Εικαστικα

Σαν σήμερα, 20 Δεκεμβρίου, ο Lucian Freud διχάζει με το πορτραίτο της βασίλισσας Ελισάβετ

Αριστούργημα ή παρωδία; Μετά από 20 χρόνια η «συζήτηση» συνεχίζεται

Newsroom
5’ ΔΙΑΒΑΣΜΑ

Σαν σήμερα, 20 Δεκεμβρίου, το 2001 ο Lucian Freud αποκάλυψε το πορτραίτο της βασίλισσας Ελισάβετ ΙΙ - Οι αντιδράσεις που προκάλεσε και η κληρονομιά του ως ένα από τους σημαντικότερους πορτρετίστες του 20ου αιώνα

Σαν σήμερα στις 20 Δεκεμβρίου 2001 ο Lucian Freud παρουσίασε ένα πορτραίτο της βασίλισσας Ελισάβετ ΙΙ σοκάροντας την κοινή γνώμη της Βρετανίας, καθώς δεν έμοιαζε σε τίποτα με τα παραδοσιακά βασιλικά πορτραίτα.

Μικρό και «εσωτερικό» το πορτραίτο της Βασίλισας από τον Freud

Ο Freud συνέκρινε τη δημιουργία του πορτραίτου με την ανάληψη μιας εξερευνητικής αποστολής στο νότιο πόλο. Προσπάθησε να κάνει το έργο του πιο διαχειρίσιμο χρησιμοποιώντας έναν μικρό καμβά ύψους μόλις 20 εκατοστών, καθώς αυτό θα απαιτούσε λιγότερες συνεδρίες, ενώ επικεντρώθηκε στην «εσωτερική απεικόνιση» πίσω από ένα τόσο αναγνωρίσιμο πρόσωπο. 

Αποφάσισε επίσης να απεικονίσει μόνο το κεφάλι και τους ώμους της Βασίλισσας, αντί να ζωγραφίσει ολόκληρο το σώμα. Ωστόσο, μόλις άρχισαν οι εργασίες, αποφάσισε να προσθέσει ένα διαμαντένιο διάδημα, ίσως για να κάνει τη φιγούρα πιο αναγνωρίσιμη με αποτέλεσμα να επεκτείνει τον καμβά κατά 3,5 εκατοστά. Το πορτρέτο ζωγραφίστηκε στο στούντιο συντήρησης εικόνων στο St James's Palace από τον Μάιο του 2000 μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2001.

Το αποτέλεσμα εξυμνήθηκε, αλλά και απορρίφθηκε ταυτόχρονα. Πάντως, η κριτική έμεινε σε λογικά πλαίσια, χωρίς να ζητείται «η κεφαλή του επί πίνακι», ή ο πίνακας να εξαφανιστεί από προσώπου γης...

© Instagram / lucianfreudart

Το καλύτερο βασιλικό πορτρέτο εδώ και 150 χρόνια;

Κανένα πορτρέτο της Βασίλισσας δεν έχει διχάσει τόσο έντονα την κοινή γνώμη όσο αυτή η μικρή, εκφραστική ελαιογραφία. Ο Richard Cork, κριτικός τέχνης για τους Times, το χαρακτήρισε «επώδυνο, γενναίο, ειλικρινές, στωικό και, πάνω απ' όλα, ξεκάθαρο».

Αντίθετα, ο βασιλικός φωτογράφος της Sun, Arthur Edwards, δήλωσε: «Ο Freud θα έπρεπε να κλειδωθεί στον Πύργο του Λονδίνου για αυτό».

Ο Guardian το χαρακτήρισε ως το καλύτερο βασιλικό πορτρέτο εδώ και 150 χρόνια. Άλλοι αρθρογράφοι σχολίασαν ότι έκανε τη Βασίλισσα να μοιάζει με παίχτη του ράγκμπι ή με ένα από τα αγαπημένα της σκυλιά ράτσας κόργκι.

Ο Freud παρέδωσε το πορτρέτο του στη βασίλισσα αυτοπροσώπως. Σύμφωνα με τον δεύτερο και τελευταίο τόμο της βιογραφίας του ζωγράφου από τον William Feaver, που δημοσιεύτηκε το 2020, η Βασίλισσα δεν είπε τη γνώμη της για αυτό, αλλά φαινόταν πολύ ευχαριστημένη. Είπε στον Freud: «Πολύ ωραίο εκ μέρους που το έκανες αυτό. Μου άρεσε πολύ να σε βλέπω να ανακατεύεις τα χρώματά σου».

Η αντίδραση του Τύπου δεν ήταν τόσο διπλωματική. Ο τίτλος της πρώτης σελίδας της Sun ήταν: «Είναι μια παρωδία Μεγαλειότατη». Ο Robin Simon, εκδότης του British Art Journal, είπε: «Την κάνει να μοιάζει λες και ένα από τα κοργκί της έχει υποστεί εγκεφαλικό. Είναι τεράστιο λάθος για τον Lucian Freud. Το παρατράβηξε με αυτό το πορτρέτο».

© Instagram / lucianfreudart

Ανάλογη αντίδραση υπήρξε και από άλλες εφημερίδες, αλλά όχι από όλες. Ο Adrian Searle του Guardian το συνέκρινε με τον Richard Nixon, αλλά ταυτόχρονα του άρεσε.

«Αυτό είναι το μοναδικό πορτρέτο της βασίλισσας ή οποιουδήποτε άλλου μέλους της σημερινής βασιλικής οικογένειας, με οποιαδήποτε καλλιτεχνική ή ανθρώπινη αξία», έγραψε.

Το πορτρέτο μπορεί να χλευάστηκε από κάποιους, αλλά είχε κερδίσει τον σεβασμό των επιμελητών. Ο Daniel Herrmann, επιμελητής της Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου, είπε ότι ο πίνακας ήταν εμβληματικός, με τον Freud να κερδίζει μία θέση ανάμεσα στους καλλιτέχνες της «αυλής».

Ο Freud, ο οποίος πέθανε το 2011 σε ηλικία 88 ετών, είχε πάντα στενή σχέση με την Εθνική Πινακοθήκη και ήταν τακτικός επισκέπτης της σε όλη του τη ζωή. «Χρησιμοποιώ τη γκαλερί σαν να είναι γιατρός», είχε πει στον δημοσιογράφο Michael Kimmelman. «Έρχομαι για ιδέες και βοήθεια. Έρχομαι να κοιτάξω καταστάσεις μέσα σε πίνακες, παρά ολόκληρους πίνακες. Συχνά αυτές οι καταστάσεις έχουν να κάνουν με χέρια και πόδια, οπότε η ιατρική αναλογία ταιριάζει σε αυτή την περίπτωση».

«Είναι ένα συναρπαστικό πορτρέτο και προέρχεται από έναν ζωγράφο που δεν δίσταζε να κοιτάζει τους ισχυρούς, όπως κοίταζε την καθημερινή ζωή. Ζωγράφισε την Αυτού Μεγαλειότητα, αλλά ζωγράφισε επίσης πορτρέτα ανθρώπων του υποκόσμου. Ζωγράφισε πορτρέτα ακόμα και της ίδιας του της μητέρας. Είναι ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους στον κόσμο και συνεχίζει να εμπνέει καλλιτέχνες μέχρι και σήμερα. Η ειλικρινής ματιά είναι κάτι που χαρακτηρίζει το έργο του Freud», είχε δηλώσει ο Herrmann.

Το πορτρέτο της βασίλισσας Ελισάβετ ΙΙ συνεχίζει να διχάζει την κοινή γνώμη

Ο Lucian Freud θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους πορτρετίστες του 20ου αιώνα © Getty Images / Express Newspapers

Ο Lucian Michael Freud γεννημένος στις 8 Δεκεμβρίου του 1922 ήταν Βρετανός ζωγράφος και σχεδιαστής, με ειδίκευση στην παραστατική τέχνη και γνωστός ως ένας από τους σημαντικότερους Άγγλους πορτρετίστες του 20ου αιώνα. Γεννήθηκε στο Βερολίνο, γιος του Εβραίου αρχιτέκτονα Ernst L. Freud και εγγονός του Sigmund Freud. Ο Freud πήρε το μικρό του όνομα Lucian από τη μητέρα του στη μνήμη του αρχαίου συγγραφέα Λουκιανού. Η οικογένειά του μετακόμισε στην Αγγλία το 1933, όταν ήταν 10 ετών για να γλιτώσει από την άνοδο του ναζισμού. Πολιτογραφήθηκε  Βρετανός πολίτης το 1939 και από το 1942 έως το 1943 ήταν φοιτητής στο Goldsmiths' College του Λονδίνου, ενώ υπηρέτησε στο Βρετανικό Εμπορικό Ναυτικό κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Στα πρώτα βήματα της καριέρας του ως ζωγράφος ήταν επηρεασμένος από τον σουρεαλισμό, αλλά στις αρχές της δεκαετίας του 1950 οι συχνά έντονοι και αλλοτριωμένοι πίνακές του έτειναν προς τον ρεαλισμό. Ο Freud ήταν ένας αρκετά εσωστρεφής και κλειστός άνθρωπος και οι πίνακές του, που ολοκληρώθηκαν σε μια καριέρα 60 ετών, είναι κυρίως φίλων και συγγενών. Τα έργα του είναι ως επί το πλείστον σκοτεινά και χαρακτηρίζονται από παχιές στρώσεις χρωμάτων, συχνά τοποθετημένα σε κλειστοφοβικούς χώρους και αστικά τοπία. Διακρίνονται για την ψυχολογική τους διείσδυση σε συνδυασμό με μία άβολη σχέση μεταξύ καλλιτέχνη και μοντέλου. Πέθανε στις 20 Ιουλίου του 2011 στο Λονδίνο.

Πάνω από δύο δεκαετίες από τότε που αποκαλύφθηκε εν μέσω επαίνων και χλευασμού, το πορτρέτο της βασίλισσας Ελισάβετ ΙΙ του Lucian Freud συνεχίζει να διχάζει την κοινή γνώμη.