Από αριστερά: «Οι Γέροι και οι Νέοι», 1967, «Χωρίς τίτλο (Το πούλι)», 1971, Ιδιωτική Συλλογή Ειρήνης Παναγοπούλου, «Μοτοσικλετιστής», Καλλιτεχνική Συλλογή Εθνικής Τράπεζας
Γιάννης Γαΐτης - Αναδρομική Έκθεση: 100 χρόνια από τη γέννησή του: Παρουσίαση της έκθεσης που φιλοξενείται στη Δημοτική Πινακοθήκη της Θεσσαλονίκης.
Δεν είναι καρναβάλι, ώστε κάποιοι να διαλέξουν ένδυμα και λουκ αλά Σαρλό, άλλοι να ντυθούν Φελινικοί τσιρκολάνοι, είτε να μεταμφιεστούν σε Μάρτιν Ζακ των Tiger Lillies. Είναι Θεσσαλονίκη, έτος 1981, στο πάρκο Ντορέ, στην Πλατεία Αριστοτέλους, στην παραλία.
Δείτε τα παντού πώς ξεχύνονται στο κέντρο και χορεύουν τα ανθρωπάκια του Γιάννη Γαΐτη. Δραπετεύοντας από τους πίνακες, οι γνώριμες φιγούρες του ζωγράφου, ενσαρκωμένες από φιλότεχνους Θεσσαλονικιούς που έσπευσαν να δηλώσουν συμμετοχή για το χάπενινγκ, αποτέλεσαν το υλικό για μια περιπατητική περφόρμανς που συντελέστηκε εκείνο τον καιρό στην πόλη.
Οι φωτογραφίες αποτελούν κομμάτι της μεγάλης έκθεσης – αφιέρωμα στον καλλιτέχνη που τρέχει στη Δημοτική Πινακοθήκη και η επιμελήτρια της Θάλεια Μαρία Αλεξάκη έχει κάθε λόγο να δηλώνει ενθουσιασμένη. Εκείνο το Σάββατο που επισκέφτηκα την έκθεση, ο χειμώνας έξω αλάλιαζε δριμύς - κρύο, βροχή και αφόρητο μποτιλιάρισμα επί της Βασιλίσσης Όλγας. Εντούτοις, το βαρύ καιρικό δεν σταμάτησε την προσέλευση του κόσμου στην Κάζα Μπιάνκα. Ένας μικρός καλός χαμός γινόταν εντός της!
Η επιμελήτρια της έκθεσης Θάλεια Μαρία Αλεξάκη δίπλα στον «Μοτοσικλετιστή» (Ακρυλικό σε μουσαμά 146 x 114 εκ.) Καλλιτεχνική Συλλογή Εθνικής Τράπεζας
Η επιμελήτρια της έκθεσης Θάλεια Μαρία Αλεξάκη δίπλα στον «Μοτοσικλετιστή» (Ακρυλικό σε μουσαμά 146 x 114 εκ.) Καλλιτεχνική Συλλογή Εθνικής Τράπεζας
Από τη σοφίτα ξεκινά η «Γιάννης Γαΐτης - Αναδρομική Έκθεση: 100 χρόνια από τη γέννησή του», από το υπερώο. Εκεί όπου η Αλίν Φερνάντεζ πρόσμενε να φανεί ο «κομιστής» Πικιώνης, ο οποίος της μετάφερε τα ερωτικά γράμματα του Σπύρο Αλιμπέρτη, τότε που η Βασιλίσσης Όλγας λεγόταν Λεωφόρος των Εξοχών, κι εδώ όπου στεγάζεται η Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης βρισκόταν το σπιτικό του ζάπλουτου Ντίνο Φερνάντεζ. Εδώ, στο υπερώο, η Θάλεια Μαρία Αλεξάκη έστησε την πρώτη περίοδο του ζωγράφου, τη νεανική του ας την ονομάσουμε, τότε που ο κυβισμός, ο υπερρεαλισμός και η αφαίρεση δείχνει να γοητεύουν τον Γαΐτη. Με δάσκαλο στην Καλών Τεχνών τον Παρθένη και με ενεργή και ριψοκίνδυνη ΕΠΟΝίτικη δράση στην Κατοχή, με συμμετοχή στην καλλιτεχνική κολεκτίβα των «Ακραίων», που το 1949 αποκήρυξαν τον ρεαλισμό, γάμο με τη γλύπτρια Γαβριέλα Σίμωσι, φυγή στο Παρίσι και τακιμιάσματα φιλίας αργότερα σε Γαλλία και Ιταλία με τον Κανιάρη, τον Κεσσανλή και τον Τσόκλη, ο νεαρός Γιάννης Γαΐτης σιγά σιγά βρίσκει τα γράδα του και σταδιακά κατακτά μοναδικότητα, στιλ, ύφος και ήθος.
Κατεβαίνοντας από το υπερώο προς τους κάτω ορόφους της Κάζα Μπιάνκα, παρακολουθούμε τα αφηρημένα σχέδια να αποκτούν μορφή και σχήμα. Τα μυρμηγκάκια ή οι απρόσωπες φιγούρες του, εξελίσσονται, μορφοποιούνται και καταλήγουν στα περίφημα «Ανθρωπάκια» του.
Βαθιά πολιτικά ως προς το σχόλιο, τα διάσημα «Ανθρωπάκια» του Γαΐτη, είτε είναι κεφάτα (γυρίζουν άραγε από του Βερόπουλου, όπως τραγουδούσε μια σχετική διαφήμιση της εποχής;), είτε είναι θλιμμένα, αφού μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο δεν πρόλαβαν να χαρούν τη Δημοκρατία, που τη χαντάκωσε η Χούντα των Συνταγματαρχών, δεν είναι παρά στιλιζαρισμένοι Μαζάνθρωποι, προθύμως εκτελούντες, με τον τρόπο που τους απεικονίζει ο ζωγράφος. Δεν έχουν μάτια και συγκεκριμένα ατομικά χαρακτηριστικά, δεν διαθέτουν καμιά μοναδικότητα και δεν διαφοροποιούνται από το κοπάδι.
Δεν σκέφτονται, άρα δεν υπάρχουν. Και ανάποδα: ομοιόμορφα ντυμένα και με τα ίδια θέλω, τα «μπαρμπαλέκια» του Γαΐτη ακολουθούν τη μοίρα τους ανίκανα να αντιδράσουν. Γεωμετρικές φιγούρες σε πολλαπλά πανομοιότυπες αναπαραστάσεις, δεν ξεπηδούν από γουορχολικές κονσέρβες Κάμπελ αλλά από σαρδελοκούτια (Φλόκος;). Υποχείρια του καταναλωτισμού και της εξουσίας, πειθήνια και άβουλα ή φοβισμένα να αντιδράσουν, τα κοπάδια των Μαζανθρώπων του Γαΐτη είναι ο τρόπος του για να στηλιτεύσει τους θεσμούς, την κοινωνία και ένα σύστημα που τυραννά και αποβλακώνει.
Με την ολοκλήρωση της περιήγησης στην έκθεση, όπου εκτός από τη ζωγραφική θα δείτε και γλυπτά, κατασκευές, επιτοίχια, παιχνίδια και αρχειακό υλικό, παρακολουθείστε και το βιογραφικό ντοκιμαντέρ πουφιλμάρισε ο Λάκης Παπαστάθης στο Μονόγραμμα της ΕΡΤ.
Εκθέτοντας για πρώτη φορά στη Θεσσαλονίκη το 1972, στην γκαλερί Κοχλίας του αείμνηστου Κώστα Λαχά, ο Γαΐτης στη συνέχεια ανέπτυξε, έως τον θάνατό του το 1984, δεσμούς αγάπης και στοργής με την πόλη. Συγκινημένος κοιτώ και ξανακοιτώ τις εικόνες της περφόρμανς του 1981, διαβάζοντας συνάμα και το κείμενο του νεαρού τότε δημοσιογράφου Χρήστου Ζαφείρη, στην εφημερίδα «Θεσσαλονίκη» του 1972: «Οι χαρτογιακάδες, οι γραφειοκράτες, οι μαριονέτες με τα σκληρά κολάρα, οι τυποποιημένες συνήθειες, η μάζα που κινείται στους δρόμους, που στοιβάζεται στα λεωφορεία, που δέχεται αδιαμαρτύρητα το στοίβαγμα σε κάθε χώρο της σύγχρονης πόλης, οι συνέπειες και οι επιδράσεις της τεχνολογίας στον άνθρωπο, να, η θεματογραφία του Γιάννη Γαΐτη και η καταγγελία του μέσα από την τέχνη, όπως μας την παρουσιάζει στη Θεσσαλονίκη και στην γκαλερί Κοχλίας». Θεσσαλονικείς, σπεύσατε…
Η έκθεση «Γιάννης Γαΐτης - Αναδρομική Έκθεση: 100 χρόνια από τη γέννησή του» παρουσιάστηκε στο πλαίσιο των 58ων Δημητρίων. Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης (Βασ. Όλγας 182 και Θεμιστοκλή Σοφούλη) έως τις 10 Μαρτίου 2024
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
10°
