Αλέξανδρος και Δημήτρης Καπετάνου: Το εικαστικό αίνιγμα της Τυφλής Απαγόρευσης

Ο καλλιτεχνικός διάλογος μεταξύ των δίδυμων αδελφών Αλέξανδρου και Δημήτρη Καπετάνου στην «Τυφλή Απαγόρευση» έχει μεγάλο ενδιαφέρον αν ληφθεί υπ’ όψιν ο δεσμός αίματος και η μεταφυσική προέκτασή του. Οι δίδυμοι, ως γνωστόν, πορεύονται στον κόσμο τελώντας συνεχώς σε μια διαρκή αλληλεπίδραση με το alter ego τους, και αυτό συμβαίνει και στην πρώτη από κοινού έκθεση των αδελφών Καπετάνου. Ο Δημήτρης Καπετάνου παίρνει συνεντεύξεις από συνανθρώπους με ζητήματα οπτικής αναπηρίας, τις μεταφράζει σε γραφή μπράιγ και στη συνέχεια αποτυπώνει σε μεταλλικές πλάκες τα θέλω, τα λαχταρώ τους και όλα αυτά που δυσχεραίνουν τη σύνδεσή τους με την πόλη. Ο έτερος Καπετάνου, ο Αλέξανδρος, χρησιμοποιώντας για πρώτη ύλη το ευτελές υλικό των ασπροκόκκινων πλαστικών λωρίδων σήμανσης που απαγορεύουν το παρκάρισμα ή την προσέλευση σε συγκεκριμένο τόπο, ημέρα και ώρα, λειτουργεί και συμπράττει επικουρικά με τα έργα του πρώτου. 

Ο Αλέξανδρος με το βισσυνί κοστούμι και ο δίδυμος αδελφός τους Δημήτρης, που στη φωτογράφηση φορά τραγιάσκα και καμπαρντίνα, με την «Τυφλή Απαγόρευση» προβαίνουν σε μια εργασία πολιτικής πράξης και σημειολογίας. Οι επιτοίχιες εγκαταστάσεις και η συνεργατική συνομιλία των έργων της έκθεσης δρουν παρεμβατικά και κροσάρουν με ευχέρεια ανάμεσα στο καλλιτεχνικό και το κοινωνικό πεδίο. Αναζητώντας νέες δημιουργικές διεξόδους και μετατρέποντας τις κάθε είδους απαγορεύσεις σε installation, οι δίδυμοι αδελφοί Καπετάνου σημειολογώντας θέτουν έναν προβληματισμό και ένα εντυπωσιακό πλαίσιο διαλόγου: Ο θεατής των αλουμινένιων πλακών που δεν κατέχει τη μέθοδο μπράιγ αδυνατεί να καταλάβει αυτό που ο τυφλός συνάνθρωπος βιώνει στο πετσί του στο μεγάλο και αφιλόξενο «εκεί έξω» της πόλης. 

Κείμενo συνέντευξης  
Την απαγόρευση τη ζω στην
καθημερινότητά μου… Τη συναντώ παντού.
Στην κυκλοφορία μου στο δρόμο, τα
φανάρια, τις διαβάσεις. Όσες φορές δε
με έχουν βάλει με τον σκύλο οδηγό μου σε
λεωφορεία της πόλης, αλλά και όταν η
ηχητική σήμανση στα φανάρια είναι
χαλασμένη και δε μου επιτρέπεται να
περάσω το δρόμο. Δεν είναι εύκολες οι
συνθήκες για να ζει κάποιος με ζητήματα
οπτικής αναπηρίας στην Ελλάδα του
σήμερα και να μη μπορεί να εξυπηρετηθεί
στα βασικά.
Απαγόρευση για παράδειγμα, συναντώ και
στο πανεπιστήμιο όταν τα συγγράμματά
μου δεν είναι έτοιμα και δεν υπάρχουν ούτε
σε ηχητική μορφή, ούτε τυπώνονται σε
βιβλία braille. Το ίδιο και στα
καταστήματα και τις υπηρεσίες, όποιες
και αν είναι αυτές, όταν θέλω να
εξυπηρετηθώ και δεν υπάρχει η
πρόβλεψη, και είναι τόσο κουραστικό αυτό
το αίσθημα… Γενικά αυτές οι απαγορεύσεις
σε ό,τι έχει να κάνει με τους χρόνους
μας, μας βγάζει αρκετά εκτός, σχεδόν
πάντα.
Απαγόρευση και αποκλεισμός, για μας με
τα προβλήματα οπτικής αναπηρίας, είναι
έννοιες ταυτόσημες σε πολλές περιπτώσεις,
θα σ' το πουν και άλλοι αυτό. Ένα τέτοιο
χαρακτηριστικό παράδειγμα λόγου χάρη,
εντοπίζω στις επαφές μου με άλλα άτομα,
όχι τόσο στους φίλους και τις παρέες, οκ
και εκεί δηλαδή κάποιες φορές, αλλά κυρίως
στον έρωτα.

Κείμενo συνέντευξης
Συνήθως δε προσεγγίζει ο κόσμος
ερωτικά ή σεξουαλικά κάποιο άτομο
με αναπηρία. Αυτή είναι μια άτυπη
απαγόρευση που δεν έχει να κάνει
τόσο με το είδος της
αναπηρίας μου, ούτε με τις
επιλογές στο κομμάτι
των συντρόφων.
Το αποφεύγουν οι περισσότεροι
σαν κάτι που χρήζει ειδικής
μεταχείρισης και είναι
στην ουσία απαγορευμένη ζώνη.
Για μένα η έννοια
αυτή που με ρωτάς είναι
άρρηκτα συνδεδεμένη
με την ίδια μου τη ζωή.
Ακόμα και στα επαγγελματικά μου,
είμαι σίγουρος
ότι θα την βρω μπροστά μου.
Κανείς δε μου το έλεγε
ευθέως,
αλλά πάντα ένιωθα
πως δεν έχω κάποιες
απαγορεύσεις
στη ζωή μου,
όπως ίσως οι
περισσότεροι, αλλά
ότι η ίδια μου η
ζωή ήταν
απαγορευμένη.

Κείμενo συνέντευξης
Βασικά η
απαγόρευσή μου είναι
διαφορετική
από πολλών
και όμοια με
λίγων. Θα την
έλεγα απαγόρευση
της ανεξαρτησίας μου.
Νομίζω
περιλαμβάνει
τα πάντα. Γιατί
όπου υπάρχει μια
απαγόρευση υπάρχει και
κάτι ακόμα,
ένα μη,
ένα δεν,
ένα όχι…
μια άρνηση ευρύτερα.
Τα ανθρώπινα
όρια εμπεριέχουν
το στοιχείο αυτό
όπως και αυτό
της απαγόρευσης και
συνδέονται άμεσα με την
εξουσία. Αυτή την
απαγόρευση δε την
αντικρίζω στα
βλέμματα των ανθρώπων
αν με κοιτούν.
Είναι κάτι που το
γλιτώνω
ευτυχώς…

Όπως εύστοχα τονίζουν οι Δημήτρης και ο Αλέξανδρος, «Η αδυναμία άμεσης αλληλεπίδρασης με το κείμενο και η ανάδειξη της αναγλυφότητας της μορφής του, το καθιστούν ένα ζωντανό εικαστικό αίνιγμα, που συνομιλεί υπαινικτικά με τους χιλιάδες χειροποίητους κόμπους που βρίσκονται άοκνα γύρω του». 

Και οι χιλιάδες χειροποίητοι κόμποι; Τι έχουμε εδώ; Αυτό: οι κόμποι είναι προϊόν της επεξεργασίας που υπέστησαν οι ασπροκόκκινες πλαστικές απαγορευτικές λωρίδες, που αφού τεμαχίστηκαν, απολυμάνθηκαν, στέγνωσαν και σταυροβελονοπλέχθηκαν, κυριαρχούν στα υπόλοιπα δωμάτια της έκθεσης συνθέτοντας ένα εντυπωσιακό πλέγμα από σχήματα και όγκους. Ενώ εκ πρώτης ο θεατής μπορεί να τα εκλάβει ως κουρτίνα, χαλάκι εισόδου, παραβάν ή χριστουγεννιάτικη διακόσμηση, εν τούτοις δεν συμβαίνει τίποτα από όλα αυτά.

Ο Αλέξανδρος που τις έφτιαξε αποκαλύπτει την ιδιαιτερότητά τους: «Η επανάχρηση του γνώριμου υλικού της ταινίας σήμανσης και η αξιοποίηση της μορφοπλαστικής ιδιότητάς του, οδηγεί σ’ ένα παιχνίδισμα μέσα από τη μετατροπή του νεύματος-σήματος της απαγόρευσης σε γεωμετρικές και αφαιρετικές φόρμες, που τη σαρκάζουν και την υποσκάπτουν. Το σχήμα του κύκλου, άλλοτε μέσα από τη μετουσίωσή του σε κουκίδα και άλλοτε σε κόμπο, διαγράφει ένα σύμβολο αναφοράς, τραυμάτων και αποκλεισμών, που το συνδυαστικό και αναρίθμητο άθροισμά τους επιτελεί μια καλλιτεχνική ώσμωση ανάμεσα στη σημασία που φέρουν τα όρια και οι απαγορεύσεις στην απλή καθημερινότητα και την ανθρώπινη ύπαρξη». Ομολογουμένως, μια πολύ ενδιαφέρουσα εικαστική συνύπαρξη τρέχει στην γκαλερί της Λόλας Νικολάου. 

Αλέξανδρος και Δημήτρης Καπετάνου - «Τυφλή Απαγόρευση», Γκαλερί Λόλα Νικολάου (Τσιμισκή 52), έως 30.11.2023