Δημήτρης Κάσδαγλης: Συνέντευξη με τον εικονογράφο, σχεδιαστή κόμικ, για την επετειακή έκδοση του «Μικρού Ήρωα», τις νέες ιστορίες και την προσέγγισή του.
Ο σχεδιαστής κόμικ, Δημήτρης Κάσδαγλης, μιλάει για την επετειακή έκδοση του «Μικρού Ήρωα» (2023), ένα συλλεκτικό άλμπουμ δεκαοχτώ Ελλήνων καλλιτεχνών σε δύο μέρη, στο πρώτο εκ των οποίων έχει επιμεληθεί ο ίδιος το εξώφυλλο. Ο Δημήτρης μιλάει για την πρώτη του γνωριμία με τον «Μικρό Ήρωα», ως παιδί, την ιστορία του κόμικ και το λόγο που συνεχίζει να κρατάει το ενδιαφέρον του κοινού, 70 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του. Ο πρώτος τόμος του εκατοντασέλιδου άλμπουμ κυκλοφόρησε στις 26 Οκτωβρίου και ο δεύτερος θα κυκλοφορήσει στις 14 Δεκεμβρίου από τις Εκδόσεις Μικρός Ήρως.
Πρώτα απ’ όλα, ειδικά για τις γενιές σαν τη δική μου που αγνοούν, ίσως, την ύπαρξη καν του αναγνώσματος «Μικρός Ήρως» (1953), μπορείς να μας πείτε δύο λόγια για αυτό; Πρόκειται για ένα πολύ δημοφιλές περιοδικό ανάγνωσμα για παιδιά, του οποίου φέτος γιορτάζουμε τα 70 χρόνια από την πρώτη του κυκλοφορία, τον Φεβρουάριο του 1953. Κυκλοφόρησε σε συνεχόμενη εβδομαδιαία έκδοση για 16 χρόνια. Αυτό μεταφράζεται σε 798 τεύχη, γραμμένα αποκλειστικά από τον Στέλιο Ανεμοδουρά και εικονογραφημένα κυρίως από τον Βύρωνα Απτόσογλου. Οι κεντρικοί χαρακτήρες είναι τρία ορφανά Ελληνόπουλα, ο Γιώργος Θαλάσσης, η Κατερίνα και ο Σπίθας, που τα βάζουν με τις Δυνάμεις του Άξονα την περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι περιπέτειές τους ξεκινούν από την Κατοχική Αθήνα, σύντομα όμως θα γυρίζουν όλο τον κόσμο για να αγωνιστούν για την Ελευθερία.
Τι σας τράβηξε αρχικά και σε τι ηλικία, στον «Μικρό Ήρωα»; Πείτε μας λίγο για την εμπειρία σας όταν το αγοράζατε και τι θυμάστε από εκείνη την εποχή.
Το εξώφυλλο! Τον «Μικρό Ήρωα» τον γνώρισα στην τρίτη του επανέκδοση, αυτή των 100 τόμων, η οποία είχε ένα πολύ χαρακτηριστικό πορτραίτο των τριών πρωταγωνιστών, κοινό σε όλα της τα εξώφυλλα. Πήγαινα στο Δημοτικό, ήταν η εποχή που διάβαζα οτιδήποτε έπεφτε στα χέρια μου, με το χαρτζιλίκι μου να πηγαίνει σχεδόν αποκλειστικά για κόμικς. Κάθε φορά που πήγαινα στο περίπτερο για …κατάθεση τους έβλεπα να με κοιτάζουν από το ράφι. Θυμάμαι την απογοήτευσή μου όταν τελικά αγόρασα έναν τόμο και συνειδητοποίησα εκ των υστέρων ότι δεν ήταν κόμικ! Η απογοήτευση δεν κράτησε πολύ. Μπορεί το ανάγνωσμα να φάνταζε ξεπερασμένο για τη δική μου εποχή, τη δεκαετία του 1980, όμως οι μικροί ήρωες του Ανεμοδουρά με είχαν βρει στη σωστή ηλικία και η γραφή του θα με κέρδιζε από τις πρώτες σελίδες. Έγινα φανατικός αναγνώστης.
Οι τρεις πρωταγωνιστές των ιστοριών αγωνίζονται συχνά απέναντι σε Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους κατακτητές με φασιστικές ιδεολογίες. Έπαιξε αυτή η θεματολογία κάποιο ρόλο στο ενδιαφέρον σας για το περιοδικό; Ποια είναι η σχέση σας με την Ελλάδα και την εθνική μας ταυτότητα και ποια απέναντι στα συγκεντρωτικά καθεστώτα;
Ήμουν πολύ μικρός για να παίξει. Για εμένα ήταν απλώς οι «κακοί» και με κάτι τέτοιους … αγκυλωτούς τα έβαζαν ο Ιντιάνα Τζόουνς, ο Κάπταιν Αμέρικα… ο Φασισμός ήταν κάτι που είχε γίνει παλιά και τον είχαμε αφήσει πίσω μας. Ώσπου ξυπνάς μια Δευτέρα πρωί και βλέπεις Χρυσαυγίτες στη Βουλή. Τότε αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι πως η γοητεία μιας φασιστικής ιδεολογίας είναι διαχρονική και πόσο επίφοβο είναι να μην πάρεις τον κίνδυνο αυτό εγκαίρως στα σοβαρά. Γεννήθηκα Έλληνας, όμως παράλληλα με θεωρώ πολίτη του κόσμου, με την ελληνικότητά μου να με χαρακτηρίζει, όχι να με διαχωρίζει από το σύνολο. Είναι αδιαμφισβήτητο μέρος της ταυτότητάς μου, τη βιώνω ως κομμάτι υγειούς εξωστρέφειας και όχι κομπλεξικής άμυνας, θυμώνω με το πώς εγχώριοι «αγκυλωτοί» την καπηλεύονται. Με την καταπίεση δεν τα πηγαίνω καθόλου καλά, πόσο μάλλον με τα καθεστώτα που την επιβάλλουν. Τρομάζω με την ευκολία που η Ανθρωπότητα ξεχνάει και επαναλαμβάνει τα λάθη της. Έχουμε πολλά να ξαναμάθουμε ακόμα.
Όπως ξέρουμε, κυκλοφόρησε ο πρώτος και αναμένεται ο δεύτερος επετειακός τόμος για τα 70 χρόνια του «Μικρού Ήρωα», με τη συμμετοχή πολλών καλλιτεχνών και βέβαια τη δική σας. Πείτε μας δυο λόγια για τη συμμετοχή σας σε αυτές τις επετειακές εκδόσεις. Ήμουν ο δημιουργός που επιλέχτηκε να εικονογραφήσει το εξώφυλλο του πρώτου τόμου και συμμετέχω με μια ιστορία στον δεύτερο. Το εξώφυλλο είναι εμπνευσμένο από εμβληματικό πορτραίτο των πρωταγωνιστών στα εξώφυλλα των τόμων, ζωγραφισμένο από τον Βύρωνα Απτόσογλου. Ήθελα να είναι σαφής η αναφορά, αλλά η απόδοση των χαρακτήρων να γίνει με φρέσκια ματιά. Ανάλογο ήταν το σκεπτικό πίσω από την ιστορία που έφτιαξα για τον δεύτερο τόμο. Την ήθελα νοσταλγική για τους παλιούς αναγνώστες, αλλά να λειτουργεί και ως εισαγωγή στον κόσμο του Μικρού Ήρωα για τους καινούργιους. Εδώ το προσπάθησα δίνοντας μια άλλη ερμηνεία στο προσωνύμιο Παιδί-Φάντασμα, τίτλο που είχαν δώσει οι εχθροί του στο Γιώργο Θαλάσση.
Η θεματολογία του «Μικρού Ήρωα» ήταν πάντα κάπως σκληρή, σαν μια ταινία με τον Λι Μάρβιν, ίσως, με πολεμικό χαρακτήρα και πολλά θύματα και από τις δύο πλευρές. Παρόλα αυτά, οι νέες περιπέτειες που εμπεριέχονται εδώ, είναι κάπως σκληρότερες, γραφικότερες αν θέλετε από εκείνες του αρχικού αναγνώσματος. Γιατί πιστεύετε πως συμβαίνει αυτό;
Στην περίπτωση του «Μικρού Ήρωα», η θεματική είναι τέτοια που επιβάλλει μια σκληρή γραφική προσέγγιση, μιλάμε για περιπέτειες που διαδραματίζονται εν καιρώ πολέμου. Οι νέες ιστορίες ούτως ή άλλως απευθύνονται σε ένα κοινό που είναι ήδη αρκετά εξοικειωμένο με την απεικόνιση σκηνών βίας. Γραφικότερες πάντως υποθέτω πως τις κάνει να φαίνονται το μέσο, το ότι παρουσιάζονται δηλαδή σε μορφή κόμικ. Τα κόμικς είναι συνδυασμός λόγου και εικόνας, όπου δεν αρκείσαι στην περιγραφή, δίνεις και οπτική πληροφορία. Ποιο από τα δυο υπερτερεί, είναι στην ευχέρεια και στο ταλέντο του εκάστοτε δημιουργού. Βέβαια και στην πρώτη έκδοση υπήρχε εικονογράφηση, εκεί όμως το κείμενο είχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Προσωπικά πιστεύω ό,τι οι εικόνες που δημιουργεί με τη φαντασία του ο αναγνώστης διαβάζοντας μια περιγραφή, είναι πολύ πιο έντονες και αποτελεσματικές από το να τις δει αποτυπωμένες. Με αφορμή την ιστορία που είχα να κάνω, ξαναδιάβασα το καλοκαίρι που μας πέρασε τα πρώτα 40 περίπου τεύχη. Μου έκανε εντύπωση στο πόσο σκληρή μπορούσε να γίνει η γραφή του Ανεμοδουρά, όμως τo 1953 οι πρώτοι αναγνώστες είναι παιδιά που είχαν γεννηθεί στα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου. Είχαν βιώματα και αναμνήσεις από τα όσα περιγράφονται. Όλα τα παραπάνω βέβαια ο συγγραφέας κατάφερνε να τα εξισορροπεί με την παιδική αγνότητα των πρωταγωνιστών και το χιούμορ που έφερνε στις ιστορίες ο Σπίθας.
Εικονογραφείτε, από όσο ξέρουμε, κυρίως βιβλία για παιδιά. Ωστόσο, στις ιστορίες του «Μικρού Ήρωα» εμπεριέχεται μεγαλύτερη πολιτική συνείδηση και ίσως ωριμότητα. Είναι αυτή μία στροφή στην καριέρα σας;
Στροφή στην καριέρα μου θα ήταν να το γυρίσω στο τραγούδι! To xαίρομαι που η δουλειά μου είναι φιλική για παιδιά. Όσο αφηγούμαι με εικόνες όμως, είτε πρόκειται για βιβλίο για παιδιά, κόμικ ή αφίσα, στοχεύω για το ευρύτερο δυνατό κοινό. Κάθε δουλειά την αντιμετωπίζω με σεβασμό στο κείμενο που πάω να αποδώσω εικονογραφικά από τη μια, και στον αναγνώστη από την άλλη. Στον αναγνώστη κάθε ηλικίας, άντε και στο παιδί μέσα του! Όσον αφορά τώρα συγκεκριμένα στον «Μικρό Ήρωα», ο Γιώργος Θαλάσσης των 798 τευχών είναι ένας χαρακτήρας παγωμένος στο χρόνο: Ζει και αγωνίζεται σε έναν κόσμο εν καιρώ πολέμου, με το Καλό και το Κακό αντιδιαμετρικά και ξεκάθαρα, δίχως γκρίζες ζώνες και διλήμματα. Δεν προλαβαίνει να αναπτυχθεί πολιτικά και να ωριμάσει. Χαίρομαι που 70 χρόνια μετά, δίνεται η ευκαιρία σε δημιουργούς όχι μόνο να τιμήσουν το έργο των Ανεμοδουρά και Απτόσογλου με νέες ιστορίες –αυτό ήδη το έχουν κάνει εξαιρετικά άλλωστε ο Γιώργος Βλάχος και ο Κώστας Φραγκαδιάκης τα τελευταία χρόνια, αλλά να τολμήσουν να προχωρήσουν τους χαρακτήρες παρακάτω.
Ποιο είναι το επόμενο πρότζεκτ που σχεδιάζετε;
Τώρα που ζεστάθηκα με τον «Μικρό Ήρωα», λέω ξεκινήσω μια μικρή ιστορία σε κόμικ που θα ήθελα να κυκλοφορήσει στο ερχόμενο ComicdomCon. Θέλω σίγουρα να κάνω κάτι και με τις Παραμυθοκόρες, τις φίλες μου τις αφηγήτριες παραμυθιών που κάνουμε εργαστήρια κόμικς για παιδιά μαζί. Ιδανικά, θα ήθελα να ξαναεπισκεφτώ τον κόσμο του «Μικρού Ήρωα». Έκανα το εξώφυλλο του πρώτου τόμου, είχα μια ιστορία στον δεύτερο, περιμένω να τριτώσουν οι τόμοι και να δω τι θα κάνω εκεί!
Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από υπερπληροφόρηση, το βιβλίο εκφράζει ειρωνικά την ανάγκη των ανθρώπων να δουν κάτι γραμμένο για να πιστέψουν ότι ισχύει.
Πίνακες, εικονογραφήσεις περιοδικών, γλυπτά, φωτογραφίες και ηχογραφήσεις του καλλιτέχνη από το 1996 έως σήμερα περιλαμβάνει η αναδρομική έκθεση «Θεϊκή Διαταραχή Προσωπικότητας» στην γκαλερί Ρεβέκκα Καμχή
15°
