«50+1 ιστορίες από τη συλλογή Κωστάκη»: Παρουσίαση της έκθεσης που φιλοξενείται στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, στη Μονή Λαζαριστών, στη Θεσσαλονίκη.
Το δελτίο Τύπου εύστοχα και πολύ ιντριγκαδόρικα αναρωτιέται: «Τι θα μπορούσε να συνδέει τη Ρόζα Λούξεμπουργκ, τον Τζάκσον Πόλοκ, τον Βασίλι Καντίνσκι, τον Λεβ Τρότσκι, τον Όσκαρ Γουάιλντ και την Γιόκο Όνο με εικαστικούς στη Ρωσία των αρχών του 20ού αιώνα, όπως ο Καζιμίρ Μαλέβιτς, η Λιουμπόβ Ποπόβα, ο Σολομών Νικρίτιν και ο Βλαντιμίρ Τάτλιν; Πώς μια έκθεση τέχνης που πραγματοποιήθηκε πριν από 100 χρόνια προκάλεσε έντονη αψιμαχία μεταξύ των καλλιτεχνών που συμμετείχαν σε αυτή, και πώς μια σπάνια έκδοση τυπώθηκε σε ταπετσαρία τοίχου; Πώς κατέληξε ένα έργο τέχνης να περνάει… από ακτινογραφία σε ένα δημόσιο νοσοκομείο; Οι απαντήσεις σε αυτά και σε ακόμη περισσότερα ερωτήματα βρίσκονται στις 50 συν 1 ιστορίες από τη Συλλογή Κωστάκη, που αναπτύσσονται στην ομότιτλη έκθεση, από τις 08 Ιουνίου έως και τις 12 Νοεμβρίου 2023 στο MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, στη Μονή Λαζαριστών, στη Θεσσαλονίκη».
Βαθιά ανάσα και πάμε. Στη Θεσσαλονίκη, εδώ που το in crowd είναι απόλυτα ενήμερο για όλες τις τάσεις στις κουζίνες- γαστροταβέρνες της πόλης (ποιος μαγειρεύει τι και πού και γιατί μιλάμε πλέον για food to share και εμπειρία φαγητού αντί να χρησιμοποιούμε το πεζό «ντερλικώσαμε»), σε αυτήν τη Θεσσαλονίκη δυστυχώς, τούτη η έκθεση δεν θα προκαλέσει ουρές μεγαλύτερες από αυτές που κάνουν οι inίστας στο Choureal για προφιτερόλ. Πολύ κρίμα: όλος αυτός ο πλούτος που λέγεται Συλλογή Κωστάκη και φιλοξενείται στη Μονή Λαζαριστών σε μια άλλη πόλη και πιθανόν σε μια άλλη χώρα θα προκαλούσε συνωστισμό, καθώς το «προϊόν» είναι εκθέματα παγκόσμια, εγνωσμένης αισθητικής αξίας. Εδώ ενθουσιασμό θα σπείρει μόνο στην τάξη των μετρημένων (πάω στις εκθέσεις και συναντώ τους ίδιους και τους ίδιους) φιλότεχνων. Γι’ αυτό και αξίζει να διακτινιστούμε πίσω σε εκείνες τις μέρες, πριν περάσουμε στο περιεχόμενο και τα ντεσού της νέας έκθεσης με τις 50 συν 1 ιστορίες από την εποχή των θρύλων και των γιγάντων, μπας και τσιμπήσει και κανένας νέος ακόλουθος, αφού εντάξει, οι παλιοί, που ξέρουν και ήδη ενθουσιάστηκαν, δεν φθάνουν για να κάνουν σούσουρο.
«Όταν πρωτοαντίκρυσα έργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας- το πρώτο έργο που είδα ήταν ένας μικρός πίνακας της Όλγα Ρόζανοβα- μου προκάλεσαν πολύ ισχυρή εντύπωση. Οι διάφοροι Ολλανδοί και Φλαμανδοί που αγόραζα ως τότε είχαν αρχίσει να με εκνευρίζουν. Στους τοίχους μου κρέμονταν 25-30 πίνακες όλοι στις ίδιες χρωματικές κλίμακες, η μόνη διαφορά ήταν στο θέμα. Αλλού υπήρχε αναπαράσταση μιας κουζίνας, αλλού μιας νεκρής φύσης, αλλού κάτι διαφορετικό. Υπήρχαν φορές που με έτρωγαν τα χέρια μου, ήθελα να τους ξύσω, να τους γρατζουνίσω όλους αυτούς τους καφετιούς πίνακες, μην τυχόν και βγει κάτι άλλο από κάτω! Όταν αγόρασα τους πρώτους πίνακες της Πρωτοπορίας, τους πήγα στο σπίτι και τους κρέμασα δίπλα στους Ολλανδούς και τους Φλαμανδούς. Και μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι έως τότε ζούσα σε ένα δωμάτιο με τα παντζούρια κλειστά. Σαν να το άνοιξα και εισέβαλε ορμητικά ο ήλιος. Εκείνη τη στιγμή αποφάσισα να εγκαταλείψω ό,τι άλλο συνέλεγα και να αφοσιωθώ αποκλειστικά στην απόκτηση έργων Ρωσικής Πρωτοπορίας. Αυτό συνέβη τελικά. Εν ολίγοις, αποφάσισα να γίνω συλλέκτης Πρωτοπορίας. Πολλοί φίλοι και συγγενείς μου με λυπούνταν. Θεωρούσαν ότι έκανα μεγάλο λάθος που αποχωρίστηκα την παλαιότερη συλλογή μου και άρχισα να αγοράζω πράγματα που όλοι με ομοψυχία θεωρούσαν “ανοησίες”. Στους κύκλους των συλλεκτών της Μόσχας μου έδωσαν το όχι και τόσο κολακευτικό ψευδώνυμο “ο τρελοέλληνας”, ο οποίος αποκτά άχρηστα σκουπίδια».
Το απόσπασμα είναι από τα απομνημονεύματα του Γιώργου Κωστάκη, σε αυτόν που η Θεσσαλονίκη χρωστά τη λαμπερότερη στιγμή της στο πεδίο που λέγεται Μοντέρνα Τέχνη. Τα 1277 έργα της περίφημης πλέον συλλογής του αγοράστηκαν το 1997 με την ελληνική κυβέρνηση να δαπανά, με σημερινή εκτίμηση 40 εκατομμύρια ευρώ, για να τα προμηθευτεί. Η μεγαλύτερη αγορά έργων τέχνης από καταβολής του ελληνικού κράτους στεγάζει τους θησαυρούς της στο MOMus - Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Δυτική Θεσσαλονίκη, ενώ έργα της συλλογής του συλλέκτη υπάρχουν και στην Κρατική Πινακοθήκη Τρετιάκοφ της Μόσχας.
Γεννημένος στη Μόσχα από Έλληνες γονείς ο «τρελοέλληνας» Γεώργιος Κωστάκης, που δεν είχε καμιά καλλιτεχνική εκπαίδευση, αλλά εκκινούσε από το ένστικτο και το συναίσθημα, εργαζόμενος αρχικά ως οδηγός στην ελληνική πρεσβεία και στη συνέχεια ως επικεφαλής προσωπικού στην Καναδική πρεσβεία, άρχισε να συλλέγει έργα από καλλιτέχνες της Ρωσικής Πρωτοπορίας από τις αρχές της δεκαετίας του 1930. Και αυτή η παραπάνω που σας παρέθεσα, είναι μια από τις ιστορίες που διηγείται η έκθεση. Βέβαια, λίγο μετά τη δόξα και το κλέος του κινήματος, ήρθε η εποχή της παρακμής και της δίωξης, της αποστροφής και του εκδιωγμού, αφού οι Ρώσοι Πρωτοπόροι έπεσαν σε δυσμένεια: η αισθητική, η ανυπότακτη πρακτική τους και η αδέσμευτη σκέψη τους, ενώ στην αρχή στρατεύτηκε με τα ιδανικά των Μπολσεβίκων, στην πορεία έγινε ανεπιθύμητη από τον Στάλιν, καθώς τελούσε σε πλήρη διάσταση με τον κυρίαρχο Σοσιαλιστικό Ρεαλισμό του καλού σύντροφου και του ακάματου εργάτη. Ο Κωστάκης όμως κατάφερε να συναντήσει τον Βλαντιμίρ Τάτλιν και την Ναντιέντζα Ουνταλτσόβα, έγινε φίλος με την Βαρβάρα Στεπάνοβα και τον Αλεσάντρ Ρότσενκο, αγόρασε μεγάλο αριθμό έργων της Λιούμποβ Ποπόβα και του Ιβάν Κλιούν από τους συγγενείς τους διασώζοντας ένα ρεύμα τέχνης που μπήκε στα μαύρα κατάστιχα, αφού οι Κομμουνιστές πολύ γρήγορα ξέχασαν πόσοι Πρωτοπόροι καλλιτέχνες συστρατεύτηκαν μαζί τους τις πρώτες μέρες της Κόκκινης Επανάστασης.
Τι είναι όμως αυτό που κρύβεται στο Μουσείο της Μονής Λαζαριστών και για ποιο λόγο η αξία του αποτελεί το πιο κορυφαίο πολιτιστικό κεφάλαιο της Θεσσαλονίκης μας μεγάλης φτωχομάνας, που ως γνωστόν βγάζει τα καλύτερα παιδιά, ομάδες, καφέδες, λαϊκούς τραγουδιστές, σεφ, χουλιγκάνια, γκρινιάρηδες και ψεκασμένους; Χρειάζεται άλλη μια βουτιά σε εκείνα τα χρόνια: από το ξεκίνημά της, η Ρωσική Πρωτοπορία ταυτίστηκε χρονικά με όλες τις συναρπαστικές και έντονες κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις που καθόρισαν τη ζωή στη Ρωσία και την Ευρώπη του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ο Μεγάλος Πόλεμος, όπως ονομάστηκε, υπήρξε καταλυτικός για την καλλιτεχνική έκφραση. Ειδικά στη Ρωσία, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος πέτυχε τη χώρα σε μια περίοδο μακροχρόνιων διαδηλώσεων, εξεγέρσεων και κοινωνικών διεκδικήσεων στο εσωτερικό της, με αποκορύφωμα τα γεγονότα που οδήγησαν στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Όμως, ακόμα και αν οι συνθήκες της καθημερινής ζωής ήταν πολύ σκληρές, οι πειραματισμοί στις τέχνες της εποχής εκείνης με το DaDa, τον Κυβισμό, τον Φουτουρισμό, τον Εξπρεσιονισμό και τον Σουρεαλισμό να εκρήγνυνται, έδωσαν τα υψηλότερα δείγματά τους μέσα σε εκείνη τη συνθήκη της εμπόλεμης ζωής. Λογικό: καθώς ο πόλεμος έγινε σε μεγάλο βαθμό αντιληπτός ως η τελευταία πράξη του κόσμου, ο αποκαλυπτικός χαρακτήρας του σε συνδυασμό με τον επαναστατικό τρόπο σκέψης και η πεποίθηση πως οι τέχνες και η φιλοσοφία θα αλλάξουν τον κόσμο, συνέβαλαν στην ανάγκη επαναδιατύπωσης των κοσμοθεωριών σε όλα τα επίπεδα: ο καπιταλισμός έπαψε να δρα ολομόναχος, ο σοσιαλισμός, ο φασισμός και ο κομμουνισμός δεν είναι τυχαίο πως αναμετρώνται απέναντί του, σε εκείνη την εποχή όπου όλα μπορούσαν ή ήταν πιθανά να συμβούν. Ήταν η εποχή της μεγάλης αμφισβήτησης, ήταν ο καιρός όπου όλες οι προοπτικές ήταν ανοιχτές και ήταν οι καλλιτέχνες-πιονέροι που δεν φοβούνταν τις ρήξεις με το παρελθόν και έθεσαν εαυτόν στην υπηρεσία της Μεγάλης Αλλαγής. Όπως πολύ σωστά παρατηρεί η Μαρία Τσαντσάνογλου, διευθύντρια του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης και της Συλλογής Κωστάκη, στον κατάλογο της έκθεσης 50 συν 1 ιστορίες, «όλοι πλέον είχαν συνειδητοποιήσει ότι η ιστορία δεν αναπτύσσεται ευθύγραμμα αλλά διακεκομμένα και με πολλά παρακλάδια. Παράλληλα ένας μεγάλος αριθμός από εφευρέσεις άλλαζε ραγδαία την καθημερινή ζωή. Το ηλεκτρικό ρεύμα, ο κινηματογράφος, το αεροπλάνο, το τηλέφωνο, η νέα βιομηχανική εποχή, η ανάπτυξη των πόλεων, η ισότητα των φύλων, η απελευθέρωση από κάθε είδος παγιωμένου συντηρητισμού, η θεωρία της σχετικότητας και το διαρκές βλέμμα στο μέλλον δημιούργησαν μια έκρηξη προοδευτικής δημιουργικότητας. Ο Μαγιακόφσκι συγκλονίστηκε όταν είδε μικρό παιδί με τον πατέρα του στο βουνά του Ιμερέτ στη Γεωργία μια πλαγιά ηλεκτροφωτισμένη για τις ανάγκες του νεόκτιστου εργοστασίου του πρίγκιπα Νακασίτζε. Ο Βασίλι Καμένσκι πετούσε με αεροπλάνο και φανταζόταν τη ζωή μετά από εκατό χρόνια, ο Αλεξέι Κρουτσόνιχ πίστευε πως η γλώσσα δεν περιγράφει όσα θέλει να διηγηθεί και επινόησε μια νέα υπέροχη γλώσσα. Για να βγει η τέχνη στον δρόμο έπρεπε καταρχήν να ενταχθεί στο ίδιο το σώμα των καλλιτεχνών. Ο Νταβίντ Μπουρλιούκ, η Ναταλία Γκοντσαρόβα και ο Μάριο Λαριόνοφ κυκλοφορούσαν στον δρόμο με τα πρόσωπά τους ζωγραφισμένα. Ο Δανιήλ Χαρμς ενέπλεκε τους συμπολίτες του στους πιο απρόσμενους και φαινομενικά παράλογους διαλόγους, ο Αλεξάντρ Μπογκτάνοφ πίστευε πως θα πετύχει την αθανασία με συστηματικές μεταγγίσεις αίματος και θα οδηγήσει την κοινωνία σε ένα νέο τεχνολογικό και διανοητικό επίπεδο μέσα από τη θεωρία της τεκτολογίας, η οποία έβαλε τις βάσεις για την επιστήμη της Κυβερνητικής. Ο Καζιμίρ Μάλεβιτς πίστευε πως η τέχνη θα απελευθερώσει την Τέταρτη και την Πέμπτη διάσταση. Ο Μιχαήλ Ματιούσιν πίστευε πως με την άσκηση μπορεί να επιτευχθεί η διεύρυνση του πεδίου όρασης, ο Ιβάν Κουντριασόφ πίστευε πως οι άνθρωποι σύντομα θα πετάξουν στο διάστημα, ο Γκεόργκι Κρούτικοφ σχεδίασε τις πρώτες διαστημικές αποικίες και ο Βλάντιμιρ Τάτλιν σχεδίασε το ιπτάμενο ποδήλατο. Η Λίουμποβ Ποπόβα άλλαξε ριζικά την αισθητική των ρούχων προτείνοντας νέες γραμματοσειρές και ευέλικτες πολυμορφικές κατασκευές, η Λίλι Μπρικ ήταν μια από τις πρώτες γυναίκες που οδήγησαν αυτοκίνητο και η Αλεξάντρα Κολοντάι υποστήριξε θεωρητικά την απελευθέρωση των ανθρώπων από τις δεσμεύσεις του γάμου».
Η τέχνη της Ρωσικής Πρωτοπορίας ήταν εξαιρετικά απελευθερωμένη και πειραματική, πολύ όμως προοδευτική για να μπορεί να γίνει αποδεκτή από το Σταλινικό καθεστώς, τα γκούλαγκ, οι εκτοπίσεις, οι εξαφανίσεις, η λογοκρισία και η μετανάστευση διέλυσαν τους ανθρώπους και το κίνημα.
Τότε, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκινά το ψάξιμο και η έρευνα του Κωστάκη, όταν σε υπόγεια και πατάρια βρίσκει συγγενείς και φίλους των καλλιτεχνών αρχίζοντας να δημιουργεί τη συλλογή του. Στα απομνημονεύματά του, στα οποία καταφεύγω για άλλη μια φορά, αφηγείται τη συνάντησή του με τον Μιχαήλ Λαριόνοφ και τη Ναταλία Γκοντσαρόβα στο διαμέρισμά τους στο Παρίσι, τριάντα χρόνια μετά τη φυγή των καλλιτεχνών από τη Ρωσία: « …Ξέρεις, Κωστάκη, μαθαίνω ότι έχεις μια πολύ καλή συλλογή. Άκου τώρα, αγαπητέ φίλε μου, θέλω να μην αγοράσεις τίποτα από εδώ. Ούτε πικάπ ούτε δίσκους ούτε τίποτα. Θέλω να κρατήσεις όσες βαλίτσες σου επιτρέπονται για να πάρεις μαζί σου στη Ρωσία, όσο πιο πολλά έργα δικά μου και της Νατάσας μπορείς. Αν δεν έχεις χώρο στη δική σου συλλογή, μοίρασέ τα σε άλλους συλλέκτες. Ξέρω πως στη Ρωσία μας αγαπούνε και συλλέγουν τα έργα μας. Και όταν γυρίσεις πίσω στη Μόσχα, θέλω να πας στο Υπουργείο Πολιτισμού και να τους πεις ότι αποφασίσαμε να σταλούν όλα τα έργα μας στη Μόσχα όταν πεθάνουμε. Γιατί εδώ στη Γαλλία δεν μας φέρθηκαν καλά. Δεν μας θεωρούν καλλιτέχνες».
Και επιτέλους στη νέα έκθεση: περισσότερα από 100 έργα και αρχειακό υλικό από τη Συλλογή Κωστάκη του μουσείου αποτελούν τη βάση για τις αφηγήσεις και τις διαδρομές που προτείνονται στους επισκέπτες και λειτουργούν παράλληλα και συμπληρωματικά. Στην έκθεση εκπροσωπούνται όλοι σχεδόν οι καλλιτέχνες της διάσημης συλλογής, καθώς και όλες οι τάσεις και ομάδες της Ρωσικής Πρωτοπορίας των αρχών του 20ού αι. σε μια ισότιμη και συμπληρωματική συνύπαρξη έργων και κειμένων, μέσα από μια περισσότερο ανεκδοτολογική αφήγηση, μαζί με τις αυτούσιες εξιστορήσεις του συλλέκτη Γιώργου Κωστάκη που λειτουργούν συνδετικά. Η Γυναίκα στη γέννα ανήκει σε μια μικρή σειρά έργων με θρησκευτικά θάματα που δημιούργησε ο Μάλεβιτς, κατά τη μετάβασή του από τον ιμπρεσιονισμό στον συμβολισμό. Λίγο παρακάτω ο επισκέπτης βλέπει στο Πορτρέτο της γυναίκας του καλλιτέχνη του Ιβάν Κλιούν, ο οποίος συνδέθηκε με τον Μάλεβιτς με στενή φιλία, ένα από τα εξαιρετικά μεταιχμιακά έργα εκείνης της περιόδου, της μετάβασης δηλαδή από την αναπαράσταση στο άμπστρακτ. Ο Μάλεβιτς παρουσίασε τον Σουπρεματισμό στην περίφημη έκθεση 0,10, απελευθερώνοντας τη ζωγραφική από το καθήκον της αναπαράστασης και ανοίγοντας τον δρόμο για μια άνευ προηγουμένου προσέγγιση της τέχνης μέσα από τη μη αντικειμενικότητα. Τις κόντρες, τα ντεσού, τις ομάδες, τα παρακλάδια, τα κουτσομπολιά και τα πάντα για αυτήν τη μυθική έκθεση θα τα βρείτε όλα εδώ, μαζί φυσικά με το χρώμα, που αποτελεί το κυρίαρχο αίτιο σε έργα όπου δεν υπάρχει αντικείμενο αλλά μόνο φόρμα.
Η 24η από τις 50 συν 1 ιστορίες επίσης με συγκινεί σφόδρα. Είναι το Κεφάλι του Πάβελ Φιλόνοφ, που δίνει για άλλη μια φορά την ευκαιρία στον Γιώργο Κωστάκη να υπερθεματίσει: «Τον Φιλόνοφ δεν μπορείς να τον αγγίξεις. Όταν δεις τα έργα του ξαφνιάζεσαι, απλώνεις το χέρι να πιαστείς από κάπου γιατί μπορεί να πέσεις κάτω και να πεθάνεις, όταν δεις τη ζωγραφική του». Δεν είχε άδικο ο Κωστάκης: Ο Φιλόνοφ διατύπωσε και υποστήριξε με δοκίμια αυτό που ονόμασε Αναλυτική τέχνη. Στη ζωγραφική του συνδυάζει το ανόργανο με το οργανικό, την επιστήμη και τη φύση με τη μελέτη της ανατομίας των κρυστάλλων, αντιμετωπίζει τον κόσμο σαν μια ολότητα και σαν μια εμπειρία μυστικιστική.
Στους δύο ορόφους της Μονής Λαζαριστών ξετυλίγεται μια ολόκληρη εποχή: «Γνώρισα τον Ρότσενκο τον οποίον εκείνα τα χρόνια δεν τον θεωρούσαν ζωγράφο, αλλά όλο κι όλο φωτογράφο. Όμως εκείνος ήταν ένας από τους πιο σπουδαίους καλλιτέχνες της αβάντγκαρντ… Θεωρώ τον Ρότσενκο φιγούρα τραγική. Από το 1915 ως το 1920 δημιούργησε αριστουργήματα, που ξεπερνούσαν κατά πολύ την εποχή τους. Εννοώ τα γραμμικά γεωμετρικά του έργα, τα οποία ξεκίνησε να κάνει ήδη από το 1916. Εντελώς απροσδόκητα, το 1920 σταμάτησε να ασχολείται με αυτά. Πώς αποκόπηκε έτσι! Πήρε την κάμερα στο χέρι, αφοσιώθηκε στη φωτογραφία, άρχισε να κάνει πορτρέτα του Μαγιακόφσκι, να συνθέτει φωτομοντάζ, έφερε κάτι νέο στην τέχνη. Όμως, έπαψε να υπάρχει ως ζωγράφος».
Επόμενη στάση: η Βαρβάρα Μπουμνόβα το 1923 έφυγε από τη Ρωσία και μετοίκησε στο Τόκιο, με την εξαιρετική βιολίστρια αδελφή της Άννα, που παντρεύτηκε τον Ιάπωνα Σου Ίτσι Όνο. Ανιψιά του ήταν η Γιόκο Όνο, σύντροφος του Λένον και διάσημη αργότερα Fluxus καλλιτέχνης που πάντα μιλούσε με ευγνωμοσύνη για τη Ρωσίδα δασκάλα που της έδειξε τον δρόμο για την ελευθερία. Η Αλεξάνδρα Έξτερ και τα κοστούμια της για την Σαλώμη του Όσκαρ Γουάιλντ, οι πέντε διαφημιστικές καρτ ποστάλ του Γκούσταβ Κλούσιτς για την Πανενωσιακή Σπαρτακιάδα της Μόσχας, οι καλλιτεχνικές αναζητήσεις, τα ταξίδια, οι προσωπικές ιστορίες με τις εκρηκτικές αντιπαραθέσεις και τις βαθιές φιλίες, η ανεξάντλητη δημιουργικότητα και οι ευρηματικοί πειραματισμοί, ο κοινωνικός, καλλιτεχνικός, φιλοσοφικός, επιστημονικός και λογοτεχνικός αναβρασμός, όλα συνθέτουν μια αρμονική εμπειρία, για όσους αποφασίσουν να ταξιδέψουν σε εκείνη την… Back in the U.S.S.R, όπως την κιθάρισε ο Τζον Λένον και κρέμεται στους τοίχους της Μονής Λαζαριστών. Παράλληλα, ιστορίες αφηγούνται την ίδρυση εικαστικών σχολών, μελέτες για την εκ βάθρων ανακαίνιση κτιρίων και την κατασκευή μνημείων που δεν έγιναν ποτέ, περιγράφουν στολές εργασίας που θα άλλαζαν τις ζωές αυτών που τις φορούσαν, διηγούνται επεισόδια σκληρής λογοκρισίας συχνά με τραγικό τέλος για τους δημιουργούς και ακολουθούν εσωτερικές αναζητήσεις και ταξίδια του μυαλού με δύσκολο τέλος.
Στέκομαι εκστασιασμένος μπροστά από τον πίνακα Άνθρωπος και σύννεφο του Σολομών Νικρίτιν: το σύννεφο αιωρείται σαν σωσίβιο πάνω από μια μικροσκοπική φιγούρα που στέκεται μόνη σε μια νησίδα στη μέση του πουθενά. Ανάμεσα στο γκρίζο, άδειο και άψυχο περιβάλλον, το χρωματιστό σύννεφο εντός του οποίου συμβαίνουν κι άλλες μικρές ιστορίες, μοιάζει να εκφράζεται πολύ εύγλωττα μια ευχάριστη ανάμνηση ζωής και μια οραματική ταυτόχρονα προσδοκία για το επερχόμενο μέλλον. Θεσσαλονικείς μου, τα υπόλοιπα να τα ανακαλύψετε μόνοι σας. Εγώ το καθήκον μου το έκανα. Είναι, όμως, ντροπή μόνο να παραπονιόμαστε πως δεν γίνεται τίποτα στην πόλη, ενώ στη Μονή Λαζαριστών ένας ολόκληρος κόσμος και μια ολόκληρη εποχή σας περιμένει για να τη γνωρίσετε. Επομένως: μόλις διαβάσετε αυτό το κείμενο, κοινοποιήστε το και σε άλλους 50 συν 1 φίλους σας, μπας και αλλάξει κάτι. Εγγυημένα πράγματα.
«50+1 ιστορίες από τη συλλογή Κωστάκη» MOMus-Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης-Συλλογή Κωστάκη, Κολοκοτρώνη 21, Μονή Λαζαριστών, Θεσσαλονίκη 08 Ιουνίου – 12 Νοεμβρίου 2023
Σε έναν κόσμο που χαρακτηρίζεται από υπερπληροφόρηση, το βιβλίο εκφράζει ειρωνικά την ανάγκη των ανθρώπων να δουν κάτι γραμμένο για να πιστέψουν ότι ισχύει.
Πίνακες, εικονογραφήσεις περιοδικών, γλυπτά, φωτογραφίες και ηχογραφήσεις του καλλιτέχνη από το 1996 έως σήμερα περιλαμβάνει η αναδρομική έκθεση «Θεϊκή Διαταραχή Προσωπικότητας» στην γκαλερί Ρεβέκκα Καμχή
12°
