Κυριάκος Ρόκος – Ρουμπίνα Σαρελάκου: ζευγάρι στη ζωή και στην τέχνη

Μαθήτρια εκείνη στην Ογδόη Γυμνασίου κι εκείνος φοιτητής στο εργαστήριο του Γιάννη Παππά διασχίζουν την Πατησίων. Το ημερολόγιο γράφει 1967 και η Ρουμπίνα Σαρελάκου τρέχει να προλάβει το τρόλεϊ με την σχολική τσάντα στο χέρι, επιστρέφοντας στο σπίτι της μετά από ένα βαρετό οκτάωρο με γεωμετρίες και χημείες στο Αρσάκειο Αθηνών, ενώ ο Κυριάκος Ρόκος έχει μόλις βγει από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (καθώς τα εργαστήριά της στεγαζόταν τότε ακόμα στο Πολυτεχνείο) κρύβοντας σ’ ένα τεράστιο ντοσιέ τα σχέδια και τις μελέτες του πάνω στο ανθρώπινο σώμα. Οι τυχαίες συναντήσεις στις καθημερινές διαδρομές συνεχίζονται, έτσι που κάποια στιγμή αρχίζουν να χαιρετιούνται κάθε μεσημέρι στο ίδιο σημείο. Όταν έναν χρόνο αργότερα, ένα φθινοπωρινό απόγευμα βρίσκονται τυχαία στο εργαστήριο του ζωγράφου Πάνου Σαραφιανού, όπου η Ρουμπίνα προετοιμάζεται για τις εισαγωγικές εξετάσεις στην Α.Σ.Κ.Τ., ξεκινά μια κοινή πορεία στη ζωή και την τέχνη που μετρά αισίως 54 χρόνια, δυο παιδιά (επίσης καλλιτέχνες, τον Στέφανο και τον Δημήτρη Ρόκο), βαθιά αγάπη, νοιάξιμο και αλληλοθαυμασμό που τα διακρίνεις μεμιάς ακούγοντάς τους να μιλούν ο ένας για τον άλλο.

Αυτό τον χειμώνα ο γνωστός γλύπτης και ομότιμος καθηγητής του Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και η ζωγράφος και διακεκριμένη χαράκτρια εκθέτουν μαζί στην Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ στο Μέτσοβο τα έργα που δώρισαν στο μουσείο, τόπο πατρογονικό του ηπειρώτη Ρόκου. Ο ίδιος παρουσιάζει μια άλλη πλευρά του έργου του: πενήντα σχέδια από τις σειρές «Κρυφές ανταποκρίσεις 2008-2021» και «Τριάντα ένα σχέδια και ένα γλυπτό ζητούν ποιητή» στα οποία αποτυπώνει, όπως σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης Γιώργος Μυλωνάς, «αλληγορικές και σουρεαλιστικές εικόνες με επίκεντρο τον άνθρωπο και την “συνδιαλλαγή” του με τη σύγχρονη εποχή της κοινωνικο-οικονομικής κρίσης». «Σκαλισμένα» με στυλό διαρκείας σε άσπρα χαρτιά από έναν «πολεμικό ανταποκριτή πρώτης γραμμής» με την ένταση και τον αυτοματισμό της ημερολογιακής καταγραφής εικονοποιούν τις αντιδράσεις του καλλιτέχνη στην εκρηκτική επικαιρότητα αυτών των χρόνων με γραμμή ρευστή, γεμάτη κίνηση, με βλέμματα στοχαστικά και κριτικά απέναντι στην επικυριαρχία των αγορών, την Ευρώπη χωρίς Ευρώπη, το ΔΝΤ, τα σπρεντ και τα success story…

Αντίκρυ τους στις τρεις σάλες των περιοδικών εκθέσεων, η βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών για το χαρακτικό της έργο Σαρελάκου εκθέτει σαράντα ξυλογραφίες σε πλάγιο ξύλο από τις δεκαετίες του ’70 και ’80. «Εδώ έχουμε ακριβώς το αντίστροφο: εικόνες, εκχυλίσματα μιας αισθαντικής ψυχής που ονειρεύεται την πραγματικότητα και μεταφέρει το όνειρο σε δρόμους καθημερινούς, στέγες γνώριμες και σε νεκρές φύσεις, που δείχνουν αυτό που δεν παρατηρούμε κι όχι αυτό που σπανίως συμβαίνει. Αυτό που χαράζει είναι η βαθιά αίσθηση πως ο κόσμος της –ο κόσμος μας– στην τωρινή του μορφή δε διαθέτει μία, αλλά κρυφές όψεις. Κι αυτόν τον κόσμο επιχειρεί να απεικονίσει, αυτό που δεν εξηγείται με “λόγο”, δεν αποδίδεται στα λόγια, αλλά βρίσκεται στα όρια ή καλύτερα κρύβεται πίσω από αυτά που φανερώνει ο έλλογος κόσμος μας» υπογραμμίζει ο Μυλωνάς.

Έργα ασπρόμαυρα, με γραφή ρεαλιστική, ζωντανεύουν αναμνήσεις του καθημερινού βίου μεταφέροντάς μας στην κουζίνα και τη θέα του παρισινού σπιτιού του ζευγαριού, από την εποχή που σπούδαζαν στην Σχολή Καλών Τεχνών στη γαλλική πρωτεύουσα με καθηγητή τον Georges Dayez (1974-1976), στο κέντρο της Αθήνας όπου συχνάζουν ξανά με την επιστροφή τους στην Ελλάδα, ακόμα και σ’ ένα χωριό στην μακρινή Ινδία (ένα τοπίο που διαπραγματεύεται τόσο στη χαρακτική μήτρα όσο και με χρώματα αλλά και σε ένα κέντημα).

Ο Κυριάκος για τη Ρουμπίνα και η Ρουμπίνα για τον Κυριάκο

«Πάντα θαύμαζα την ικανότητα της Ρουμπίνας να μπορεί να εκφράζεται με τόση δύναμη , άλλοτε ζωγραφίζοντας και άλλοτε χαράσσοντας» μου λέει ο συνοδοιπόρος της στη ζωή και την τέχνη. «Καταπιάνεται με πάθος με το θέμα πού την απασχολεί. Καταφέρνει να μπαίνει και να ζει για χρόνια σε άλλους κόσμους και σ’ άλλες συνήθειες μέχρι να κάνει και δικιά της την αλήθεια τους. Μ’ αρέσει που ποτέ στη δουλειά της δεν είναι “δήθεν” και δεν θυσιάζει τον χρόνο της μιμούμενη ψευτομοντέρνες διαδρομές μόνο και μόνο για να υπάρχει . Προσωπικά, με συγκινεί γι’ αυτό που πραγματικά είναι. Ειλικρινής με τον εαυτό της… Απομονώνει και φωταγωγεί συναισθήματα με εικόνες σημάδια, χαραγμένες σε ξύλο και τυπωμένες σε χειροποίητο χαρτί ή στο τελάρο με τα χιλιάδες χρώματα του μαύρου και τις απίθανες φυγές των γκρίζων της προς την αποθέωση του λευκού. Ασπρόμαυρες ξυλογραφίες τις λένε, αλλά για μένα είναι συγκεκριμένοι σταθμοί της ζωής μας».

Κι εκείνη, πώς βλέπει το έργο του Κυριάκου Ρόκου, τι την συγκινεί στην πρακτική του; Χαιρόταν εξαρχής να τον επισκέπτεται στο εργαστήριό του, τον θαύμαζε για την αγάπη και το πάθος που είχε για τη γλυπτική, για τον άνθρωπο, για τη ζωή. «Όταν τον βλέπω να κοιτά το μάρμαρο, ακατέργαστο και ψυχρό, να πιάνει τον ματρακά και το καλέμι και σε λίγες ώρες να βγαίνει η πρώτη μορφή, να γλυκαίνει ο βράχος, να αλλάζει το πρόσωπό του και η στάση του σώματός του, νιώθω τον ίδιο πάντα θαυμασμό, το ίδιο δέος… Κάθε φορά λέω: πώς είναι δυνατόν; Πήρε ζωή η πέτρα!».

5 έργα της Ρουμπίνας Σαρελάκου που ξεχωρίζει ο Κυριάκος Ρόκος

Oι γυάλες του σπιτιού
Υπάρχουν τόσα πράγματα γύρω μας που δεν τους δίνουμε σημασία, αν όμως τ’ αντικρύσουμε με τα μάτια της ψυχής τα εκτιμάμε διαφορετικά. Κι όμως, μπορείς να κάνεις ένα έργο τέχνης από το τίποτα. Αυτό το χαρακτικό που φτιάχτηκε στη σοφίτα όπου μέναμε ως φοιτητές στο Παρίσι, απεικονίζει ουσιαστικά τις γυάλες που βάζαμε τις ελιές. Δεν μπορώ να μη θαυμάσω την τεχνική της, τις λύσεις που δίνει καθώς αναπαριστά αυτά τα ασήμαντα, κατά τα άλλα, αντικείμενα. 

Denfert Rochereau
Μια χαρακτηριστική παρισινή γειτονιά που όλη η ατμόσφαιρά της μυρίζει τέχνη. Ζήσαμε εκεί κατά τη δεκαετία του 1970 αλλά εξακολουθεί και σήμερα να κατοικείται από καλλιτέχνες. Είναι εξαιρετικό το πώς πετυχαίνει μέσα από αυτή τη σύνθεση να ξεχωρίζει και να προβάλλει το άσπρο και το μαύρο μαζί με τις αποχρώσεις τους. Παρότι είναι ασπρόμαυρο έργο καταφέρνει να περιέχει όλα τα χρώματα και να σου δίνει την ατμόσφαιρα του Παρισιού, που παρά τις ομίχλες του παραμένει η πόλη του Φωτός.

Μοναστηράκι
Σχεδιασμένη από την Ερμού η πλατεία και η γειτονιά το 1980 δεν θυμίζει καθόλου τη σημερινή εικόνα. Είχαμε μόλις επιστρέψει από τη Γαλλία και ξαναπερπατούσαμε στα μέρη όπου κυκλοφορούσαμε ως φοιτητές. Ήταν κατά κάποιο τρόπο μια ρομαντική εποχή επειδή συνδεόμασταν ξανά με την Αθήνα.

Μπαλκόνι στο Θησείο
Το πρώτο ατελιέ που είχα ως φοιτητής το 1966 ήταν στ’ Αναφιώτικα, ένα δωμάτιο δύο επί δύο με την Αθήνα μπροστά σου «στο πιάτο». Επειδή ήταν δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς θα έρθει, δίναμε ραντεβού (με τη Ρουμπίνα και με φίλους) στο Θησείο, στην περίφραξη που απεικονίζεται εδώ. Το 1967 με τη Δικτατορία αναγκάστηκα να το αφήσω γιατί δεν μπορούσα να πηγαίνω. Όταν, όμως, επιστρέψαμε στην Ελλάδα, συχνάζαμε ξανά σε αυτό το κομμάτι της πόλης που της άρεσε –τόσο που αποφάσισε και να το χαράξει.

Σταδίου 1981
Στα Χαυτεία το κατάστημα του Κατράντζου καίγεται. Μας είχε ταράξει ως γεγονός. Το ίδιο το θέαμα ήταν ανατριχιαστικό. Κανείς μας ποτέ δεν έμαθε γιατί πραγματικά συνέβη αυτό που συνέβη. Η Ρουμπίνα, όμως, κατάφερε να αποδώσει στο έργο της την ταραχή που νιώσαμε, την απελπισία. Δουλεύοντας στο πλάγιο ξύλο αποδίδει με μοναδική ενάργεια τα συντρίμμια ενός κτιρίου που καταρρέει και ταυτόχρονα και την τρίτη διάσταση. Το νιώθεις σαν μια εικόνα ζωντανή, που τη βλέπεις μπροστά σου.

5 έργα του Κυριάκου Ρόκου που ξεχωρίζει η Ρουμπίνα Σαρελάκου

Με το χαμόγελο στο μάτι

Τόσος κόσμος μέσα σε μια αγκαλιά. Ή μήπως είναι καρπός ανοιχτός; Τα πρόσωπα με γαληνεύουν. Έχουν δύναμη και γλυκύτητα. Τι να ζούσε άραγε ο Κυριάκος εκείνες τις μέρες;

Η ανατολή του κόσμου

Αγαπώ αυτό το έργο γιατί απλά βλέπω και αισθάνομαι την ανατολή του κόσμου. 

Ορφέας και Ευριδίκη

Τόσο στιβαρό γλυπτό με τόση τρυφερότητα. Με συγκινεί βαθύτατα. Βλέπω τη γέννα, την πορεία του ζευγαριού στη ζωή, τη χαρά και το δάκρυ, τη μεγαλούπολη. Την ευγενική ένωση των δύο μορφών. Και όλα αυτά καμωμένα σε 30 μέρες. Πώς να μη τον θαυμάζω;

Το παραμύθι της Βολισσού

1996-1997 στην παραλία Λευκάθια της Χίου. Να τον βλέπω κάθε πρωί σκαρφαλωμένο στον βράχο, μέσα στη θάλασσα, ευτυχισμένο και φευγάτο, μέσα στο παραμύθι που γέννησε το είναι του, να χτυπάει με τον ματρακά του και να γεννιέται η μορφή του γεροβασιλιά. Προφητικό θα ’λεγα… Ο χρόνος, η αλμύρα, ο άνεμος, η θάλασσα θα λειάνουν τις ρυτίδες του βασιλιά. Θα χαθεί και ο ίδιος σιγά-σιγά. Θα ξαναϋπάρξει σαν βράχος. Το ξέρει αυτό ο Κυριάκος, δεν τον πειράζει. Ξέρει πώς είμαστε περαστικοί. Ο γερο-βασιλιάς θα χαθεί, όμως ο Κυριάκος ζει κάθε στιγμή σκαρφαλωμένος επάνω του. Κι εγώ τον επισκέπτομαι κάθε πρωί, φωτογραφίζω τη σχέση τους και απομακρύνομαι σιγά-σιγά να μην τους διακόψω…

Το χέρι

Στο προαύλιο της Μποζάρ. Παρίσι. Όλα φαντάζουν μαγικά. Απόφοιτοι της Α.Σ.Κ.Τ. Αθηνών, φοιτητές στο Παρίσι. Ο Κυριάκος με την ποδιά του, τους γύψους, τα καλούπια, τον πολυεστέρα. Πραγματικά ακούραστος εργάτης της τέχνης. Το δάχτυλο-πουλί, το δαχτυλίδι στο άλλο δάχτυλο. Επιβλητικό και τρυφερό μαζί. Με μάγευε όλο αυτό που ζούσα. Την κριτική του έργου την αφήνω για τους ιστορικούς της τέχνης.

INFO:
Κυριάκος Ρόκος – Ρουμπίνα Σαρελάκου, Δημιουργικές συναντήσεις
Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ, Μέτσοβο
Διάρκεια έκθεσης: έως 16 Ιανουαρίου 2023
Ημέρες και ώρες λειτουργίας: Δευτ. & Τετ.-Κυρ. 10:00-16:00