Η αβαν-γκάρντ γλυπτική του Λάζαρου Λαμέρα

Ο γκαλερίστας Νίκος Ζήβας είναι ενθουσιασμένος, καθόλου άδικα: «Φιλοξενούμε στην γκαλερί ένα σύνολο έργων του μεγάλου Έλληνα γλύπτη Λάζαρου Λαμέρα, από τη συλλογή του σημαντικού συλλέκτη και εικαστικού Νάσου Κοτσανά». Λαμέρας. Πρώτη φορά «τον είδα» στη Λάρισα, στο Ηρώο-μνημείο της Νίκης, ενώ αργότερα στην Αθήνα θυμάμαι την Μπουμπουλίνα του, που βρίσκεται στο Πεδίο του Άρεως, και τον Κωστή Παλαμά του, όταν τον συνάντησα πίσω από πέτρινο περίπτερο της Φιλοθέης. Ο Νίκος Ζήβας συνεχίζει: «Το αποτέλεσμα της συνεργασίας με τον Νάσο θεωρούμε ότι θα ικανοποιήσει, θα τέρψει και θα διευρύνει τη γνώση για το έργο και την προσωπικότητα του πρωτοπόρου Λαζάρου Λαμέρα, όσους επισκεφθούν αυτήν τη σημαντική και εμβληματική για τον χώρο μας έκθεση». 

Υπέροχα τα νέα, όντως, Αττικάνθρωποι, και να η ευκαιρία μιας γρήγορης βιογραφικής επανεκτίμησης της σημαντικότητας του Λάζαρου Λαμέρα, του γλύπτη που φλέρταρε με άνεση μεταξύ παράδοσης και σύγχρονων τάσεων. Γιος του μαρμαροτεχνίτη Ιωάννη Λαμέρα από τα Υστέρνια της Τήνου, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1911 και ορίστε και πάλι η δυναμική της καταγωγικής εγγραφής αλλά και οι επιρροές από τον Γιαννούλη Χαλεπά, μιας και ο Λαμέρας ως φοιτητής, πολλά μα πολλά καλοκαίρια αργότερα, θα τον επισκέπτεται τακτικά.

Η συνέχεια: Ο Λάζαρος Λαμέρας σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1932-1938) με δάσκαλο τον Θωμά Θωμόπουλο και στο Παρίσι με υποτροφία της Ακαδημίας Αθηνών, μαθητεύοντας κοντά στον Ζαν Μπουσέ. Η έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου διέκοψε τις σπουδές του, με αποτέλεσμα ο νεαρός γλύπτης να επιστρέψει στην Αθήνα. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της πρωτοποριακής ομάδας «Ακραίοι», με επικεφαλής τον Αλέκο Κοντόπουλο, ενώ από το 1932, όταν παρουσίασε τα ανεικονικά γλυπτά του, ποτέ δεν έκρυψε τη διάθεσή του για πειραματισμό και υπέρβαση· δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως θεωρείται ο εισηγητής της αφαίρεσης εν Ελλάδι, παρότι ποτέ δεν εγκατέλειψε την παραστατική γλυπτική.

Από το 1945 έως το 1948 δημιούργησε τις πρώτες αφηρημένες συνθέσεις του, ενώ αργότερα, ακόμα και στις παραστατικές δημιουργίες του, ο Λαμέρας έδειχνε πως ενδιαφερόταν περισσότερο για την απόδοση των δομικών χαρακτηριστικών της σύνθεσης και όχι για την αναφορά-μεταφορά διηγηματικών στοιχείων.

«Ο τίτλος του Πατέρα της Αφαίρεσης της σύγχρονης ελληνικής γλυπτικής, ο οποίος συνοδεύει την ανατρεπτική πλευρά του έργου του Λαζάρου Λαμέρα, χαρακτηρίζει όλα τα εκτιθέμενα έργα στους χώρους της Zivasart Gallery» λέει ο Νίκος Ζήβας: «Από το πρώτο αφαιρετικό έργο, την Ανάσταση του 1932, έως την εγκατάσταση των ειδωλίων της Δίκης, της δεκαετίας του ’70, καθώς και των εικαστικών εκπαιδευτικών παιγνίων του, η έκθεση παρακολουθεί διάφορους σημαντικούς σταθμούς της πορείας της αφαιρετικής δουλειάς του Λάζαρου Λαμέρα. Παράλληλα όμως ακολουθούν και οι κλασικές δημιουργίες του, από τις οποίες ενδεικτικά εκτίθεται η προτομή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη σε έναν διάλογο με το μικρό δοκίμιο για το βραβευμένο διεθνώς αφαιρετικό έργο του Μνημείο του Άγνωστου Πολιτικού Κρατούμενου, που εκτέθηκε στην Tate gallery του Λονδίνου (1953)». 

Ας ολοκληρώσουμε με το βιογραφικό και τη γλυπτική αισθητική λιακάδα ενός υπέροχου μυαλού: Το 1953 το μνημείο του για τον Άγνωστο Πολιτικό Κρατούμενο βραβεύθηκε σε διεθνή διαγωνισμό και στη συνέχεια εκτέθηκε στην Tate Gallery του Λονδίνου, ενώ το 1956 ο Λαμέρας εξελέγη τακτικό μέλος του Διεθνούς Ινστιτούτου Γραμμάτων και Τεχνών. Το 1957 βραβεύθηκε από τον Δήμο Αθηναίων με το Α' βραβείο γλυπτικής, ενώ από το 1960 έως και το 1987 διετέλεσε καθηγητής στην έδρα της Πλαστικής της Αρχιτεκτονικής Σχολής του Ε.Μ.Π. Η συνεχής τριβή και ενασχόλησή του με την αφαίρεση τον οδήγησε το 1958 να παρουσιάσει φυτόμορφα έργα, με κίνηση, καθετότητα και συνδυασμό γλυπτικής με ζωγραφική. Η Πεντέλη σε Έκσταση, Δυο Κόρες, Χιροσίμα, αφαιρετικός, υπαινικτικός και συμβολικός, ο Λαμέρας το 1969 δημοσίευσε τη μελέτη του με τίτλο «Πλαστική», το 1975 δημοσίευσε το «Χωροθετικό διάγραμμα γλυπτών έργων Δήμου Αθηναίων Νεωτέρας Ελλάδος», ενώ τιμήθηκε και με το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικα, μη σταματώντας ποτέ να εκθέτει. 

Η πλούσια εκθεσιακή δραστηριότητά του ξεκίνησε το 1933 με την «Ομάδα Τέχνη» και στη συνέχεια με τους «Ελεύθερους Καλλιτέχνες» (1937-1939). Έλαβε επίσης μέρος στις Μπιενάλε του Σάο Πάολο (1955, 1961) και της Βενετίας (1960), ενώ το 1979 οργανώθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη ατομική έκθεση έργων του για τα κωφάλαλα παιδιά με τίτλο «Αφή-Τέχνη-Παιδί». 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, δημιούργησε μια ταινία μικρού μήκους, για τους περιστεριώνες της Τήνου, τιμώντας έτσι τους ανώνυμους λαϊκούς αρχιτέκτονες του νησιού του που από μικρός θαύμαζε, και στην έκθεση Μεταμορφώσεις του Μοντέρνου, που έγινε στην Εθνική Πινακοθήκη το 1992, οι θεατές είχαν την ευκαιρία να προμηθευτούν την ποιητική συλλογή με τίτλο «Αντί πολλών». Ο Λάζαρος Λαμέρας πέθανε στις 24 Σεπτεμβρίου 1998 στην Αθήνα και ελπίζω όλα τα παραπάνω να αρκούν για μια βόλτα κι ένα πέρασμα από το Μαρούσι, όπου στεγάζεται η γκαλερί του Νίκου Ζήβα. Θεωρώ πως το θέαμα και συγκίνηση είναι είναι εγγυημένα.

Λάζαρος Λαμέρας, Η Ανάσταση της Αφαίρεσης - Συλλογή Νάσου Κοτσανά
20 Φεβρουαρίου - 9 Απριλίου
Zivasart gallery: Παντανάσσης 1, Μαρούσι. Ώρες λειτουργίας καθημερινά 10.00 - 21.00. Τηλ: 210 6830648, 6936531703