Μιχάλης Οικονόμου: Η επιμελήτρια Αφροδίτη Κούρια μας συστήνει 5 πίνακες που φωτίζουν το έργο του

Αφιέρωσε τις πινελιές του σε θέματα κοινότοπα, από αυτά που θα σου χάριζε απλόχερα έναν αιώνα πριν μια περιήγηση σε ειδυλλιακά ακρογιάλια, ηλιόφωτους αγρούς και νοτισμένα από την υγρασία ψαροχώρια στη Γαλλία (όπου γαλουχήθηκε καλλιτεχνικά) και στην Ελλάδα. Κι, όμως, τι συγκίνηση διεγείρουν ακόμα οι πίνακές του καθώς συνειδητοποιείς τη διαρκή πάλη του να κατακτήσει το δικό του εσωτερικό-ψυχολογικό «τοπίο». Και πόσες εκπλήξεις αναδύονται μέσα από τα έργα του, όταν αντιλαμβάνεσαι τον τρόπο που χτίζει τις συνθέσεις στα «χνουδάτα» του ακόμα και με το πέλος της ταπεινής φανέλας, την οποία χρησιμοποιεί ως καμβά, ή με τα πρόχειρα σκουπισμένα χρώματα του πινέλου στο καθημερινό, λινό σεντονόπανο.

Από τους λιγότερο προβεβλημένους και γνωστούς στο ευρύτερο κοινό εκπροσώπους της νεοελληνικής ζωγραφικής, ο Μιχάλης Οικονόμου έγραψε μια σύντομη τροχιά στον κόσμο –καθώς πέθανε σε ηλικία μόλις 49 ετών στο Δρομοκαϊτειο. Συνέβαλε, όμως, ουσιαστικά στην ανανέωση της εγχώριας δημιουργίας στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, στο πεδίο της τοπιογραφίας στην οποία αφοσιώθηκε εμμονικά.

Κορυφαίο γεγονός στην εγχώρια εικαστική ατζέντα του 2023, το μεγάλο αναδρομικό αφιέρωμα στη δουλειά του, που οργάνωσε με ζέση η Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, υπήρξε από μόνο του αφορμή ώστε να πάρουμε το δρόμο για το γραφικό Μέτσοβο το περασμένο φθινόπωρο. Η ποίηση των εικόνων του, όμως, θα αντηχήσει και στην Αθήνα αφού η έκθεση «Μιχάλης Οικονόμου (1884-1933)-Η αλχημεία της ζωγραφικής» φέρνει 116 έργα του σημαντικού καλλιτέχνη από την 1^η Φεβρουαρίου 2024 στο Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη.

Ανάμεσα σε πίνακες και κατόψεις χώρων, η επιμελήτρια και άοκνη μελετήτρια του έργου του Αφροδίτη Κούρια μας συστήνει τον καλλιτέχνη μέσα από τα ίδια του τα έργα. Πέντε πίνακες που φωτίζουν ο καθένας με τον δικό του τρόπο την πορεία και την εικαστική κατάθεση του Μιχάλη Οικονόμου.

«Μιχάλης Οικονόμου-Η αλχημεία της ζωγραφικής»: Η επιμελήτρια Αφροδίτη Κούρια επιλέγει 5 πίνακες

Martigues
Όταν ο Οικονόμου ζούσε στο Παρίσι συνήθιζε να επισκέπτεται τη μικρή πόλη Martigues, κοντά στη Μασσαλία, όπου τα παλιά σπίτια που καθρεφτίζονται στα ήσυχα νερά των καναλιών αποτελούσαν γι’ αυτόν ένα ιδιαίτερα προσφιλές θέμα. Οι πίνακες της Martigues με τις πλούσιες σε υφές και ματιέρες επιφάνειες και τις ποιότητες του φωτός συνιστούν έναν σημαντικό σταθμό στη καλλιτεχνική του πορεία και αναδεικνύουν εύγλωττα το «λαίμαργο» ζωγραφικό βλέμμα του δημιουργού καθώς και την αλχημεία της τέχνης του που επαινέθηκε από τους τεχνοκριτικούς στο εξωτερικό και στην Ελλάδα.

Αδιάβατο γεφύρι (Dauphine)
Ο πίνακας (από την Εθνική Πινακοθήκη-Συλλογή Ιδρύματος Ευριπίδη Κουτλίδη), καμωμένος στη Γαλλία, είναι χαρακτηριστικό δείγμα της ζωγραφικής του Οικονόμου στην πρώτη περίοδό του, όταν δουλεύει με μια χειρονομιακή, ενεργητική γραφή με ανάγλυφη πινελιά. Η στέρεη αίσθηση της φόρμας, με γλυπτική αντίληψη, η ωμή υλικότητα και η τραχιά σωματικότητα της ζωγραφικής επιφάνειας υπογραμμίζουν νοηματικά το θέμα, δημιουργώντας ταυτόχρονα έντονες οπτικές εντυπώσεις στο θεατή. 

Κοντά στα Μέγαρα
Με τα «χνουδωτά» ή «χνουδάτα», όπως ο ίδιος τα ονόμαζε, έργα δηλαδή καμωμένα πάνω σε φανέλες, ο Οικονόμου προχώρησε σε έναν καθαρά προσωπικό κώδικα αναπαράστασης, που αντανακλά τις μεταλλαγές της σχέσης του με το τοπίο, με τον εξωτερικό κόσμο. Η πρωτογενής όραση έχει δώσει τη θέση της στη διαθλασμένη, που μεταφράζεται εικαστικά σε τοπία με μια ιδιόμορφη υπόσταση, μια μυστική, λανθάνουσα ζωή, με όσμωση πραγματικού-φαντασιακού, αντικειμενικού-υποκειμενικού και με μουσικό ρυθμό στις απλοποιημένες, ρευστές φόρμες.

Βραδυνό
Το κυπαρίσσι θα είναι ένα από τα κεντρικά θέματα στα σιωπηλά, «εσωστρεφή» τοπία του καλλιτέχνη στη δεύτερη περίοδό του. Το κυπαρίσσι, προσφιλές θεματικό μοτίβο της ζωγραφικής του Συμβολισμού, με ρομαντικούς απόηχους, μοιάζει να γίνεται στον Οικονόμου ένα σύμβολο του ψυχισμού του και φορέας του «αισθήματος» που ο δημιουργός ήθελε να μεταδώσει με τη ζωγραφική του.

Ύδρα
Ξεχωριστή θέση στην όψιμη περίοδο του Οικονόμου κατέχουν οι πίνακες με θέμα την Ύδρα, έργα με καθαρά αυτοβιογραφικό στίγμα. Ο καλλιτέχνης αρνείται την πανοραμική, από απόσταση, θέαση, την «άποψη» του λιμανιού με τη χαρακτηριστική αρχιτεκτονική του οικιστικού περιβάλλοντος. Εστιάζει σε γωνιές του νησιού, σε ένα σπίτι. Το μοναχικό σπίτι κοντά στο νερό, θέμα που διατρέχει ολόκληρη την εικαστική διαδρομή του, επενδύεται με ένα νέο ψυχολογικό βάθος στους πίνακες της Ύδρας, όταν ο κλονισμένος πλέον εσωτερικός κόσμος του ζωγράφου φαίνεται πως αναζητά ένα σταθερό σημείο αναφοράς, ριζωμένο στην πραγματικότητα, όπως δείχνουν τα σπίτια που έχουν ξαναβρεί τον όγκο και τη σταθερότητά τους.

INFO:
«Μιχάλης Οικονόμου-Η αλχημεία της ζωγραφικής»
Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, Βασ. Σοφίας 9 & Μέρλιν 1, 210 3611206
Διάρκεια έκθεσης: 1 Φεβρουαρίου 2024 έως 12 Μαΐου 2024
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Κυριακή 10:00-18:00, Πέμπτη 10:00-20:00