Ποια είναι η «άλλη όψη τoυ νομίσματος»

Ποια είναι η άλλη όψη του νομίσματος στην πραγματικότητα και πώς μπορούμε να ταξιδέψουμε μέσα στην ιστορία για να βρούμε απαντήσεις; Μπορεί το νόμισμα να αποτελεί το μέσο που ανακαλύφθηκε, αρχικά για να διευκολύνει τις καθημερινές συναλλαγές των ανθρώπων, την κάλυψη δημοσίων δαπανών, την πληρωμή διοικητικών υπαλλήλων και την πληρωμή φόρων, στην περιοδική έκθεση όμως, από την περίφημη Νομισματική Συλλογή της Alpha Bank, θα δούμε να ξετυλίγεται η άλλη όψη του. Στην Ερατοσθένους στο Ίδρυμα Β. & Ε. Γουλανδρή, 150 αρχαία νομίσματα αποτυπώνουν πρόσωπα και αφηγούνται γεγονότα από την ελληνική μυθολογία, την ελληνική αρχαιότητα, ενώ ταυτόχρονα περιλαμβάνουν προσωπικότητες και στιγμές από τη ρωμαϊκή και τη βυζαντινή εποχή που μας ταξιδεύουν στο παρελθόν.

Με αφορμή την επέτειο 50 χρόνων της Νομισματικής Συλλογής της Alpha Bank στην καρδιά της Αθήνας στο Παγκράτι παρουσιάζεται μία εντυπωσιακή έκθεση που δεν θα περίμενε κανείς να δει σε ένα Μουσείο νεότερης και σύγχρονης τέχνης Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Το ερώτημα είναι όμως γιατί βρίσκονται εκεί; Η απάντηση δίνεται κυρίως μέσα από την ομότιτλη έκθεση, όπου 150 μικρά μεταλλικά αντικείμενα, αποκαλύπτουν τα μυστικά τους, αφηγούνται τις ιστορίες τους και μας συστήνουν μορφές από τη σφαίρα του μύθου και προσωπικότητες από τα ιστορικά χρόνια. Εικόνες χαραγμένες στην εξαιρετικά μικρή επιφάνεια του νομίσματος, με τόση δεξιότητα και υψηλή καλλιτεχνική έμπνευση, που δικαιολογημένα χαρακτηρίζουν το νόμισμα ως αριστούργημα της αρχαίας ελληνικής τέχνης.

Φθάνοντας στον εκθεσιακό χώρο, θα δούμε την όμορφη νύμφη Αρέθουσα, από το δεκάδραχμο των Συρακουσών, το αποκορύφωμα της νομισματικής τέχνης, και το νικηφόρο άρμα με τα καλπάζοντα άλογα του βασιλιά Φιλίππου Β΄, που του χάρισαν τον τίτλο του Ολυμπιονίκη, το 352 ή το 348 π.Χ.

Στη μεγάλη αίθουσα πάλι, με τον χαμηλό φωτισμό, λαμπυρίζουν τα νομίσματα, ορισμένα μάλιστα αρκετά σπάνια και όλα σε εξαιρετική κατάσταση διατήρησης. Χωρισμένα στη Σφαίρα του Μύθου και στον Ρου της Ιστορίας, την ξενάγηση ανοίγει το Δωδεκάθεο, οι δώδεκα διαφορετικές προσωπικότητες θεών που αντιπροσωπεύουν τις κυριότερες εκφάνσεις της ζωής, το σύνολο των αξιών, των ιδανικών αλλά και των αδυναμιών της ανθρώπινης ύπαρξης. Ακολουθούν οι δευτερεύουσες θεότητες, οι οποίες, αν και σπουδαίες, δεν είχαν τόση δύναμη, όση οι Ολύμπιοι θεοί, αλλά διαδραμάτιζαν πάντοτε, σημαντικό ρόλο στη ζωή των ανθρώπων.

Ο Ασκληπιός, η Κυβέλη, ο Ήλιος, ο Παν και η Ίρις διακρίνονται επίσης, για τις ξεχωριστές τους ιδιότητες, ενώ δεν λείπουν οι προσωποποιήσεις αφηρημένων ιδεών και καταστάσεων, όπως η Τύχη και η Νίκη. Ιδιαίτερο κεφάλαιο στην ελληνική μυθολογία, συνιστούν οι ποτάμιες θεότητες, που ταυτίζονται με τις δυνάμεις της φύσης, και οι πολυάριθμες νύμφες, όμορφες, νεαρές γυναίκες, οι νεράιδες της λαϊκής μας παράδοσης. Μία μορφή που αγαπήθηκε πολύ από τους χαράκτες των νομισμάτων είναι ο ημίθεος Ηρακλής, σύμβολο ανδρείας και γενναιότητας. Δεν μπορείς να πάρεις τα μάτια σου από πάνω του. Το κεφάλι του κυριαρχεί στην εμπρόσθια όψη της πλούσιας, αργυρής νομισματοκοπίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ενώ θα δεις στιγμιότυπα από τη ζωή του ήρωα. Ήδη αποτυπώνονται σκηνές από τη βρεφική του ηλικία, σε πλήθος νομισμάτων, από κάθε γωνιά του αρχαίου κόσμου. Μυθικοί ήρωες, βασιλείς, οικιστές, οι πρωταγωνιστές του Τρωικού πολέμου, συμπληρώνουν τις νομισματικές προσωπογραφίες από την ηρωική μυθολογία. Από τα νομίσματα δεν λείπουν και τα μυθικά όντα, τα εξωπραγματικά πλάσματα που δημιουργήθηκαν από την αχαλίνωτη ανθρώπινη φαντασία. Μορφές ανύπαρκτες, που γεννιούνται και πεθαίνουν με ιδιαίτερο τρόπο, όπως η Μέδουσα, ο Πήγασος, η Χίμαιρα, η Σφίγγα, ο Γρύπας και ο Κένταυρος.

Στις προθήκες των ιστορικών χρόνων, κυριαρχούν ακόμη, τα πορτρέτα σπουδαίων ηγεμόνων, ξεκινώντας από τον Μέγα Αλέξανδρο, μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες που άφησαν τη δική τους ανεξίτηλη σφραγίδα στην ιστορία. Αν και θεοποιημένη, η μορφή που απαθανατίστηκε στα νομίσματα των Διαδόχων του και όχι στα δικά του. Ακολουθεί μία νομισματική πινακοθήκη ηγεμόνων, ανάμεσα στους οποίους ανακαλύπτουμε και τον σπουδαίο βασιλιά της Σπάρτης, τον Κλεομένη Γ΄, σε ένα από τα 10 σήμερα γνωστά νομίσματα σε όλο τον κόσμο. Μέσα από τα νομίσματα γνωρίζουμε και δύο άγνωστους ηγεμόνες τον Υσπαοσίνη και τον Τιγραίο, που κυβέρνησαν στις περιοχές του σημερινού Ιράκ και Ιράν αντίστοιχα και πλήθος βασιλέων από τη Βακτρία (το σημερινό Αφγανιστάν) και την Ινδία, το ανατολικότερο σημείο όπου έφτασε ο στρατός του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Από τα πιο σημαντικά είναι ότι στην έκθεση αυτή, για πρώτη φορά, η Συλλογή της Τράπεζας παρουσιάζει ρωμαϊκά και βυζαντινά νομίσματα και αντικρίζουμε μεταξύ άλλων τον Βρούτο, τον δολοφόνο του Καίσαρα, τον Μάρκο Αντώνιο, που ερωτεύτηκε παράφορα τη σαγηνευτική Κλεοπάτρα, τον Μέγα  Κωνσταντίνο, τον αυτοκράτορα που μετέφερε την πρωτεύουσα του ρωμαϊκού κράτους στην Κωνσταντινούπολη, θέτοντας τον θεμέλιο λίθο για τη μακραίωνη βυζαντινή ιστορία, και τον εξίσου σημαντικό αυτοκράτορα Ιουστινιανό Α΄, που συνέδεσε το όνομά του με μία σειρά σημαντικών μεταρρυθμίσεων στο βυζαντινό κράτος.

Η έκτη και τελευταία προθήκη της έκθεσης αποτελεί μία πραγματική αποκάλυψη. Νομίσματα με στιγμές ανθρώπινης δραστηριότητας (κυνήγι, αθλητισμός, πόλεμος, χορός) και εικόνες από το ζωικό βασίλειο επιβεβαιώσουν την αχαλίνωτη φαντασία των αρχαίων Ελλήνων, την αστείρευτη έμπνευση των χαρακτών αλλά και τη στενή σχέση του ανθρώπου με τη φύση.

Εκπαιδευτικά προγράμματα σε μορφή μουσειοβαλίτσας

Και οι μικροί φίλοι όμως εδώ μπορούν να διασκεδάσουν. Ο μεγάλος και ανεκτίμητος θησαυρός της Νομισματικής Συλλογής της Τράπεζας, από το 2017, αποτέλεσε τη βάση βραβευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων σε μορφή μουσειοβαλίτσας, που μέχρι σήμερα έχουν ταξιδέψει σε 312 σχολεία της χώρας και 32 ελληνικά σχολεία του εξωτερικού. Μάλιστα, περισσότερα από 20.000 παιδιά έχουν γνωρίσει τη συναρπαστική ιστορία του νομίσματος. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα παρουσιάζονται στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα, όπου έχουμε τη δυνατότητα όχι μόνο να γνωρίσουμε την ιστορία του νομίσματος, αλλά να παίξουμε και ανάλογα ψηφιακά παιχνίδια.

Σε μία ξεχωριστή αίθουσα, μέσα από ένα χρονολόγιο και ένα βίντεο παρουσιάζεται όλη η ιστορία της Συλλογής, που ξεκίνησε το 1972, από τον Γιάννη Σ. Κωστόπουλο, έναν από τους σημαντικότερους τραπεζίτες της Ελλάδας. Η αγάπη του για το νόμισμα και το πάθος του για τη διάσωση του ελληνικού πολιτισμού οδήγησαν στη δημιουργία της Νομισματικής Συλλογής της Alpha Bank, που σήμερα αριθμεί περίπου 11.000 αρχαία νομίσματα και αποτελεί μέρος της παγκόσμιας νομισματικής κληρονομιάς.

Για το τέλος, ένα στοιχείο, που εντυπωσιάζει, είναι ότι σε μία εποχή που όλοι μιλούν για συμπερίληψη, η Alpha Bank με την έκθεση αυτή κάνει πραγματικότητα τη δέσμευσή της για ισότιμη πρόσβαση όλων των συνανθρώπων μας στα πολιτιστικά δρώμενα. Προσβάσιμη σε ανθρώπους με κινητικές δυσκολίες και σε άτομα με προβλήματα όρασης, με είσοδο δωρεάν για όλο τον κόσμο,και οργανωμένες ξεναγήσεις από την Επιμελήτρια της Νομισματικής Συλλογής, Δρ Δήμητρα Τσαγκάρη, η έκθεση θα παραμείνει ανοικτή έως τις 23 Ιουλίου, για να την επισκεφτούμε και να ανακαλύψουμε την «Άλλη Όψη του Νομίσματος».

Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή
Ερατοσθένους, Αθήνα
Είσοδος: δωρεάν

Δείτε εδώ για περισσότερες πληροφορίες.