Σαν σήμερα, 22 Αυγούστου 2004, η κλοπή της «Κραυγής»

Σαν σήμερα, 22 Αυγούστου 2004, εκλάπη ο διάσημος πίνακας «Κραυγή» του Έντβαρντ Μουνκ.

Προτού περιγράψουμε την ιστορία της κλοπής, πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο Μουνκ φιλοτέχνησε τέσσερις εκδοχές του περίφημου πίνακα: δύο με μπογιά, δύο σε παστέλ, καθώς και μια λιθογραφία σε πέτρα, από την οποία σώζονται πολλές εκτυπώσεις.

Μάλιστα, μια άλλη εκδοχή της «Κραυγής» είχε κλαπεί τον Φεβρουάριο του 1994 και ανακτήθηκε τρεις μήνες μετά.

Η κλοπή και οι συλλήψεις

Ήταν, λοιπόν, μέρα μεσημέρι της 22ης Αυγούστου, όταν ένοπλοι άνδρες με καλυμμένα τα χαρακτηριστικά εισέβαλαν στο Μουσείο Μουνκ, στο Όσλο της Νορβηγίας και άρπαξαν τον διάσημο πίνακα, καθώς και τη «Μαντόνα» του Μουνκ.

Οι δράστες, όμως, ήταν άτυχοι καθώς ένας περαστικός τούς φωτογράφισε, ενώ έμπαιναν στο αυτοκίνητό τους.

Στις 8 Απριλίου 2005, η νορβηγική αστυνομία συνέλαβε έναν ύποπτο σε σχέση με την κλοπή, αλλά οι πίνακες δεν βρέθηκαν και φημολογήθηκε ότι είχαν καεί από τους κλέφτες για να μην υπάρχουν αποδείξεις εναντίον τους.

Την 1η Ιουνίου 2005, με τέσσερις υπόπτους ήδη υπό κράτηση, η δημοτική αρχή του Όσλο ανακοίνωσε ότι προσφέρει αμοιβή 2 εκατομμυρίων νορβηγικών κορωνών (231.200 ευρώ) για πληροφορίες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στον εντοπισμό των έργων.

Παρόλο που οι πίνακες δεν είχαν ακόμη βρεθεί, έξι άνδρες δικάστηκαν στις αρχές του 2006, με διάφορες κατηγορίες είτε για συνέργεια στη σχεδίαση του εγκλήματος είτε για συμμετοχή στη ληστεία.

Τρεις από αυτούς κρίθηκαν ένοχοι και καταδικάστηκαν σε φυλάκιση τεσσάρων έως οκτώ ετών τον Μάιο του 2006. Δύο από τους καταδικασθέντες, οι Μπγερν Χόεν και Πέτερ Θάραλντσεν, κλήθηκαν επίσης να καταβάλουν αποζημίωση 750 εκατομμυρίων κορωνών (περίπου 86,7 εκατομμύρια ευρώ) στην Πόλη του Όσλο.

Το Μουσείο Μουνκ έκλεισε για δέκα μήνες για επισκευές ασφαλείας.

Η επανάκτηση του πίνακα

Στις 31 Αυγούστου 2006, η νορβηγική αστυνομία ανακοίνωσε ότι έπειτα από αστυνομική επιχείρηση ανέκτησε τόσο την «Κραυγή» όσο και τη «Μαντόνα».

Η κατάσταση των πινάκων ήταν καλύτερη της αναμενόμενης. Η «Κραυγή» είχε ζημιά από υγρασία στην κάτω αριστερή γωνία, ενώ η «Μαντόνα» είχε μερικά σχισίματα στη δεξιά πλευρά του πίνακα, καθώς και δύο τρύπες στο μπράτσο της Μαντόνας.

Πριν ξεκινήσουν οι επισκευές και η αποκατάσταση, οι πίνακες εκτέθηκαν δήμοσια από το Μουσείο Μουνκ στις 27 Σεπτεμβρίου 2006. Κατά την πενταήμερη έκθεση, 5.500 άτομα είδαν τους πληγωμένους πίνακες.

Τα συντηρημένα έργα εκτέθηκαν εκ νέου στις 23 Μαΐου 2008. Μερικές φθορές στην «Κραυγή» αποδείχτηκε αδύνατο να επισκευαστούν, αλλά η συνολική ακεραιότητα του έργου δεν είχε τεθεί σε κίνδυνο.

Από πού εμπνεύστηκε την «Κραυγή» ο Μουνκ

Σε μια σελίδα στο ημερολόγιό του με την επικεφαλίδα «Νίκαια 22.01.1892», ο Έντβαρτ Μουνκ είχε γράψει:

Ένα βράδυ περπατούσα σε ένα μονοπάτι, η πόλη ήταν από τη μία πλευρά και το φιόρδ από κάτω. Ένιωσα κουρασμένος και άρρωστος. Σταμάτησα και κοίταξα πάνω από το φιόρδ - ο ήλιος έδυε και τα σύννεφα έγιναν κόκκινα σαν αίμα. Ένιωσα μια κραυγή που διαπερνούσε τη φύση. Μου φάνηκε ότι άκουσα την κραυγή. Ζωγράφισα αυτή την εικόνα, ζωγράφισα τα σύννεφα σαν πραγματικό αίμα. Το χρώμα στρίγγλισε. Αυτό έγινε «Η Κραυγή».

Αργότερα, περιέγραψε την έμπνευσή του για τον πίνακα:

Περπατούσα σ' ένα μονοπάτι με δυο φίλους - ο ήλιος έπεφτε - ξαφνικά ο ουρανός έγινε κόκκινος σαν αίμα - σταμάτησα, νιώθοντας εξαντλημένος, και στηρίχτηκα στον φράχτη - αίμα και γλώσσες φωτιάς πάνω από το μαύρο-μπλε φιόρδ και την πόλη - οι φίλοι μου προχώρησαν, κι εγώ έμεινα εκεί τρέμοντας από την αγωνία - κι ένιωσα ένα ατέλειωτο ουρλιαχτό να διαπερνά τη φύση.

Μεταξύ των θεωριών που αναπτύχθηκαν για να εξηγήσουν τον κοκκινωπό ουρανό στο φόντο, είναι η ισχυρή έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατόα. Για μήνες το 1883 και το 1884, περίπου μια δεκαετία πριν ο Μουνκ ζωγραφίσει την «Κραυγή», ο ουρανός κατά τη διάρκεια του ηλιοβασιλέματος είχε έντονο κόκκινο χρώμα λόγω της ηφαισειακής έκρηξης.

Αυτή η εξήγηση αμφισβητήθηκε από μελετητές, οι οποίοι υποστήριξαν ότι ο Μουνκ ήταν εκφραστικός ζωγράφος και δεν ενδιαφερόταν πρωτίστως για την κατά γράμμα απόδοση όσων έβλεπε.

Μια άλλη εξήγηση για τον κόκκινο ουρανό είναι ότι οφείλεται στην εμφάνιση σύννεφων. Εναλλακτικά έχει υποστηριχθεί ότι η γειτνίαση τόσο ενός σφαγείου όσο και ενός φρενοκομείου με την τοποθεσία που απεικονίζεται στον πίνακα μπορεί να του έδωσε κάποια έμπνευση.

Το σκηνικό έχει αναγνωριστεί: πρόκειται για τοπίο δίπλα σε δρόμο με θέα στο Όσλο, δίπλα στο Οσλοφιορδ και στο νησί Χοβέντεγια, στον λόφο του Έκεμπεργκ. Σημειώνεται ότι όταν ζωγράφισε το έργο του Μουνκ, η μανιοκαταθλιπτική αδερφή, Λάουρα Κατερίνε, ήταν ασθενής στο φρενοκομείο στους πρόποδες του Έκεμπεργκ.

To 1978, ένας μελετητής του Μουνκ εξέφρασε τη θεωρία ότι ο ζωγράφος εμπνεύστηκε από μια μούμια από το Περού, την οποία πιθανόν είχε δει το 1889 στην Exposition Universelle στο Παρίσι.

Ποιος επηρέασε ο εμβληματικός πίνακας

Η «Κραυγή» έχει γίνει αντικείμενο μίμησης και αντιγραφής, αλλά και παρωδίας. Έχει εμβληματική θέση στην ποπ κουλτούρα και είναι ένας από τους πιο διάσημους πίνακες παγκοσμίως.

Το 1970, χρησιμοποιήθηκε στο εξώφυλλο ορισμένων εκδόσεων του βιβλίου «Η Πρωτογενής Κραυγή» του Αρθουρ Γιάνοφ.

Το 1983–1984, ο Άντι Γουόρχολ έφτιαξε μια σειρά μεταξοτυπιών αντιγράφων έργων του Μουνκ, συμπεριλαμβανομένης της «Κραυγής». Η δηλωμένη πρόθεσή του ήταν να «αποαγιοποιήσει» τον πίνακα, καθιστώντας τον μαζικά αναπαραγώγιμο αντικείμενο.

O pop καλλιτέχνης Erro φιλοτέχνησε και αυτός δύο ειρωνικές - σχεδόν ασεβείς - μεταμοντέρνες εκδοχές του πίνακα, τη «Δεύτερη Κραυγή» (1967) και το «Ντινγκ Ντονγκ» (1979).

Επιπλέον, η έκφραση του Κέβιν ΜακΚάλιστερ (Μακόλεϊ Κάλκιν) στην αφίσα για την ταινία «Μόνος στο Σπίτι» είναι εμπνευσμένη από την Κραυγή.

Η μάσκα Ghostface που φορούσαν οι πρωταγωνιστές της σειράς ταινιών τρόμου «Scream» βασίζεται στον πίνακα και δημιουργήθηκε από την Μπρίτζιτ Σλέιερτιν, υπάλληλο σε ένα κατάστημα με κοστούμια του Χαλοουίν, πριν ανακαλυφθεί από τη Μάριαν Μανταλένα και τον Γουές Κρέιβεν για την ταινία.

Η μορφή των ανθρωπόμορφων εξωγήινων που απαρτίζουν το θρησκευτικό τάγμα «The Silence» στη δημοφιλή σειρά «Doctor Who» είναι και αυτή εμπνευσμένη από την «Κραυγή».

Τέλος, το 2018 το νορβηγικό κωμικό ντουέτο Ylvis έκανε ένα μιούζικαλ με βάση την κλοπή του πίνακα το 1994, με πρωταγωνιστή τον Πολ Ενγκερ, τον άνθρωπο που την είχε κλέψει!

Τέλος, η «Κραυγή» έχει γίνει και emoji 😱 - και μάλιστα πολύ δημοφιλές για να υποδηλώσει τον τρόμο.

Γεγονότα σαν σήμερα 22 Αυγούστου

392 - Με την υποστήριξη του στρατηγού Αρβογάστη, ο Φλάβιος Ευγένιος κηρύσσεται αυτοκράτορας της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
1485 - Ο Ριχάρδος Γ΄ της Αγγλίας σκοτώνεται στη Μάχη του Μπόσγουορθ. Τέλος του Οίκου των Πλανταγενετών.
1639 - Ιδρύεται στην Ινδία η σημερινή πόλη Τσεννάι από την Αγγλική Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών.
1642 - Αρχίζει ο Αγγλικός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ βασιλοφρόνων και κοινοβουλευτικών.
1645 - Οι Ενετοί παραδίδουν τα Χανιά στους Οθωμανούς.
1686 - Ο Φραντσέσκο Μοροζίνι καταλαμβάνει από τους Οθωμανούς το Ναύπλιο.
1770 - Ο Τζέιμς Κουκ φτάνει στο Κουίνσλαντ και ονομάζει την ανατολική ακτή της Αυστραλίας, Νέα Νότια Ουαλία, την οποία και διεκδικεί εν ονόματι του βασιλιά Γεώργιου Γ΄.
1791 - Ξεσπά επανάσταση στην Αϊτή.
1851 - Το σκάφος America κερδίζει το πρώτο Κύπελλο Αμερικής (ιστιοπλοΐα).
1864 - Δώδεκα κράτη υπογράφουν την Πρώτη Σύμβαση της Γενεύης.
1902 - Ιδρύεται η Cadillac.
1902 - Ο Θεόδωρος Ρούζβελτ γίνεται ο πρώτος πρόεδρος των Η.Π.Α. που οδηγεί αυτοκίνητο.
1910 - Η Κορέα προσαρτάται από την Ιαπωνία, ξεκινώντας μία περίοδο ιαπωνικής κυριαρχίας στην Κορέα, που κράτησε μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
1920 - Μικρασιατική Εκστρατεία: ο Ελληνικός Στρατός καταλαμβάνει το Τσεντίζ.
1926 - Κίνημα Κονδύλη (1926) - Στις 03.00 ρίχτηκαν δύο κανονιοβολισμοί από τον Λυκαβηττό που ήταν το σύνθημα της εκδήλωσης των μυημένων οι οποίοι στις επόμενες τρεις ώρες κατέλαβαν όλα τα επίκαιρα κτίρια, στρατόπεδα γύρω από την Αθήνα καθώς και τα αεροδρόμια Φαλήρου και Τατοΐου. Τις πρωινές ώρες το κίνημα πλέον είχε επικρατήσει αναίμακτα. Το βράδυ της ίδιας ημέρας μετά από περιπετειώδη καταδίωξη συνελήφθη ο Δικτάτορας Θεόδωρος Πάγκαλος.
1942 - Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Η Βραζιλία κηρύσσει πόλεμο στις Δυνάμεις του Άξονα, (Γερμανία και Ιταλία, όχι όμως Ιαπωνία).
1944 - Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Οι Γερμανοί αρχίζουν το ολοκαύτωμα των χωριών του Κέδρους στην Κρήτη.
1953 - Κλείνουν οι φυλακές στο Νησί του Διαβόλου.
1962 - Αποτυγχάνει απόπειρα δολοφονίας του Γάλλου προέδρου Σαρλ ντε Γκωλ.
1968 - Ο Πάπας Παύλος ΣΤ΄ φτάνει στην Μπογκοτά, Κολομβία. Είναι η πρώτη επίσκεψη Πάπα στη Λατινική Αμερική.
1971 - Πραξικόπημα στη Βολιβία. Ανατρέπεται η κυβέρνηση από χούντα. Την εξουσία καταλαμβάνει ο Ούγκο Μπανζέρ Σουάρεζ.
1975 - Αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας κατά του Προέδρου των ΗΠΑ Τζέραλντ Φορντ.
1985 - Από συντριβή Μπόινγκ 737 της "Airtours" στο αεροδρόμιο του Μάντσεστερ σκοτώνονται 55 άνθρωποι.
1988 - Κυκλοφορεί το πρώτο νόμισμα από λευκόχρυσο στην Αυστραλία, το κοάλα.
1989 - Ανακαλύπτεται ο πρώτος ολοκληρωμένος δακτύλιος γύρω από τον Ποσειδώνα.
1995 - Έπειτα από τις πρώτες πολυκομματικές εκλογές στην Αιθιοπία, Πρόεδρος αναλαμβάνει ο Νεγκάσο Γκιντάντα και στις 23 Αυγούστου ανέλαβε Πρωθυπουργός ο Μέλες Ζενάουι. Η χώρα κηρύσσεται Ομόσπονδη Λαοκρατική Δημοκρατία.
2004 - Ένα ιστορικό ρεκόρ ισοφαρίζει η Άρσεναλ, νικώντας τη Μίντλεσμπρο με 5-3. Οι «κανονιέρηδες» συμπλήρωσαν 42 αγώνες αήττητοι, όσες και η ομάδα της Νότιγχαμ Φόρεστ από τον Νοέμβριο του 1977 έως το Δεκέμβριο του 1978.
2004 - Άγνωστοι εισβάλλουν στο Μουσείο του Όσλο και αφαιρούν δύο πίνακες του Έντβαρτ Μουνκ, ανάμεσά τους τον πασίγνωστο πίνακα "Η Κραυγή"
2005 - Εκλέγεται νέος Πατριάρχης Ιεροσολύμων ο Θεόφιλος.

Γεννήσεις σαν σήμερα 22 Αυγούστου

1412 - Φρειδερίκος Β΄, εκλέκτορας της Σαξονίας
1647 - Ντενί Παπέν, Γάλλος φυσικός, μαθηματικός και εφευρέτης
1834 - Σάμιουελ Πίρποντ Λάνγκλεϊ, Αμερικανός αστρονόμος
1844 - Τζορτζ Ντε Λονγκ, Αμερικανός στρατιωτικός και εξερευνητής
1854 - Μίλαν Γ΄ Ομπρένοβιτς, βασιλιάς της Σερβίας
1862 - Κλωντ Ντεμπυσσύ, Γάλλος συνθέτης
1882 - Δημήτρης Γληνός, Έλληνας εκπαιδευτικός και συγγραφέας
1882 - Θεμιστοκλής Διακίδης, Έλληνας αθλητής
1887 - Γιόχαν Λούντβιχ Γκραφ Σβερίν φον Κρόσιγκ, Γερμανός πολιτικός
1887 - Τσαζίμ Κοτσούλι, Αλβανός πολιτικός
1891 - Ζακ Λιπσίτζ, Λιθουανός γλύπτης
1893 - Ντόροθι Πάρκερ, Αμερικανίδα συγγραφέας
1902 - Λένι Ρίφενσταλ, Γερμανίδα σκηνοθέτης
1904 - Τενγκ Σιαοπίνγκ, Κινέζος πολιτικός
1908 - Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν, Γάλλος φωτογράφος
1909 - Τζούλιους Έπσταϊν, Αμερικανός σεναριογράφος
1909 - Φίλιπ Έπσταϊν, Αμερικανός σεναριογράφος
1917 - Τζον Λη Χούκερ, Αμερικανός τραγουδιστής και κιθαρίστας
1918 - Σαΐντ Μοχάμεντ Τζοχάρ, πολιτικός από τις Κομόρες
1920 - Ντέντον Κούλεϊ, Αμερικανός χειρουργός
1920 - Ρέι Μπράντμπερι, Αμερικανός συγγραφέας
1921 - Ντίνος Δημόπουλος, Έλληνας σκηνοθέτης και συγγραφέας
1921 - Σωτηρία Μπέλλου , Ελληνίδα τραγουδίστρια
1922 - Θεώνη Βαχλιώτη-Όλντριτζ, Ελληνίδα ενδυματολόγος
1922 - Γιώργος Σαββάκης, Έλληνας ζωγράφος
1932 - Ανδρέας Βουτσινάς, Έλληνας σκηνοθέτης
1943 - Ναχάς Άνγκουλα, πρωθυπουργός της Ναμίμπια
1963 - Τόρι Έιμος, Αμερικανίδα τραγουδίστρια
1967 - Αντεουάλε Ακινουόγιε-Αγκμπάζε, Άγγλος ηθοποιός
1968 - Χορστ Σκοφ, Αυστριακός αντισφαιριστής
1971 - Μπενουά Βιολιέ, Γάλλος σεφ
1973 - Κρίστεν Γουίγκ, Αμερικανίδα ηθοποιός
1978 - Γιάννης Γκαγκαλούδης, Έλληνας καλαθοσφαιριστής
1979 - Ναταλία Μπάρμπου, Μολδαβή τραγουδίστρια
1986 - Πακ, Άγγλος παλαιστής
1990 - Ζόζεφιν, Ελληνίδα τραγουδίστρια
1995 - Ντούα Λίπα, Αλβανίδα τραγουδίστρια

Θάνατοι σαν σήμερα 22 Αυγούστου

408 - Στιλίχων, Ρωμαίος στρατηγός
1241 - Πάπας Γρηγόριος Θ΄
1280 - Πάπας Νικόλαος Γ΄
1304 - Ιωάννης Β΄, κόμης του Αινώ
1338 - Γουλιέλμος Β΄, δούκας των Αθηνών
1350 - Φίλιππος ΣΤ΄, βασιλιάς της Γαλλίας
1358 - Ισαβέλλα της Γαλλίας, βασίλισσα της Αγγλίας
1485 - Ριχάρδος Γ΄, βασιλιάς της Αγγλίας
1584 - Γιαν Κοχανόφσκι, Πολωνός ποιητής
1806 - Ζαν Ονορέ Φραγκονάρ, Γάλλος ζωγράφος
1891 - Γιαν Νερούντα, Τσέχος συγγραφέας
1899 - Πατριάρχης Σωφρόνιος Γ΄
1920 - Άντερς Ζορν, Σουηδός ζωγράφος
1929 - Όθων Λίμαν φον Σάντερς, Γερμανός στρατηγός
1933 - Αλέξανδρος Κοντούλης, Έλληνας στρατιωτικός
1935 - Παύλος Κουντουριώτης, Έλληνας στρατιωτικός και πολιτικός
1976 - Τζίνα Μπαχάουερ, Ελληνίδα πιανίστρια
1978 - Γιόμο Κενυάτα, Κενυάτης πολιτικός
1979 - Χένρι Τάσκα, Αμερικανός διπλωμάτης
1986 - Τζελάλ Μπαγιάρ, Τούρκος πολιτικός
1996 - Μιρέιγ Φλερύ, Ελληνίδα υψίφωνος
2010 - Στέφαν Μπόμπεκ, Γιουγκοσλάβος ποδοσφαιριστής και προπονητής
2014 - Εμμανουήλ Κριαράς, Έλληνας φιλόλογος
2015 - Δημήτρης Παρίδης, Έλληνας ποδοσφαιριστής
2016 - Σελαπάν Ραμανάθαν, Σιγκαπουριανός πολιτικός