15 εκθέσεις σε Μουσεία και Ιδρύματα για το 2023

Κωνσταντίνος Δοξιάδης, Ανθρώπινες κοινότητες
Με αφετηρία το έργο του μοντερνιστή αρχιτέκτονα, η έκθεση, που επιμελούνται ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ Farzin Lotfi-Jam και ο λέκτορας στο Κολούμπια Mark Wasiuta, εξετάζει τη σύμπτυξη πόλεων, ανθρώπων, πληροφοριών και υπολογισμών. Θα εστιάσει, επίσης, στην αναδυόμενη πληροφοριακή γεωγραφία της Ελλάδας σε μια κριτική αναδρομή της έρευνας που είχε διεξάγει το γραφείο Δοξιάδη τη δεκαετία του 1960 για την προσαρμογή των κατοίκων της Αθήνας στον αναδυόμενο ρυθμό και τους χώρους της μεταπολεμικής πόλης. 
Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, Ιανουάριος - Φεβρουάριος

Χάινερ Γκέμπελς, 7 στήλες
Χρησιμοποιώντας το φως, προβολές, το νερό και τον ήχο (μουσική και ηχητικά τεκμήρια που συλλέχθηκαν στην Ελλάδα στα μέσα του 20ού αιώνα), ο Γερμανός πολυπράγμων καλλιτέχνης και συνθέτης μάς προσκαλεί σε ένα Τελεστήριο, έναν χώρο κοσμικής μύησης για να ανακαλύψουμε τις επιφάνειες των λίθων, τις αντανακλάσεις στον χώρο καθώς και κινούμενες εικόνες στις οποίες οι περφόρμερ φαίνονται να ανασύρουν λείψανα της ευρωπαϊκής ιστορίας από το παρελθόν.
Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, 5 Φεβρουαρίου - Απρίλιος 2023

Η ουσία του απρόσωπου
Κλείνει αιώνας από τη γέννηση του Γιάννη Γαΐτη και περίπου 100 αντιπροσωπευτικά και σπάνια έργα έρχονται να ξεδιπλώσουν την πορεία του. Από τις ρεαλιστικές αυτοπροσωπογραφίες και τα αποδοσμένα με κυβιστική και σουρεαλιστική διάθεση πορτρέτα οικείων του έως τις συνθέσεις με έντομα και το σήμα κατατεθέν ανθρωπάκι, σύμβολο και μέσο ειρωνείας και κοινωνικής κριτικής, που τον έκανε ευρύτερα γνωστό. Στη διαδρομή θα συναντήσουμε επιπλέον κολάζ και γλυπτά της συντρόφου του Γαβριέλλας Σίμωσι, με έμφαση στις καμπυλόγραμμες, συχνά τεμαχισμένες, φόρμες.
Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη, από 8 Φεβρουαρίου

Nelly’s
Μια αναδρομή στο πολυδιάστατο έργο της φωτογράφου Έλλης Σουγιουλτζόγλου-Σεραϊδάρη (1899-1998), από τα χρόνια της μαθητείας της στη Δρέσδη στις αρχές του 1920, τη δυναμική της παρουσία στα φωτογραφικά δρώμενα της Αθήνας και την 27χρονη εργασία της στη Νέα Υόρκη. Εικόνες αναγνωρίσιμες αλλά και άγνωστες, πορτρέτα, τοπία της ελληνικής υπαίθρου, αποτυπώσεις μνημείων αλλά και η παραγωγή της στη διαφημιστική, την έγχρωμη φωτογραφία και το φωτορεπορτάζ. Σε επιμέλεια της Αλίκης Τσίργιαλου, υπεύθυνης των Φωτογραφικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη.
Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς 138, 23 Φεβρουαρίου - 23 Ιουλίου

Βασίλης Σκυλάκος
Ζωγράφος, γλύπτης, αλλά και διακοσμητής, σχεδιαστής κοσμημάτων και παλαιοπώλης, ο Σκυλάκος (1930-2000) υπήρξε ένας πολυδιάστατος καλλιτέχνης που το έργο του σχετίζεται με διάφορες μεταπολεμικές τάσεις και κινήματα (από τη συσσώρευση και τα ασαμπλάζ ως τον νέο ρεαλισμό και τα ready made). Τα άχρηστα, πεταμένα αντικείμενα κέντριζαν την πρακτική του καθώς τον ενδιέφερε να δίνει ζωή σε ό,τι δεν χρειάζεται πια, να κάνει «ορατό ό,τι δεν υπάρχει». Ένα πανόραμα της διαισθητικής κατά βάση δουλειάς του, από τη δεκαετία του 1960 έως αυτή του ’90, θ’ αναπτύξει ο επιμελητής Χριστόφορος Μαρίνος.
Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, 10 Μαρτίου - 23 Απριλίου

Το αίνιγμα του Χαλεπά
Μετά το περσινό αφιέρωμα στο Τελλόγειο στη Θεσσαλονίκη, ο καλλιτέχνης της Κοιμωμένης θα έχει την τιμητική του και στην Αθήνα. Η έκθεση της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση εστιάζει στην ύστερη περίοδο δημιουργίας του, με την έξοδό του από το ψυχιατρείο της Κέρκυρας, όταν επαναπροσδιορίζει τη σωματικότητα και την υλικότητά της ανθρώπινης μορφής στη γλυπτική του παραβιάζοντας τις κλασικές παραδόσεις και αμφισβητώντας τις εξιδανικευμένες αντιλήψεις για την τελειότητα. Επιμέλεια: Αφροδίτη Παναγιωτάκου, Γιώργος Τζιρτζιλάκης. Επιστημονική σύμβουλος: Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά.
Σε νέο χώρο εκτός Στέγης, από τα μέσα Μαρτίου 2023

Αστικό βίωμα
Η πρώτη περιοδική έκθεση της ΕΠΜΑΣ υπό τη διεύθυνση της Συραγώς Τσιάρα εξετάζει την ραγδαία αστικοποίηση, την ανοικοδόμηση και τη μετανάστευση –εσωτερική και εξωτερική– στη μεταπολεμική ελληνική κοινωνία, κατά τις δεκαετίες 1950-1970. Η εμπειρία της πόλης διερευνάται μέσα από έργα Ελλήνων δημιουργών –ρεαλιστικές ή και εξιδανικευμένες αστυγραφίες–, αλλά και με όχημα δημοφιλείς ελληνικές ταινίες και τον κινηματογράφο κριτικού ρεαλισμού.
Εθνική Πινακοθήκη, άνοιξη - τέλη 2023

Λουκία Αλαβάνου, Αναζητώντας τον Κολωνό
Στη ρημαγμένη δυστοπία του Θριασίου πεδίου μας μεταφέρει η ταινία εικονικής πραγματικότητας που εκπροσώπησε την Ελλάδα στην τελευταία Μπιενάλε Τέχνης της Βενετίας. Η Αλαβάνου μας προσκαλεί να πάρουμε θέση στα βασισμένα σε σχέδια του αρχιτέκτονα Τάκη Ζενέτου καθίσματα, να φορέσουμε τα ειδικά γυαλιά και να ανακαλύψουμε ένα docufiction που επιδιώκει να συνδέσει το έργο του δραματουργού της αρχαιότητας Σοφοκλή με τη σημερινή πραγματικότητα των Ρομά που ζουν στη Νέα Ζωή Ασπροπύργου.
Σε χώρο και χρόνο που θα ανακοινωθεί

Rick Lowe
Σπούδασε ζωγραφική αλλά, πιστεύοντας στη δυνατότητα της τέχνης να έχει ουσιαστικό κοινωνικό αντίκτυπο, έχει συνδεθεί και ενεργοποιήσει διάφορα κοινοτικά πρότζεκτ, στις ΗΠΑ και όχι μόνο. Ανάμεσά τους και το αθηναϊκό Viktoria Square Project στο οποίο θα εστιάσει η έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη (από τα τέλη Μαΐου) μέσα από ζωγραφικά έργα αλλά και σε διάλογο με εκθέματα από τις συλλογές του μουσείου. Παράλληλα, από τα μέσα Ιουνίου ο Αμερικανός καλλιτέχνης θα εκθέτει στην γκαλερί Gagosian νέα ζωγραφικά έργα και σχέδια.
Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς 138 & Gagosian Athens

Νέα ελληνική ζωγραφική
Ξεκίνησε από τον Άγιο Νικόλαο Κρήτης, με πρωτοβουλία των Ελένης Κούκου και Θεόφιλου Τραμπούλη, σε μια προσπάθεια να χαρτογραφήσει τους προβληματισμούς και τις αναζητήσεις εικαστικών έως περίπου 40 ετών. Τώρα, όμως, που έρχεται στην Αθήνα διευρύνεται, με τον Χριστόφορο Μαρίνο να εντάσσεται στην επιμελητική ομάδα και περισσότερους καλλιτέχνες (εκπροσώπους και παλαιότερων τάσεων της ελληνικής ζωγραφικής) ενώ όλα τα έργα αυτής της δεύτερης έκφανσής της αποτελούν καινούργιες αναθέσεις.
Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων, 24 Ιουνίου - 10 Σεπτεμβρίου

100 χρόνια προσφυγικού ελληνισμού: ψηφίδες ζωής και μνήμης
Κοινοτικά και εκκλησιαστικά κειμήλια των προσφύγων που έφθασαν στην Ελλάδα μέσα από το ταμείο των ανταλλάξιμων, δηλαδή οργανωμένα μετά τη συνθήκη της Λωζάνης, θα παρουσιάσει το ΒΧΜ στο πλαίσιο των επετειακών του δράσεων για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Στόχος να φωτιστεί αυτό τους το ταξίδι και ο τρόπος που στη συνέχεια προβλήθηκαν. Το ίδρυμα, άλλωστε, είχε συμβάλει τότε στην αξιολόγηση και την απόδοσή τους σε δημόσια μουσεία και κοινότητες.
Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο, καλοκαίρι - φθινόπωρο 2023

Γιώργος Χατζημιχάλης.
Μισός αιώνας δημιουργίας του πολύπλευρου καλλιτέχνη, από το 1966 μέχρι το 2022, ξεδιπλώνεται σε όλο το κτίριο του Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς. Μια έκθεση σε δύο μέρη για έναν από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της γενιάς του, έναν επίμονο ανατόμο της μνήμης, της σημασίας του αρχείου και της σχέσης μεταξύ του παρελθόντος και της σύγχρονης εικαστικής πραγματικότητας. Παρουσιάζονται έργα ζωγραφικής, βίντεο, φωτογραφίες καθώς και νέες δημιουργίες που εκτίθενται για πρώτη φορά.
Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς 138, 21 Σεπτεμβρίου 2023 - 5 Νοεμβρίου & 23 Νοεμβρίου - 14 Ιανουαρίου 2024

Γιώργος Μπουζιάνης 1885-1959, Μόναχο, Παρίσι, Αθήνα
Πίστευε ότι το έργο του ταυτιζόταν με τον ίδιο του τον εαυτό και ότι «εάν ένα καλλιτεχνικό επίτευγμα έχει ποιότητα, τότε μπορεί να ζήσει σε όλες τις περιοχές, έξω από οποιαδήποτε τεχνοτροπία ή κατεύθυνση». Σαράντα πέντε χρόνια από την αναδρομική του σημαντικότερου Έλληνα εξπρεσιονιστή στην Εθνική Πινακοθήκη, η Βίλα Ιλίσσια θα φιλοξενήσει έργα του από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, το ημερολόγιο του ζωγράφου και αρχειακό υλικό. Μια έκθεση που θα επιχειρήσει να αναδείξει μια διαδρομή αφιερωμένη «στην αναζήτηση της εσωτερικότητας και στην απεικόνιση της σιωπηλής πλευράς του ανθρώπου».
Βυζαντινό & Χριστιανικό Μουσείο, από τον Νοέμβριο 2023

Χουάν Εστέμπαν Σαντοβάλ, Ο πήλινος στρατός της Ελευσίνας
Ένα εφήμερο μνημείο για τους ανθρώπους που έχουν σφυρηλατήσει με τη δουλειά τους τη σημερινή εικόνα της Ελευσίνας ετοιμάζει ο Κολομβιανός καλλιτέχνης και διευθυντής του Art Office στην Cittadellarte - Ίδρυμα Πιστολέττο στην Μπιέλλα. Τα κράνη που δημιουργεί σε πηλό –μια αναφορά και στα αρχαία κεραμικά αντικείμενα που βρέθηκαν στο νεκροταφείο της πόλης– θα εκτεθούν σε μια εγκατάσταση και κατόπιν θα μοιραστούν στους εργάτες για τους οποίους έχουν δημιουργηθεί.
Ίρις, Ελευσίνα, Μάιος 2023

Elefsina Mon Amour
Να αποκαλύψει «την ομορφιά στο πιο σκληρό τοπίο και τον πολιτικό αγώνα στη φαινομενικά πιο γαλήνια θέα» θα επιχειρήσει η κεντρική έκθεση σύγχρονης τέχνης της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Η επιμελήτρια Κατερίνα Γρέγου, καλλιτεχνική διευθύντρια του ΕΜΣΤ, προτείνει μια κοινωνικοπολιτική ανάγνωση του χώρου και του τόπου. Παράλληλα, τα έργα της έκθεσης σχολιάζουν ευρύτερα σύγχρονα κοινωνικά και γεωπολιτικά ζητήματα: την οικονομική αναδιάρθρωση, περιβαλλοντικά θέματα, τη μετανάστευση, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την πολιτιστική ταυτότητα.
Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, Ιούνιος - Σεπτέμβριος 2023