Banksy: Με αφορμή τη νέα του τοιχογραφία για την οικογενειακή βία, αναδρομή στο έργο του αινιγματικού καλλιτέχνη που κάνει αντάρτικο πόλης μέσω της street art.
Είναι γνώρισμα της μεγαλοφυΐας η ικανότητα έκφρασης με μια λιτή χειρονομία. Με τον γνώριμο, σκληρό και απροσποίητο τρόπο του, ο Banksy, o διαβόητος μπριστολιανός προβοκάτορας της street art ξαναχτύπησε ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου.
Μια «καλή νοικοκυρά» τεχνοτροπίας Ρόι Λίχτενσταϊν, με εκτυφλωτικό χαμόγελο, γάντια κουζίνας και ποδιά στο λερωμένο φόντο ενός τυπικού βρετανικού ακάλυπτου, κατάστικτου με σκουπιδαριό και στραγγισμένες μποτίλιες αλκοόλ –προς τι όμως το φρεσκοπεταμένο πτώμα στον καταψύκτη;
Γκρο πλαν του φακού στο μαρτυρικό πρόσωπο και όλα εξηγούνται: Μάτι κλειστό από τις γροθιές, δόντι σπασμένο, σημάδια από αιματώματα και μελανιές. Ως απεγνωσμένο υστερόγραφο , η σαρδόνια λεζάντα του έργου: «Valentine’s Day Mascara».
Το κακοποιημένο κορίτσι του Banksy στο παραλιακό Μάργκειτ της νοτιοανατολικής Αγγλίας είναι άλλο ένα πιν-απ της βίας κατά των γυναικών, όσο και μια εικόνα - γροθιά στο στήθος της σχετικής, δυστυχώς πάντοτε επίκαιρης ειδησεογραφίας παρόμοιων περιστατικών.
Με κάθε νέα του εικαστική παρέμβαση, με κάθε καινούργια προβοκατόρικη αλληγορία που αποτυπώνεται αιφνιδιαστικά στον ιστό της πόλης, ο αινιγματικός, ερμητικός και λακωνικός όσο κανείς σύγχρονός του καλλιτέχνης, ο πολιτικός ακτιβιστής της street art συνεχίζει εδώ και πάνω από 30 χρόνια το αστικό του αντάρτικο και αφήνει τα εκατομμύρια των ακολούθων του στα κοινωνικά δίκτυα να βγάλουν τα όποια συμπεράσματα γύρω από το ποιοι και πώς διαφεντεύουν αυτό τον κόσμο για λογαριασμό τους.
Όπως πάντα, και από όπου και αν μας αντικρίζουν, από μισογκρεμισμένες προσόψεις κτιρίων ή υπόγειες διαβάσεις, από τσιμεντένιους τοίχους, όχθες λιμνών, γέφυρες, σηματοδότες ή εσχάτως και αίθουσες της κατεστημένης τέχνης ή αξιοσέβαστους οίκους δημοπρασιών, τα έργα του αγγίζουν τις πιο ευαίσθητες χορδές μας. Αυτή είναι η δύναμη της πανίσχυρης, εκκωφαντικής τέχνης του Banksy.
Πλανήτης Baksy: H πορεία της πιο καίριας τέχνης του καιρού μας
«Οι άνθρωποι φαίνονται να πιστεύουν ότι αν ντύνονται σαν επαναστάτες, η επαναστατική δράση περιττεύει»: Ειπώθηκε από τον Banksy γύρω στο 2005, και θα μπορούσε να είναι το πιο μεστό αυτοπορτρέτο ενός μυστηριώδους στενσιλά, που πάνω από όλα βρίσκει στην τέχνη του μια κρυφή ηδονή. Του αρέσει να βομβαρδίζει τον κόσμο με μηνύματα.
Από τα ξεκινήματά του στα nineties της θαλερής σκηνής του Μπρίστολ, από τα πρώτα γκράφιτι με το crew των DBZ και τις εμπνεύσεις που αντλούσε από το είδωλό του, τον Ρόμπερτ Ντελ Νάγια των Massive Attack, από τα πρώιμα δείγματα σαν το αρκουδάκι με τη μολότοφ, τη «Μόνα Λίζα με εκτοξευτή ρουκετών», τους ένστολους που γλωσσοφιλιούνται, το υποσιτισμένο παιδί με το καπέλο Burger King ή το κοριτσάκι με το μπαλόνι στο Σάουθμπανκ του Λονδίνου, ως τα πιο όψιμα έργα.
Έργα όψιμα, τα οποία καταγράφονται ευρέως στα μίντια και ξεσηκώνουν δημόσιο διάλογο, όπως τα προσφυγόπουλα στη Βενετία, τα χερουβείμ στη Δυτική Όχθη της Γάζας, τη σημαία της κατακερματισμένης μετά το Brexit ευρωπαϊκής ενοποίησης στο Ντόβερ ή τους τζουντόκα στην Ουκρανία.
Από τους αρουραίους, τους πιθήκους, τους στρατιωτικούς, τα παιδιά και τους ηλικιωμένους που μονοπωλούν τα έργα του ως τη στοχευμένη επιλογή των αστικών καμβάδων του, ο Banksy συνεχίζει να εξαπολύει τα ακτιβιστικά μηνύματά του προς κάθε κατεύθυνση, ζωγραφίζοντας καμουφλαρισμένος από την πολύτιμη ανωνυμία του.
Όσο για την περιλάλητη αυτή ανωνυμία και τη σχολαστικά περιφρουρημένη κρυπτική ύπαρξή του, όπως τόσο εύστοχα έχει ο ίδιος τοποθετηθεί, «Κανείς δεν έδινε σημασία σε όσα έλεγα, μέχρι που έπαψαν να γνωρίζουν ποιος είμαι».
Ο Banksy και τα στένσιλ της μητροπολιτικής ουτοπίας
Για όσους παρακολουθούν τον Banksy από την απαρχή του, φαντάζει πράγματι τρελό τα έργα ενός τόσο παραβατικού καλλιτέχνη να έχουν καταλήξει να στολίζουν μουσεία, ξακουστές γκαλερί και ορδές τεχνοκριτικών να ασχολούνται μαζί του.
Από την ανακάλυψή του από τον κυπριακής καταγωγής Στιβ Λαζαρίδη έως την ανάδειξη ως σούπερ σταρ της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας και φορέα κοινωνικών προβληματισμών, ο Banksy δεν έχει πάψει να εξυψώνει τα θραύσματα της ειδησεογραφίας σε κάτι πνευματικό και οικουμενικό -δίνοντας σταθερά στις στενσιλάδικες φιγούρες του μια δραματική διάσταση που υπογραμμίζει την ανάγκη για αλήθεια και αξιοπρέπεια.
Ίσως το ευγενέστερο όσο και ουτοπικό μανιφέστο του συμπυκνώνεται σε μια αράδα: «Μου αρέσει να πιστεύω ότι έχω τα κότσια να υψώσω το ανάστημά μου σε μια δημοκρατία της Δύσης και να μιλήσω ανώνυμα για πράγματα στα οποία κανείς άλλος δεν πιστεύει –όπως η ειρήνη, η δικαιοσύνη και η ελευθερία».
Φαντάσου έναν κόσμο που κάθε δρόμος του είναι καλυμμένος από εκατομμύρια μηνύματα, εικόνες, μικρές φράσεις και σλόγκαν. Φαντάσου έναν κόσμο όπου το σπρέι ή το πινέλο δε συνεπάγεται έγκλημα κατά της ιδιοκτησίας. Όπου η αναμονή σε μια στάση λεωφορείου δεν είναι ποτέ βαρετή και όπου τα ρολά των καταστημάτων κρύβουν εκπλήξεις. Έναν κόσμο που μοιάζει με εικαστικό πάρτι στο οποίο είναι όλοι προσκεκλημένοι, όχι μόνο οι μαικήνες των τεχνών ή οι ληστρικοί εξέκιουτιβ των μεγάλων επιχειρήσεων. Μην τον φαντάζεσαι πια γιατί είναι πραγματικότητα, αλλά πρόσεχε πού ακουμπάς στον τοίχο, γιατί είναι φρεσκοβαμμένος από τον Banksy.
19°
