Ποια είναι η σημασία της σωστής προθήκης σε ένα έργο τέχνης;

Έχει δύναμη το μουσείο. Είναι το σταυροδρόμι των πολιτισμών. Είναι το μέσο διάδοσης της γνώσης. Είναι το σπίτι που στεγάζει κάθε λογής τέχνης. Μία τέχνη που οι περισσότεροι μένουμε άναυδοι μπροστά της και προσπαθούμε να «κοιτάξουμε πίσω από αυτή». Κοιτάμε όμως ποτέ τι βρίσκεται μπροστά από αυτή;

Δεν είναι λίγα τα έργα που εξαιτίας αμελούς έκθεσης, υπέστησαν φθορά η οποία κάποιες φορές ήταν ανεπανόρθωτη. Λίγες δεν ήταν ούτε οι φορές που βανδαλίστηκαν από δήθεν ακτιβιστές με πρόφαση την εμπορευματοποίηση της τέχνης προτάσσοντας το παραπλανητικά επικίνδυνο δίλημμα, τέχνη ή περιβάλλον. Αυτό που προστάτευσε την τέχνη, ήταν αυτό που την περιέβαλε, είτε ήταν μια γυάλινη βιτρίνα είτε μια μεγαλύτερη εκθεσιακή εγκατάσταση. Ωστόσο, θα ήταν άδικο αν λέγαμε ότι ο ρόλος της προθήκης είναι αποκλειστικά και μόνο αυτός της ασφάλειας δημιουργώντας ένα ελεγχόμενο περιβάλλον για το εκτιθέμενο αντικείμενο. Εκτός από προστασία, η προθήκη αναδεικνύει το εκάστοτε έργο τέχνης. Γίνεται ένα με αυτό, ολοκληρώνεται μαζί με αυτό και γίνεται αντάξια του περιεχομένου της.

Αυτό είναι το σπουδαίο –αλλά μερικές φορές αφανές– έργο των εταιριών όπως η MUEVO. Η ΜUEVO είναι μία νέα ελληνική εταιρία που ειδικεύεται στον σχεδιασμό, την παραγωγή και την εγκατάσταση προθηκών και εκθεσιακών συστημάτων ύψιστων προδιαγραφών για μουσεία και άλλους πολιτιστικούς οργανισμούς ανά την υφήλιο. Συνεργάζεται με μουσεία, αρχιτεκτονικά γραφεία και άλλους συντελεστές του πολιτιστικού τομέα, ενώ παράλληλα έχει συνάψει συνεργασίες κυβερνητικού επιπέδου (Κυβέρνηση του Καναδά, Κυβέρνηση της Αυστραλίας, Υπουργείο Πολιτισμού Γαλλίας, κ.ά.). Μετράει ήδη πάνω από 40 διεθνή έργα, μεταξύ αυτών την επιμέλεια έργων στο Λούβρο, στο Musée d' Orsay, στην Gallerie Kugel στο Παρίσι, στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης, στην γκαλερί Αθανάσιος Μαρτίνος κ.ά. Τέλη Μαρτίου, η εταιρία συμμετείχε για δεύτερη φορά στην 27η έκδοση της διεθνούς έκθεσης μουσείων «SITEM» στο Carrousel du Louvre, ενώ πρόσφατα παρέδωσε δύο μεγάλα έργα στην Ελλάδα, το Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού και το Αρχαιολογικό Μουσείο Αγ. Νικολάου.

Συναντήσαμε την ομάδα της MUEVO και μίλησε στην ATHENS VOICE για την αξία των προθηκών και εγκαταστάσεων στα εκθέματα, θίγοντας παράλληλα ευρύτερα θέματα πολιτισμού.

Ποια είναι η διαδικασία παραγωγής μίας προθήκης. Ποια είναι η ιστορία πίσω από την παρουσίαση ενός έργου;

Τάσος Λαμπρόπουλος, Design Engineering Director, R&D: Η ιστορία πίσω από την παρουσίαση ενός έργου ξεκινάει με τις αρχιτεκτονικές και μουσειογραφικές μελέτες που το πλαισιώνουν, οι οποίες και καθορίζουν στο μεγαλύτερο βαθμό το αισθητικό κομμάτι.

Πάνος Ιατρού, Design Manager: Όσον αφορά τη δική μας δουλειά, από τη στιγμή που αναλάβουμε ένα έργο, το σχεδιαστικό τμήμα δημιουργεί το μοντέλο της κάθε προθήκης, καταγράφοντας μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια. Αφού εγκριθούν από τον πελάτη, τα σχέδια αποστέλλονται στους προμηθευτές και στην παραγωγή μας. Όλα τα υλικά, τμήματα και εξαρτήματα περνάνε από πολλαπλούς ποιοτικούς ελέγχους πριν την τοποθέτηση των προθηκών από την ομάδα εγκατάστασης, ενώ η τελική παράδοση του έργου γίνεται αφού οι κατασκευές μας ελεγχθούν για τη λειτουργικότητα και την αεροστεγανότητά τους.

Η μεγαλύτερη πρόκληση που κληθήκατε να αντιμετωπίσετε;

Τάσος Λαμπρόπουλος: Η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε αντιμετωπίσει έως τώρα ήταν η πρώτη φορά που πήραμε μέρος σε διαγωνισμό για έργο στο Μουσείο του Λούβρου, το 2018. Ο διαγωνισμός αφορούσε την προμήθεια προθηκών και εκθεσιακών κατασκευών για την Αίθουσα Παρθενώνα & Ολυμπίας στο Τμήμα Ελληνικών Αρχαιοτήτων του Μουσείου, επομένως το έργο είχε μεγάλη σημασία για εμάς, πέραν από το ότι θα καθιστούσε την πρώτη μας συνεργασία με έναν τόσο ιστορικό θεσμό. Όταν τελικά κερδίσαμε τον διαγωνισμό και φτάσαμε στο στάδιο της εγκατάστασης, έπρεπε να ολοκληρώσουμε τις εργασίες μας χωρίς να διακόψουμε την ροή των επισκεπτών στο Μουσείο, που ξεπερνάνε τις 30 χιλιάδες καθημερινά. Έτσι έπρεπε να λάβουμε ειδικά μέτρα για την ασφάλεια της ομάδας μας, που διεκπεραίωσε το τότε πιο σημαντικό μας έργο υπό ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες.

Σήμερα, γίνονται ολοένα και περισσότεροι βανδαλισμοί σε έργα τέχνης που φιλοξενούνται σε μουσεία παγκοσμίως, με πιο πρόσφατο το φαινόμενο των «επιθέσεων» από διαδηλωτές κατά της κλιματικής αλλαγής. Ποια είναι η σημασία της ανάγκης προστασίας των έργων και πώς τη διασφαλίζετε;

Μαγδαληνή Καρδαμπίκη, Project Manager: Μας έχει απασχολήσει αρκετά αυτό το φαινόμενο, μιας και αφορά τόσο το αντικείμενο της δουλειάς μας, όσο και το κρίσιμο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Ενώ δεν είμαστε σύμφωνοι με τον εν λόγω τρόπο διαμαρτυρίας, έχει έρθει η ώρα για όλον τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου και αυτού της τέχνης, να εφαρμόζει μόνο βέλτιστες πρακτικές αναφορικά με περιβαλλοντικά ζητήματα. Εμείς από πλευράς μας συμμορφωνόμαστε πλήρως με τους ισχύοντες κανονισμούς για την προστασία του περιβάλλοντος, προσπαθώντας πάντα να χρησιμοποιούμε ουδέτερα υλικά και να ανακυκλώνουμε τα μέρη των κατασκευών μας όποτε είναι εφικτό. Εννοείται πως η «πράσινη» κουλτούρα είναι κάτι που καλλιεργούμε ομαδικά και στα γραφεία μας. Σίγουρα, το φαινόμενο των βανδαλισμών υπογραμμίζει την ανάγκη για την προστασία πολύτιμων αντικειμένων και συλλογών τέχνης. Έτσι και αλλιώς όμως, οι προθήκες μας κατασκευάζονται ώστε να πληρούν διάφορα τεχνικά κριτήρια, συμπεριλαμβανομένων το να αντέχουν τυχαίους τραυματισμούς αλλά ακόμη και απόπειρες κλοπής ή βανδαλισμών. 

Οι προθήκες, ωστόσο, δεν τοποθετούνται μόνο για λόγους διαφύλαξης, αλλά συμβάλλουν και στην αισθητική εμπειρία ενός έργου ή μίας συλλογής τέχνης. Σε τι βαθμό υφίσταται δημιουργικότητα στην διαδικασία παραγωγής προθηκών;

Τάσος Λαμπρόπουλος: Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο μηχανολογικός σχεδιασμός μίας προθήκης είναι εκεί που έχουμε απόλυτη ελευθερία από άποψη δημιουργικότητας. Καθώς δεν υπάρχει καμία πεπατημένη από τους συντελεστές που σκιαγραφούν την ιδέα πίσω από την παρουσίαση ενός έργου, πρέπει να καλυφθούν τα κενά μεταξύ του αρχικού concept και του τελικού αποτελέσματος που θα παρουσιαστεί στο κοινό, και εκεί είναι που τα πράγματα αποκτούν ενδιαφέρον για εμάς.

Αναφέρετε δύο σημαντικά έργα της MUEVO: ένα στην Ελλάδα και ένα στο διεθνή χάρτη.

Άγγελος Ιατρού, Senior Project Manager: Ένα από τα σημαντικά έργα που υλοποιήσαμε το περασμένο έτος ήταν η Galerie DIOR, το Μουσείο του διάσημου οίκου μόδας στο Παρίσι, που σηματοδότησε και την είσοδο της MUEVO σε μία νέα αγορά. Για το εν λόγω έργο η εταιρία μας έπρεπε να συντονίσει διαφορετικά συνεργεία, δουλεύοντας στον ίδιο χώρο μαζί με 1200 άτομα. Προκειμένου να αναδειχθούν τα εκθέματα πολυτέλειας και υψηλής ραπτικής, η σχεδιαστική μας ομάδα κλήθηκε να υλοποιήσει μια ιδιαίτερη σκηνογραφία, με ειδικές κατασκευές και τεχνικές ιδιαιτερότητες. Ενδεικτικά αναφέρω την κυματιστή προθήκη που έχει τοποθετηθεί περιμετρικά της αίθουσας-αφιέρωμα στη ζωή του Christian Dior, αναδεικνύοντας τη βιογραφία του μεγάλου σχεδιαστή σαν μία κινούμενη κορδέλα.

Παύλος Κατσούφης, Project Manager: Ένα από τα τελευταία projects που ολοκλήρωσε η εταιρία μας είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο Αγίου Νικολάου στην Κρήτη, το οποίο ξανα-άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό την Κυριακή 24 Απριλίου. Για την επανέκθεση των 2500 αντικειμένων της συλλογής του Μουσείου κατασκευάστηκαν πάνω από 200 γυάλινες προθήκες διεθνών μουσειογραφικών προδιαγραφών καθώς και εκατοντάδες άλλες εκθεσιακές κατασκευές. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στο γυάλινο υπερυψωμένο δάπεδο 40 τ.μ. που καλύπτει δύο τόνους θαλάσσιας άμμου καθώς και στις τρεις μακέτεςδιοράματα που θα κοσμούν τις 4 από τις συνολικά 11 αίθουσες του Μουσείου. Εκτός αυτών, είναι η πρώτη φορά που στην Ελλάδα εφαρμόζονται πρωτοπόρα υλικά όπως τα κυψελοειδή πάνελ σε εκθεσειακές κατασκευές, με αποτέλεσμα αρμόζον για ένα ιστορικό μουσείο που επαναλειτουργεί ύστερα από δώδεκα χρόνια.

Ποιο είναι το πιο σημαντικό έργο στο οποίο έχετε τοποθετήσει προθήκη; Και ποιο είναι το έργο –των ονείρων σας– που θα επιθυμούσατε να πραγματοποιήσετε στο μέλλον;

Χριστίνα Τσίμα, Marketing Manager: Είναι αρκετά δύσκολο να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, αλλά ως βαρυσήμαντο έκθεμα σίγουρα ξεχωρίζουμε τον Πάπυρο του Δερβενίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Ο Πάπυρος του Δερβενίου χρονολογείται το 340-320 π.Χ. και θεωρείται το παλαιότερο «βιβλίο» της Ευρώπης κατά τη Δυτική παράδοση. Μάλιστα είναι και η πρώτη ελληνική καταχώρηση στον Κατάλογο της «Μνήμης του Κόσμου» της UNESCO. Σε συνεργασία με το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, σχεδιάσαμε και κατασκευάσαμε μια νέα προθήκη για τα 266 θραύσματα του χειρόγραφου, σύμφωνα με τα παγκόσμια πρότυπα προληπτικής συντήρησης για την έκθεση αρχαίων έργων και αντικειμένων τέχνης. Έτσι ο Πάπυρος του Δερβενίου φυλάσσεται και εκτίθεται σε ένα ακόμη πιο ασφαλές περιβάλλον.

Όσον αφορά το έργο των ονείρων μας, δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο. Όνειρό μας είναι, όμως, να μας δίνεται η ευκαιρία να συμμετέχουμε σε σημαντικά έργα που γίνονται στην πατρίδα μας, όπως για παράδειγμα το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Πώς θεωρείτε ότι το έργο σας συμβάλλει στην εξέλιξη του πολιτιστικού τομέα;

Τάσος Λαμπρόπουλος: Η εξέλιξη των μουσείων και ευρύτερα του πολιτισμού ταυτίζεται με τον σκοπό της εταιρίας μας, εξού και το όνομά της. Η MUEVO λειτουργεί πάντα με γνώμονα την προστασία και την ανάδειξη της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Για αυτόν τον λόγο διεξάγουμε συνεχείς έρευνες όσον αφορά τη χρήση καινοτόμων υλικών και μηχανισμών που θα καταστήσουν τις κατασκευές μας, κατάλληλες για την έκθεση και την ανάδειξη των πολιτιστικών αγαθών.

Ποια είναι η άποψη σας γύρω από το θέμα του επαναπατρισμού έργων τέχνης;

Χριστίνα Τσίμα: Πρόκειται για ένα λεπτό ζήτημα, που απαιτεί διερεύνηση για κάθε περίπτωση ξεχωριστά. Σίγουρα στη χώρα μας γίνεται μια αξιοσημείωτη προσπάθεια για τον επαναπατρισμό πολιτιστικών αγαθών τα τελευταία χρόνια. Σε αυτό έχει συμβάλει η εξίσου μεγάλη προσπάθεια αναβάθμισης των μουσείων και πολιτιστικών χώρων της Ελλάδας – κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση των Γλυπτών του Παρθενώνα.

Υπάρχει η δυνατότητα εφαρμογής AI για τις προθήκες;

Πάνος Ιατρού: Δεν είμαστε μακριά από μια προθήκη ΑΙ. Στην ουσία αυτό που χρειάζεται μια προθήκη τέτοιου είδους είναι βρίσκεται ο έλεγχος του κλίματος στο εσωτερικό της –κάτι το οποίο ήδη συμβαίνει–, όπως και να πραγματοποιείται η προσαρμογή του φωτισμού ανάλογα με τη θέση του ηλίου αλλά και τη θέση της στον χώρο, και τέλος να γίνεται αυτόματα και ο έλεγχος ασφαλείας της. Όλα αυτά τα στοιχεία μπορούν κάλλιστα να εμπεριέχονται σε ένα πρόγραμμα ώστε να ελέγχονται από υπολογιστή ή ακόμη και από το κινητό. Το μόνο που μένει να δούμε είναι αν το σύστημα θα είναι λειτουργικό και με τις δικλίδες ασφάλειας που θα θέσει ο χρήστης, αλλά και αν θα είναι εύλογο το κόστος του. Πάντως δεν απέχουμε πολύ από αυτές τις προθήκες.

Ποια η σύγκριση μιας ελληνικής εταιρίας, όπως η MUEVO, με κάποια αντίστοιχη του εξωτερικού; Έρχεστε αντιμέτωποι με τυχών ελλείψεις και ανεπάρκειες, οι οποίες στο εξωτερικό δεν υφίστανται;

Χριστίνα Τσίμα: Δεν υπήρξε ποτέ κάποια έλλειψη ή ανεπάρκεια που να παρεμπόδισε την πορεία της εταιρίας. Αντιθέτως, το γεγονός ότι η MUEVO γεννήθηκε στην Ελλάδα, μία χώρα γεμάτη σε πολιτιστικό πλούτο, μας έχει δώσει πολλαπλά προτερήματα. Η πρόκληση εξαρχής ήταν να φτάσουμε στο σημείο να ανταγωνιστούμε τις εταιρίες που μέχρι πρότινος υλοποιούσαν τα μεγαλύτερα έργα και στη χώρα μας.

Συνδέετε τη βιωσιμότητα με το έργο σας; Και αν, με ποιον τρόπο;

Χριστίνα Τσίμα: Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι κάτι που από τη φύση του προϋποθέτει μία ιδιαίτερη στάση και ευαισθησία ως προς το περιβάλλον. Ως εκ τούτου η δουλειά μας είναι στενά συνδεδεμένη με την έννοια της βιωσιμότητας. Αυτός είναι μάλιστα και ο λόγος που με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μουσείων – που συμπωματικά είναι αφιερωμένη και σε αυτή την έννοια/στόχο φέτος, αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε μία νέα δράση για μουσεία, πολιτιστικούς φορείς και επαγγελματίες του χώρου: πρόκειται για μία σειρά από workshops που στοχεύει να δείξει πως η βιωσιμότητα μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την προληπτική συντήρηση που αποφέρει ο ορθός σχεδιασμός μίας έκθεσης, και κατ’ επέκταση μίας μουσειακής προθήκης. Για όσους ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα, πληροφορίες εδώ.

Ως MUEVO έρχεστε σε άμεση επαφή με τον κόσμο της τέχνης. Τι ρόλο παίζει η έννοια της κουλτούρας σε εταιρικό επίπεδο;

Μαγδαληνή Καρδαμπίκη: Η τέχνη είναι πολύ σημαντική για την κουλτούρα της εταιρίας, και δεν θα μπορούσε να λείπει από το day-to-day μας, είτε αυτό είναι κάτι απλό, όπως το να μοιραζόμαστε μουσικές στο γραφείο, ή και κάτι παραπάνω, όπως το φτιάχνουμε ειδικές κατασκευές για τα γραφεία μας. Πρόσφατα, για παράδειγμα, μετατρέψαμε ένα συλλεκτικό μαντήλι σε έργο τέχνης για το showroom της εταιρίας.