Σαν σήμερα 15 Ιουνίου, η «Δανάη» του Ρέμπραντ δέχεται άγρια επίθεση

Αν και η ελληνική μυθολογία δεν ισχυρίζεται ότι είναι η πιο όμορφη γυναίκα στον κόσμο, είναι σίγουρα μια από τις πιο όμορφες γυναίκες του Ρέμπραντ: Η Δανάη, ξαπλωμένη, γυμνή. σε έναν καμβά διαστάσεων οκτώ επί δέκα, κοιτάζοντας στο βάθος πέρα από το πλαίσιο του πίνακα.

Μπορεί να μην είναι το πιο διάσημο έργο του Ρέμπραντ ή ακόμη και ο πιο διάσημος πίνακας του με μια γυναίκα, αλλά η Δανάη έχει σίγουρα τραβήξει την προσοχή τόσο των μελετητών όσο και των βανδάλων. Ενώ οι μελετητές μπορεί να γοητεύονται από την ομορφιά και την τεχνική της ιδιόμορφης αλλά εντυπωσιακής Δανάης του Ρέμπραντ, υπάρχουν και άλλοι που δεν είναι τόσο λάτρεις αυτού του πίνακα.

Στις 15 Ιουνίου 1985, ενώ κρεμόταν στους τοίχους του Μουσείου Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη, η Δαναή δέχθηκε επίθεση από τον εθνικιστή Μπρόνιους Μάιγκους, 48 ετών τότε, ο οποίος έριξε θειικό οξύ και έκοψε τον καμβά σε δύο σημεία με μαχαίρι. Οι χειρότερες ζημιές ήταν στο πρόσωπο και τα μαλλιά της Δανάης, στο δεξί της χέρι και στα πόδια της.

Μετά την επίθεση, ο Λιθουανός Maigys κρίθηκε αργότερα παράφρων, και ορισμένοι λένε ότι στόχευσε το Ερμιτάζ ως σύμβολο της ρωσικής κρατικής εξουσίας. Ο Maigys πέρασε έξι χρόνια στο ψυχιατρικό νοσοκομείο Cherniachovsk στην περιοχή του Καλίνινγκραντ.

Μετά την αποκατάσταση της ανεξαρτησίας της Λιθουανίας, μεταφέρθηκε στο Ρεπουμπλικανικό Ψυχιατρικό Νοσοκομείο του Βίλνιους. Το 2006 έγραψε ένα βιβλίο 300 σελίδων στα ρωσικά στο οποίο παρουσίασε τη δική του εκδοχή των γεγονότων. Σύμφωνα με τους Ρώσους δημοσιογράφους που διάβασαν το χειρόγραφο, επεδίωξε να δώσει την εικόνα ενός μάρτυρα που πολέμησε για την ελευθερία της Λιθουανίας.

«Το πνεύμα του Ρέμπραντ είναι άθικτο»

Ενώ το προσωπικό του μουσείου προσπάθησε να λάβει γρήγορα μέτρα -το προσωπικό αποκατάστασης του Ερμιτάζ δεν είχε υπηρεσία εκείνη την εποχή- ο πίνακας είχε υποστεί σοβαρές ζημιές και μέχρι σήμερα δεν είναι ο ίδιος. Οι συντηρητές πάλεψαν με το ηθικό δίλημμα του να ξαναζωγραφίσουν ή όχι τα κατεστραμμένα μέρη του πίνακα, αλλά αποφάσισαν να μην προβούν σε πλήρη αποκατάσταση -δηλαδή να ξαναζωγραφίσουν τα μέρη που είχαν υποστεί ζημιά- διότι αυτό θα σήμαινε ότι ο πίνακας δεν ήταν πλέον ένας πραγματικός Ρέμπραντ:

Στον πίνακα που προέκυψε, «κάποια μέρη είναι 100% Ρέμπραντ, κάποια είναι 50% Ρέμπραντ και κάποια έπρεπε να ξαναγίνουν» δήλωσε ο Γκερασίμοφ, υπάλληλος του Ερμιτάζ, στους New York Time το 1997.

«Αυτό που βλέπει ο επισκέπτης δεν είναι “το πρωτότυπο” και δεν θα το προβάλλαμε ποτέ ως τέτοιο. Αλλά το πνεύμα του Ρέμπραντ είναι άθικτο».

Ο μύθος της Δανάης και ο πίνακας του Ρέμπραντ

Η κλασική μυθολογία μας διηγείται την ιστορία της Δανάης, κόρης του βασιλιά Ακρίσιου του Άργους, στον οποίο είχε ειπωθεί μια προφητεία ότι η εγγονή του θα τον σκότωνε. Για να μην συμβεί αυτό, ο Ακρίσιος κλείδωσε την κόρη του σε έναν πύργο στον οποίο κανείς δεν μπορούσε να την πλησιάσει.

Ωστόσο, δεν είχε λάβει υπόψη του την περιβόητη λαγνεία του Δία, ο οποίος ήταν απόλυτα ερωτευμένος με την όμορφη κόρη του. Ο Δίας μεταμορφώθηκε σε χρυσή βροχή και έπεσε πάνω στη Δανάη, γονιμοποιώντας την με έναν γιο που θα γινόταν εξίσου διάσημος με τη μητέρα του: τον Περσέα.

Το μέρος της ιστορίας που απεικονίζεται στον πίνακα του Ρέμπραντ δεν είναι απολύτως σαφές. Το υψωμένο χέρι της Δανάης, σαν να απομακρύνει κάποιον ή σαν να τον καλωσορίζει προς τα εμπρός, υποδηλώνει ότι υπάρχει κάποιος πέρα από το οπτικό μας πεδίο. Ακόμη και η μεγαλύτερη υπηρέτρια, που κρύβεται εν μέρει πίσω από τις κουρτίνες του πολυτελούς κρεβατιού της Δανάης, κοιτάζει προς την ίδια κατεύθυνση με τη Δανάη.

Αρκετοί έχουν αναρωτηθεί μήπως ο Ρέμπραντ, που αμφισβητούσε τους καθιερωμένους «κανόνες της τέχνης», στη Δανάη παρεκκλίνει από τον μύθο και υπονοεί την εμφάνιση του Δία με άλλη μορφή στη Δανάη κατά τον εγκλεισμό της.

Η εμφάνιση μιας υπηρέτριας δεν αποτελεί επίσης μέρος της μυθολογίας. Ωστόσο η εμφάνισή της δεν αποτελεί έκπληξη: ακόμη και σε συνθήκες εγκλεισμού μια πριγκίπισσα θα είχε πιθανότατα μια υπηρέτρια για να τη φροντίζει. Ενώ υπάρχει αυτή η πρακτικότητα στην εμφάνισή της, εξυπηρετεί επίσης έναν δεύτερο σκοπό, ο οποίος είναι να τονίσει την ομορφιά της Δανάης. Το ρυτιδιασμένο δέρμα της υπηρέτριας είναι το τέλειο αντίβαρο για την απαλή, χλωμή ομορφιά της Δανάης, η οποία είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου εκτεθειμένη στον θεατή.

Η εμφάνιση του έρωτα πάνω από το κεφάλι της Δανάης είναι επίσης ενδιαφέρουσα, αν και όχι ασυνήθιστη. Τόσο ο Τιτσιάνο όσο και ο Κορρέτζο απεικόνισαν τις Δαναές τους συνοδευόμενες από αγγέλους καθώς η χρυσή βροχή έπεφτε πάνω τους. Ωστόσο, αυτός ο χρυσός έρως, με μια βασανισμένη έκφραση στο πρόσωπό του, θα μπορούσε να ερμηνευθεί ότι αντιπροσωπεύει τη χρυσή βροχή που γονιμοποίησε τη Δανάη. Η έκφρασή του όμως είναι λίγο προβληματική, εκτός αν έχει σκοπό να υπονοήσει το γεγονός ότι η Δανάη κυοφόρησε χωρίς τη συγκατάθεσή της. Αν όχι γι' αυτόν τον λόγο, τότε ποιος είναι ο λόγος για τη βασανισμένη έκφρασή του;

Παρόλο που μπορεί να μην είναι η ίδια Δανάη που ζωγράφισε ο Ρέμπραντ, η ουσία εξακολουθεί να υπάρχει - παρά την επίθεση που δέχτηκε από έναν «τρελό» με αδιευκρίνιστα κίνητρα.

Γεγονότα σαν σήμερα 15 Ιουνίου

763 π.Χ. - Οι Ασσύριοι καταγράφουν έκλειψη ηλίου, η οποία χρησιμοποιήθηκε αργότερα για τον καθορισμό της χρονολογίας της μεσοποταμιακής ιστορίας.
844 - Ο Λουδοβίκος Β΄ στέφεται στη Ρώμη βασιλιάς της Ιταλίας από τον Πάπα Σέργιο Β΄.
923 - Μάχη του Σουασόν: Ο βασιλιάς Ροβέρτος Α΄ της Γαλλίας σκοτώνεται και ο Κάρολος Γ΄ συλλαμβάνεται από τους υποστηρικτές του δούκα Ροδόλφου της Βουργουνδίας.
1184 - Ο βασιλιάς Μάγκνους Ε΄ της Νορβηγίας σκοτώνεται στη ναυμαχία του Φιρμέιτ.
1215 - Ο βασιλιάς Ιωάννης της Αγγλίας βάζει τη σφραγίδα του στη Μάγκνα Κάρτα.
1219 - Βόρειες Σταυροφορίες: Οι Δανοί νικούν στη μάχη του Λίντανισε (σημερινό Τάλιν) ιδρύοντας το Δανικό Δουκάτο της Εσθονίας.
1246 - Με το θάνατο του δούκα Φρειδερίκου Β΄ της Αυστρίας, λήγει η δυναστεία των Μπάμπενμπερκ στην Αυστρία.
1300 - Ιδρύεται το Μπιλμπάο.
1502 - Ο Χριστόφορος Κολόμβος αποβιβάζεται στη Μαρτινίκα στο τέταρτο ταξίδι του.
1520 - Με την παπική βούλα Exsurge Domine, ο Πάπας Λέων Ι΄ απειλεί να αφορίσει τον Μαρτίνο Λούθηρο.
1580 - Ο Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας ανακηρύσσει εκτός νόμου τον Γουλιέλμο Α' της Οράγγης.
1667 - Ο Ζαν-Μπατίστ Ντενί πραγματοποιεί την πρώτη μετάγγιση αίματος σε άνθρωπο.
1775 - Αμερικανική Επανάσταση: Ο Τζορτζ Ουάσινγκτον ορίζεται αρχιστράτηγος του Ηπειρωτικού Στρατού.
1804 - Το Νιου Χάμσαϊρ εγκρίνει τη δωδέκατη τροπολογία του αμερικανικού Συντάγματος.
1821 - Οι Οθωμανοί νικούν τους Έλληνες στη μάχη της Ρεντίνας.
1836 - Το Αρκάνσας γίνεται η 25η πολιτεία των Η.Π.Α.
1844 - Ο Τσαρλς Γκουντγίαρ λαμβάνει ευρεσιτεχνία για τον βουλκανισμό, μία διαδικασία ενίσχυσης του καουτσούκ.
1878 - Ο Ίντγουιρντ Μάιμπριτζ τραβάει μία σειρά φωτογραφιών για να αποδείξει ότι και τα τέσσερα πόδια ενός αλόγου εγκαταλείπουν το έδαφος όταν τρέχει. Η μελέτη αυτή γίνεται η βάση του κινηματογράφου.
1888 - Ο διάδοχος Γουλιέλμος γίνεται ο κάιζερ Γουλιέλμος Β΄ της Γερμανίας, ο τελευταίος αυτοκράτορας της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Λόγω του θανάτου των προκατόχων του, Γουλιέλμου Α΄ και Φρειδερίκου Γ΄, το 1888 είναι το Έτος των Τριών Αυτοκρατόρων.
1896 - 21.915 άτομα χάνουν τη ζωή τους στο πιο θανατηφόρο τσουνάμι στην ιστορία της Ιαπωνίας.
1909 - Εκπρόσωποι από την Αγγλία, την Αυστραλία και τη Νότια Αφρική συνεδριάζουν και ιδρύουν την Αυτοκρατορική Διάσκεψη Κρίκετ.
1940 - Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Τα συμμαχικά στρατεύματα αρχίζουν να εκκενώνουν τη Γαλλία, καθώς οι Γερμανοί κατέλαβαν το Παρίσι και το μεγαλύτερο μέρος της χώρας.
1944 - Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: Μάχη της Σαϊπάν. Οι αμερικανικές δυνάμεις εισβάλλουν στην κατεχόμενη από τους Ιάπωνες Σαϊπάν.
1954 - Η UEFA ιδρύεται στην Ελβετία.
1969 - Μετά την παραίτηση του Σαρλ ντε Γκωλ ο Ζωρζ Πομπιντού γίνεται Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας.
1972 - Οι Ουλρίκε Μάινχοφ και Γκέρχαρντ Μύλερ, μέλη της τρομοκρατικής οργάνωσης Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF), συλλαμβάνονται σε διαμέρισμα κοντά στο Αννόβερο.
1977 - Για πρώτη φορά μετά το τέλος της δικτατορίας του Φρανθίσκο Φράνκο στην Ισπανία γίνονται ελεύθερες εκλογές.

Γεννήσεις σαν σήμερα 15 Ιουνίου

1330 - Εδουάρδος του Γούντστοκ, Άγγλος πρίγκιπας
1397 - Πάολο Ουτσέλλο, Ιταλός ζωγράφος
1511 - Μπαρτολομέο Αμμαννάτι, Ιταλός αρχιτέκτονας και γλύπτης
1553 - Ερνέστος των Αψβούργων, Αυστριακός πρίγκιπας
1594 - Νικολά Πουσέν, Γάλλος ζωγράφος
1763 - Ετιέν Γκασπάρ Ρομπέρ, Βέλγος φυσικός
1843 - Έντβαρντ Γκρηγκ, Νορβηγός συνθέτης
1849 - Ανδρέας Μαρτζώκης, Έλληνας συγγραφέας
1906 - Λεόν Ντεγκρέλ, Βέλγος αξιωματικός των SS
1909 - Πίτερ Κλέντζος, Αμερικανός αθλητής
1914 - Γιούρι Αντρόπωφ, Σοβιετικός πολιτικός
1916 - Χέρμπερτ Σάιμον, Αμερικανός οικονομολόγος
1917 - Μιχάλης Γενίτσαρης, Έλληνας τραγουδιστής και συνθέτης
1920 - Αλμπέρτο Σόρντι, Ιταλός ηθοποιός και σκηνοθέτης
1927 - Ούγκο Πρατ, Ιταλός συγγραφέας και καλλιτέχνης
1932 - Μάριο Κουόμο, Αμερικανός πολιτικός
1933 - Σέρτζο Εντρίγκο, Ιταλός τραγουδιστής
1939 - Μπράιαν Ζακ, Άγγλος συγγραφέας
1942 - Πίτερ Νόρμαν, Αυστραλός αθλητής
1943 - Τζόνι Χαλιντέι, Γάλλος τραγουδιστής
1946 - Ντέμης Ρούσσος, Έλληνας τραγουδιστής
1951 - Άλβαρο Κολόμ, πρόεδρος της Γουατεμάλας
1953 - Σι Τσινπίνγκ, Κινέζος πολιτικός
1954 - Χρύσανθος Λαζαρίδης, Έλληνας δημοσιογράφος και πολιτικός
1954 - Τζέιμς Μπελούσι, Αμερικανός ηθοποιός
1963 - Έλεν Χαντ, Αμερικανίδα ηθοποιός
1964 - Κόρτνεϊ Κοξ, Αμερικανίδα ηθοποιός
1965 - Καρίμ Μασίμοφ, πρωθυπουργός του Καζακστάν
1969 - Ice Cube, Αμερικανός ράπερ
1969 - Όλιβερ Καν, Γερμανός ποδοσφαιριστής
1971 - Χρήστος Μυριούνης, Έλληνας καλαθοσφαιριστής
1973 - Νιλ Πάτρικ Χάρις, Αμερικανός ηθοποιός
1987 - Ροχουλάχ Νικπάι, Αφγανός αθλητής
1992 - Μοχάμεντ Σαλάχ, Αιγύπτιος ποδοσφαιριστής

Θάνατοι σαν σήμερα 15 Ιουνίου

923 - Ροβέρτος Α΄ της Γαλλίας, βασιλιάς της Δυτικής Φραγκίας
948 - Ρωμανός Α´, Βυζαντινός αυτοκράτορας
991 - Θεοφανώ Σκλήραινα, αυτοκράτειρα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
1184 - Μάγκνους Ε΄, βασιλιάς της Νορβηγίας
1246 - Φρειδερίκος Β΄, δούκας της Αυστρίας
1341 - Ανδρόνικος Γ΄ Παλαιολόγος, Βυζαντινός αυτοκράτορας
1383 - Ιωάννης ΣΤ´ Καντακουζηνός, Βυζαντινός αυτοκράτορας
1383 - Ματθαίος Καντακουζηνός, δεσπότης του Μυστρά
1389 - Λάζαρος Χρεμπελιάνοβιτς, πρίγκιπας της Σερβίας
1416 - Ιωάννης, δούκας του Μπερί
1467 - Φίλιππος Γ΄, δούκας της Βουργουνδίας
1505 - Έρκολε Α΄ των Έστε, Ιταλός πολιτικός
1730 - Σωφρόνιος Λειχούδης, Έλληνας λόγιος
1772 - Λουί-Κλωντ Ντακέν, Γάλλος συνθέτης
1785 - Ζαν-Φρανσουά Πιλάτρ ντε Ροζιέ, Γάλλος χημικός και αεροπόρος
1849 - Τζέιμς Νοξ Πολκ, 11ος πρόεδρος των Η.Π.Α.
1876 - Χουσεΐν Αβνί Πασάς, Οθωμανός πολιτικός
1888 - Φρειδερίκος Γ΄, αυτοκράτορας της Γερμανίας
1889 - Μιχαήλ Εμινέσκου, Ρουμάνος ποιητής
1938 - Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, Γερμανός ζωγράφος
1945 - Άρης Βελουχιώτης, Έλληνας αντιστασιακός
1951 - Τηλέμαχος Καράκαλος, Έλληνας αθλητής της ξιφασκίας
1993 - Τζέιμς Χαντ, Άγγλος οδηγός αγώνων
1994 - Μάνος Χατζιδάκις, Έλληνας συνθέτης
1995 - Τσαρλς Μπένετ, Άγγλος σεναριογράφος
1996 - Έλλα Φιτζέραλντ, Αμερικανίδα τραγουδίστρια
2000 - Ντόρα Τσάτσου, Ελληνίδα χορογράφος
2001 - Μαρία Φωκά, Ελληνίδα ηθοποιός
2007 - Ούγο Κόρο, Αργεντινός πυγμάχος
2007 - Σέρι Μάρτελ, Αμερικανίδα παλαιστής
2007 - Δώρα Σιτζάνη, Ελληνίδα ηθοποιός και στιχουργός
2013 - Περιντέ Τζελάλ, Τουρκάλα συγγραφέας
2015 - Ζάννα Φρίσκε, Ρωσίδα ηθοποιός και τραγουδίστρια