο. Με μια αντίστροφη κίνηση, μια περφόρμανς που θα ξετυλίξει τα ζωογόνα «πλοκάμια» αυτής της μηχανής στο προαύλιο του ελληνικού περιπτέρου, πριν επιστρέψουν εντός, θα ενεργοποιηθεί η εικαστική πρόταση στις 18 Απριλίου.

«Η εγκατάσταση αποφεύγει την αισθητική προσέγγιση και τονίζει τη συναισθηματική αμεσότητα της επαφής με αντικείμενα, ήχους και εικόνες. Στοχεύει να δημιουργήσει συσχετίσεις μεταξύ της εμπλαισιωμένης γεωγραφικά εμπειρίας με την παγκόσμια κατάσταση. Τα αντίθετα μετατοπίζονται, αντικαθιστούν το ένα από το άλλο, το άνυδρο και το πλεόνασμα του νερού, η ένδεια και η υπερβολή, η ακουστική παράδοση και το ηλεκτρονικό μπιτ, το παρελθόν και το μέλλον, η λαγνεία και η αποστροφή, οι έμφυλες επιτελέσεις, ό,τι μετέχει και ό,τι μένει εκτός» επισημαίνει ο 33χρονος επιμελητής.

Οι καλλιτέχνες αντιμετωπίζουν το νερό στη συγκεκριμένη περίπτωση ως πρίσμα, μας αναφέρει, «ως μέσο για να βλέπουμε και να σκεφτόμαστε, εστιάζοντας στην έλλειψη ή στο “περισσότερο από το κανονικό”, στην ανάγκη ή στη σπατάλη του, καθώς και στις κοινωνικές συνδηλώσεις του. Η εξάντληση των πόρων συνδέεται με τη φυσική και οικονομική εξάντληση και την ίδια στιγμή, στο πανηγύρι η περίσσεια κίνηση ταυτίζεται με την κατάχρηση του παραγωγικού χρόνου, με τη σπατάλη των σωμάτων».

Το «Ξηρόμερο» στη Βενετία και η θέση της γυναίκας στο πανηγύρι

Στόχος των συντελεστών είναι να αναδείξουν τις ποικίλες και αποσιωπημένες όψεις του ελληνικού πανηγυριού, τη χαρά αλλά και το πένθος που υπάρχει μέσα σε κάθε γιορτή και, επιπλέον, τη θέση της γυναίκας στην ιστορία μιας παράδοσης που συνήθως στο προσκήνιό της έβγαιναν οι άνδρες. Άλλωστε, από την αναζήτηση μιας θρυλικής στους λάτρεις των πανηγυριών τραγουδίστριας, της Κικής Μαργαρώνη, ξεκίνησε αυτή η διαδρομή, στο πλαίσιο του Margaroni Residency σε ανάθεση του Onassis Culture. Περνώντας εβδομάδες στο Ξηρόμερο αλλά και στις μεγάλες γιορταστικές συναθροίσεις του θεσσαλικού κάμπου, ο δημιουργός διαμεσικών έργων και συνθέτης Θανάσης Δεληγιάννης (γιος οργανοπαίκτη και αγρότισσας, όπως τονίζει) και ο δραματουργός και φιλόλογος Γιάννης Μιχαλόπουλος γνώρισαν από πρώτο χέρι την τοπική παράδοση. Κι όταν στο ταξίδι μπήκαν η εικαστικός και κινηματογραφίστρια Έλια Καλογιάννη, ο φωτογράφος και ντοκιμαντερίστας Γιώργος Κυβερνήτης, ο ηχολήπτης και σχεδιαστής ήχου Κώστας Χαϊκάλη και ο εικαστικός και αρχιτέκτονας Φώτης Σαγώνας έφεραν καθένας τη δική του οπτική σ’ αυτό το συλλογικό έργο.

«Τι σημαίνει ένα πανηγύρι που δεν λειτουργεί; Εκεί που πας να διασκεδάσεις να σου θυμίζει μία απουσία, κάποιον που δεν είναι, δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να είναι εκεί; Πιστεύουμε ότι αυτή η αίσθηση υπάρχει στο έργο. Δεν μιλά μόνο για το πανηγύρι της χαράς, αλλά για τον πολιτισμό της περιφέρειας που δεν τον ενδιαφέρει το πανηγύρι ως κάτι το αυθεντικό, αλλά ως μια ζωντανή λειτουργία για τον άνθρωπο στην καθημερινότητά του. Ένα σύνθετο πλέγμα, ένας κόσμος ολόκληρος, με διαστάσεις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, μουσικές».

Η 60^ηΔιεθνή Έκθεση Τέχνης - La Biennale di Venezia

Ενενήντα χρόνια από την πρώτη συμμετοχή της Ελλάδας στην αρχαιότερη των μπιενάλε, η χώρα θα δώσει το παρών με ένα συλλογικό έργο και με χρηματοδότηση που ανέρχεται στα € 508.000 –«την υψηλότερη που έχει σημειωθεί ποτέ», όπως σημείωσε η Κατερίνα Γρέγου, η διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, το οποίο διατελεί αυτή τη φορά Εθνικός Επίτροπος.

Η διοργάνωση θα φιλοξενήσει 88 εθνικές συμμετοχές, οκτώ περισσότερες από το 2022, με καινούργιους «παίκτες» το Μπενίν, την Αιθιοπία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Ανατολικού Τιμόρ, την Τανζανίας ενώ για πρώτη φορά σε δικό τους περίπτερο θα παρουσιάσουν τις εικαστικές τους προτάσεις ο Παναμάς και η Σενεγάλη.

Περισσότερους καλλιτέχνες από κάθε άλλη φορά (330 συνολικά) αναμένουμε στην κεντρική έκθεση, που απλώνεται ως είθισται στο Ιταλικό περίπτερο και στο Arsenale, και επιμελείται ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Σάο Πάολο, Αντριάνο Πεντρόζα. Ο τίτλος της «Stranieri ovunque» προέρχεται από μια σειρά έργων σε νέον, σε διαφορετικές γλώσσες, του ιταλοβρετανικού ντουέτου Claire Fontaine, που με τη σειρά του είναι εμπνευσμένος από μια ιταλική αντιρατσιστική κολλεκτίβα. Ως προς τις σημασίες του, ο Βραζιλιάνος επιμελητής έχει αναφερθεί τόσο στην κυριολεκτική, τη σταθερή δυνατότητα συνάντησής μας με ξένους, αλλά και στο πως «όπου κι αν βρεθούμε, παραμένουμε πάντα πραγματικά και βαθιά μέσα μας ξένοι».

Πρόθεσή του, άλλωστε, είναι να συμπεριλάβει δημιουργούς που δεν έχουν ξαναπαρουσιάσει δουλειά τους στην συγκεκριμένη έκθεση, τόσο σύγχρονους όσο και ιστορικούς. Στον ιστορικό πυρήνα θα φιγουράρουν έργα καλλιτεχνών του 20ού αιώνα από τη Λατινική Αμερική, την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ασία, με έμφαση στον Μοντερνισμό του παγκόσμιου Νότου, ενώ το σύγχρονο σκέλος θα επικεντρωθεί σε θέματα queer, σε outsider και αυτοδίδακτους ή λαϊκούς καλλιτέχνες, που συχνά αντιμετωπίζονται ως ξένοι στον ίδιο τους τον τόπο.

INFO:
Μπιενάλε της Βενετίας
20 Απριλίου - 24 Νοεμβρίου 2024
Προεγκαίνια: 17-19 Απριλίου
Εγκαίνια ελληνικού περιπτέρου: 18 Απριλίου, 13:30 μ.μ., με πιστοποίηση