Νάσος Δάφνης: City Walls - Ένα ιστορικό έργο από τη Νέα Υόρκη στην Αθήνα

«Νομίζω ότι έχει έρθει η ώρα που η τέχνη μπορεί να γίνει μέρος της καθημερινής ζωής. Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να εκτίθενται καθημερινά στην τέχνη της τοιχογραφίας. Όταν περπατούν σε έναν δρόμο, ή πηγαίνουν στη δουλειά τους, ή κάθονται σε ένα πάρκο, τα έργα τέχνης θα πρέπει να τους περιβάλλουν. Είναι αυτού του είδους η διαρκής εμπειρία που μακροπρόθεσμα θα εξυψώσεις τις αισθητικές μας αξίες σε ένα ανώτερο επίπεδο», Νάσος Δάφνης (1914-2010).

Οι κάτοικοι της Αθήνας και οι επισκέπτες της, θα έχουν σε λίγες μέρες την ευκαιρία να βλέπουν ένα τέτοιου είδους έργο τέχνης, σε κεντρικό σημείο της πόλης και να γνωρίσουν, μέσω αυτού, τον Νάσο Δάφνη, έναν σημαντικό αμερικανό καλλιτέχνη, ελληνικής καταγωγής, που συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πρωτοπόρους της ζωγραφικής των απότομων ορίων (hard-edge painting) της γεωμετρικής αφαίρεσης. 

Η «μεταφορά» του έργου (τέσσερις ομόκεντροι κύκλοι σε βασικά χρώματα, που ενωμένοι δημιουργούν στο κέντρο ένα κυρτωμένο ορθογώνιο), σε τοίχο κτιρίου στην οδό Κανάρη 3 και Ακαδημίας, είναι αποτέλεσμα των ενεργειών του Δήμου Αθηναίων και του Estate Nassos Daphnis, με την υποστήριξη της Richard Taittinger Gallery και Ελλήνων χορηγών. 

Ο τοίχος, πάνω στον οποίο θα «μεταφερθεί» το έργο, βλέπει προς την αυλή του Μεγάρου Δεληγιώργη, το οποίο κτίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1880, σε σχέδια του Ernst Ziller, για τον πολιτικό και δημοσιογράφο Λεωνίδα Δεληγιώργη, αδερφό του επί πολλά έτη πρωθυπουργού Επαμεινώνδα Δεληγιώργη. Στο κτίριο αυτό στεγαζόταν η Ταινιοθήκη της Ελλάδος και σήμερα η Allouche Benias Gallery.

Το εν λόγω έργο είναι «παράγωγο» της πρώτης τοιχογραφίας του Δάφνη για το City Walls Inc. που έγινε το 1969, στην πλαϊνή όψη ενός εξαώροφου κτιρίουστο Madison Square Park, στην 26η οδό.

Όπως μας ανέφερε η κα Κοσκινά, η επιλογή του καλλιτέχνη, ανάμεσα σε πολλούς και ταλαντούχους street artists, δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση. Τελικά, το ιστορικό αυτό έργο θα υλοποιηθεί από τον Αργύρη Σαρασλανίδη, γνωστό ως Argiris Ser, έναν καταξιωμένο καλλιτέχνη μεγάλων τοιχογραφιών, με καριέρα στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό. Εκτός του ότι διαθέτει τα απαιτούμενα προσόντα, χρησιμοποιεί στη δουλειά του το ρολό, όπως και ο Νάσος Δάφνης για τον οποίο τρέφει απεριόριστο θαυμασμό. Λόγω δε του ότι πρόκειται για έργο «παράγωγο», εφόσον στηρίζεται σε προϋπάρχον, δεν θα το υπογράψει με το όνομά του. 

Την εποπτεία εκτέλεσης του έργου, το οποίο αναμένεται να ξεκινήσει σε μερικές μέρες, θα έχει το Nassos Daphnis Estate και την επιμέλεια η Κατερίνα Κοσκινά, Δρ. Ιστορίας της Τέχνης- επιμελήτρια εκθέσεων και Σύμβουλος για τον Πολιτισμό του Δημάρχου Αθηναίων.

Μία σπάνια εκτύπωση του ιδίου έργου, το οποίο ήταν μέρος της έκθεσης «CITY WALLS. Από τη Νέα Υόρκη στην Αθήνα 1969-2023», που φιλοξενήθηκε στο Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων, Πάρκο Ελευθερίας, θα παραμείνει στην Ελλάδα, ως δωρεά του Nassos Daphnis Estate προς την Πινακοθήκη του Δήμου. 

Νάσος Δάφνης: Ποιος ήταν ο Έλληνας εικαστικός – Η τεχνοτροπία του

Γεννήθηκε στις Κροκεές της Λακωνίας το 1914 και από μικρή ηλικία εκδηλώθηκε η αγάπη του για την ζωγραφική. Το 1930 μετανάστευσε στην Αμερική, όπου εργάστηκε στο ανθοπωλείο του θείου του. Εκεί γνωρίστηκε με τον γνωστό Έλληνα γλύπτη αλλά και έμπορο λουλουδιών, Μιχάλη Λεκάκη, ο οποίος τον ενθάρρυνε να συνεχίσει ν' ασχολείται με την ζωγραφική. Ακολουθώντας την συμβουλή του, μέχρι το τέλος της ζωής του ο Νάσος Δάφνης αφιερώθηκε στις δύο μεγάλες του αγάπες, την τέχνη και την ανθοκομία. Αγαπημένο του λουλούδι, με το οποίο ασχολήθηκε ιδιαίτερα ήταν η παιώνια, ένα όμορφο αγριολούλουδο που συναντάται στην ελληνική ύπαιθρο.  Στο διαδίκτυο δε υπάρχουν ποικιλίες παιώνιας που φέρουν το όνομά του.

Έχοντας αποκτήσει την αμερικανική υπηκοότητα, κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, υπηρέτησε στον στρατό των ΗΠΑ. Λόγω των γνωστών ζωγραφικών του δεξιοτήτων τού ζητήθηκε να δημιουργήσει καμουφλάζ για χρήση σε μεγάλους ανάγλυφους στρατιωτικούς χάρτες. Σύμφωνα με ορισμένους κριτικούς της τέχνης, αυτή ήταν αφετηρία για την χαρακτηριστική «επιπεδότητα» που εφάρμοσε αργότερα στους αφηρημένους γεωμετρικούς του πίνακες.

Η καλλιτεχνική του γραφή εξελισσόταν καθ’ όλη την διάρκεια της πολύχρονης σταδιοδρομίας του. Στο πρώιμο έργο του χρησιμοποίησε βιομορφικές μορφές, όπως και ο Θ. Στάμου, με τον οποίον συγκατοικούσαν στην Ν.Υ. Στην πρώτη του ατομική έκθεση, το 1938 στην Contemporary Art Gallery, παρουσίασε ναϊφ απεικονίσεις τοπίων και νεκρές φύσεις. Το 1950, μετά από ένα ταξίδι του στην Ελλάδα, εντυπωσιασμένος από το σκληρό, καθαρό φως έκανε μία μεγάλη στροφή στο ύφος της δουλειάς του η οποία, με αναφορές στον Mondriani, χαρακτηρίζεται πλέον από μία γεωμετρική αφαίρεση, με χρήση περιορισμένης παλέτας χρωμάτων (τα βασικά χρώματα, μαύρο και λευκό).

Οι τοιχογραφίες City Walls Inc.

Μαζί με επιφανείς Νεοϋορκέζους καλλιτέχνες της avant-garde, συμμετείχε το 1967 στην ίδρυση του μη κερδοσκοπικού City Walls Inc., σκοπός του οποίου ήταν η επιχορήγηση 50 τοιχογραφιών από 28 διαφορετικούς καλλιτέχνες που «ήθελαν να ζωντανέψουν τις υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης με τη δημιουργία πολύχρωμων τοιχογραφιών στις όψεις κτιρίων μεγάλων διαστάσεων».

Η πρώτη τοιχογραφία του Δάφνη για το City Walls In., έγινε το 1969 στην πλαϊνή όψη ενός εξαώροφου κτιρίου στο Madison Square Park, στην 26η οδό. H δεύτερη, το 1971 σ’ ένα κτίριο στη συμβολή της 620 West 47str & της West Side Highway, ενώ η τρίτη της σειράς, το 1972 πάνω στον δομικό σκελετό ενός υπό κατασκευή κτιρίου, ύψους 16 ορόφων, της Times Square. Οι τοιχογραφίες αυτές ήταν ορατές  στην Νέα Υόρκη μέχρι το 1980 αλλά σήμερα δεν υπάρχουν, λόγω φθοράς από τον χρόνο.

Τα έργα εκείνης της περιόδου ο καλλιτέχνης τα αποκαλούσε  «diamonds», επειδή είχαν γωνίες και είναι όλα δουλεμένα με ρόλο.  Ο Δάφνης, είναι ο πρώτος εικαστικός  που δούλεψε το ρολό και στη ζωγραφική του δεν χρησιμοποιούσε λάδι ή ακρυλικά αλλά εποξειδικά και γι’ αυτό το λόγο τα έργα έχουν μία ιδιαίτερη εκπομπή φωτός και χρώματος πάνω στην επιφάνεια.  

Ανέκαθεν τον απασχολούσε το θέμα της φόρμας και του χρώματος και το 1958, μετά από σχετική μελέτη, διατύπωσε μία προσωπική χρωματική θεωρία που σχετίζεται με την επίδραση των χρωμάτων στον χώρο. 

Ο Νάσος Δάφνης, αντιπροσωπευόταν, επί τέσσερεις σχεδόν δεκαετίες, από τη διάσημη γκαλερί του Leo Castelli, και ήταν ο δεύτερος καλλιτέχνης της σε πωλήσεις μετά τον Jasper Johns. Πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του, η Γκαλερί Richard Taittinger ανακοίνωσε την αποκλειστική αντιπροσώπευση του έργου του.

Έργα του Νάσου Δάφνη βρίσκονται σε συλλογές εμβληματικών μουσείων και ιδρυμάτων τέχνης, αλλά στη γενέτειρά του, την Ελλάδα, παραμένει σχετικά άγνωστος. Είναι βέβαιο, ότι η τοιχογραφία που θα σχεδιαστεί στο προαναφερθέν κεντρικό σημείο της πόλης θα τραβάει  πάνω της τα βλέμματα των περαστικών και θα προκαλεί το ενδιαφέρον γνωριμίας για τον αρχικό δημιουργό της.

Info
Η έκθεση «CITY WALLS. Aπό τη Νέα Υόρκη στην Αθήνα 1969-2023» οργανώθηκε από τον Οργανισμό Πολιτισμού Αθλητισμού & Νεολαίας Δήμου Αθηναίων (ΟΠΑΝΔΑ), με τη συνεργασία της Richard Taittinger Gallery και του Γραφείου Πολιτισμού Δήμου Αθηναίων, στο πλαίσιο του προγράμματος «Πολιτισμός είναι η Αθήνα/Culture is Athens». Την επιμελήθηκαν η Κατερίνα Κοσκινά Δρ. Ιστορίας της Τέχνης - επιμελήτρια εκθέσεων και Σύμβουλος για τον Πολιτισμό του Δημάρχου Αθηναίων και ο Richard Taittinger, Πρόεδρος του Nassos Daphnis Estate.