Κατερίνα Παπαζήση - «Σήμερα όμως είναι αλλιώς»: Μια ζωγραφική flesh and blood

Ξεκλείδωσέ μου την έκθεση μέσω του τίτλου της και δώσε μου βεβαιότητες, παραδοχές ή υποψίες που καραδοκούν εντός του «Σήμερα όμως είναι αλλιώς».
Μπορεί να ψάχνω τις λέξεις πολύ καιρό και ξαφνικά να πέσω πάνω τους, όπως συμβαίνει πολλές φορές και με τη λύση των έργων. Μπορεί να προσπαθώ καιρό και ξαφνικά να δω κάτι ή να κάνω μια χειρονομία που θα μου δώσει τη λύση για το έργο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση συνάντησα τον τίτλο της έκθεσής μου διαβάζοντας το «Spring and All» του William Carlos Williams. Αγαπημένο βιβλίο. Ένας ύμνος στη φαντασία. Ολόκληρο το βιβλίο εκφράζει το πάθος για την άνοιξη, που χρησιμοποιείται ως σύμβολο της αναγέννησης, της αλλαγής. Η άνοιξη λοιπόν έρχεται, σε όλο το βιβλίο «επιτέλους είναι εδώ»… Δεν είναι όμως ποτέ τελείως εδώ, αφού όλα βρίσκονται σε μια κατάσταση διαρκούς μεταμόρφωσης.
Η πρόταση «Σήμερα όμως είναι αλλιώς» στέκεται μόνη της, στο πιο «πεζό» μέρος του ποιήματος, στο ενδιάμεσο δύο παραγράφων. Στην προηγούμενη ο Williams αναλογίζεται τους επικριτές του και αυτά που του προσάπτουν. Το ότι τα ποιήματά του είναι απωθητικά και καθόλου ευαίσθητα. Το ότι δεν τον ενδιαφέρει το τι γίνεται στον κόσμο. Το ότι για να γράφει αυτά μάλλον δεν έχει πονέσει ποτέ πραγματικά, ούτε καν έχει νιώσει κάτι πραγματικά. Και μπορεί, λέει, σε κάποιο υποτιθέμενο μέλλον να το συνειδητοποιήσει ίσως αυτό, το πώς στέκεται γυμνός απέναντι στην ύπαρξη, αβοήθητος, όπως αφήνει τους αναγνώστες του, και να στραφεί πίσω στο θείο ζητώντας προστασία και παρηγοριά. Σήμερα όμως είναι αλλιώς.
Και δεν τον ενδιαφέρει. Και γράφει αυτό που αυτή τη στιγμή του έρχεται στο κεφάλι. Με τον τρόπο που του έρχεται. Χωρίς να φοβάται πλέον. Γιατί αυτό που τον ενδιαφέρει είναι μόνο το σήμερα. Αυτή εδώ η στιγμή. 
Σήμερα όμως είναι αλλιώς και για μένα, και μπορώ να ζήσω στο τώρα της δημιουργίας μου. Να κάνω τη ζωγραφική που αγαπώ και να την καταστήσω σύγχρονη, να αγαπηθεί και πάλι. 
Σήμερα όμως είναι αλλιώς και μπορώ να χορέψω με τα έργα μου. Μπορώ να ξεχάσω και όλους τους επικριτές της ζωγραφικής, ακόμα και τις αγαπημένες μου φεμινίστριες καλλιτέχνιδες του '70-'80 που την κατηγορούν ότι είναι μια τέχνη ανδροκρατούμενη, ένα αφήγημα που κρατάει τις γυναίκες καταπιεσμένες, ότι είναι μια τέχνη για την ελίτ, αναχρονιστική, για να στολίζει ένοχα σαλόνια. Πως το χρώμα είναι φιοριτούρα, χαρουμενίστικος αντιπερισπασμός στη σκοτεινιά των καιρών… και λοιπά. 
Υπάρχουν και άλλες πτυχές στην επιλογή του τίτλου. Όπως το ότι μια γυναίκα δημιουργός επανερμηνεύει εικόνες που έχουν φτιαχτεί από άνδρες για να ικανοποιήσουν ανδρικές επιθυμίες και στις οποίες οι γυναίκες παρουσιάζονται σαν άβουλα αντικείμενα, χωρίς πραγματική ικανότητα δράσης, παρουσιάζοντας αυτές τις εικόνες, αλλιώς. Η φράση αναφέρεται επίσης στη δημιουργική μου διαδικασία. Το πώς τα έργα μου μεταβάλλονται διαρκώς. Μπορεί ένας πίνακας, ένα γλυπτό, να αλλάξει τελείως μέσα σε μία μέρα. Χθες το τελάρο να ήταν κάθετο, σήμερα να το γυρίσω οριζόντια. Χθες η ιδέα να ήταν να φτιάξω κάποια κεραμικά ως επέκταση κάποιων άλλων, σήμερα να τα αποσυνδέω και να τα κάνω τα ίδια ένα αυτόνομο έργο. 
Σήμερα όντως είναι αλλιώς. Δεν είμαστε πια οι ίδιοι. Μετά από κρίσεις, ιούς και παροξυσμό επιθετικότητας και βίας στεκόμαστε λίγο παγωμένοι. Θα ήθελα να πιστεύω στην άνοιξη που έρχεται και όχι στον χειμώνα που από παντού μου φωνάζουν ότι ακολουθεί.

Αγαπάς πολύ τον William de Kooning και τη Joan Mitchell…
Ο WDK και η JM είναι και οι δύο αφηρημένοι εξπρεσιονιστές. Για μένα, αντιπροσωπεύουν το φάσμα του κινήματος από το πιο παραστατικό στο πιο αφηρημένο. Αν γίνεται να διαχωρίσουμε τα πράγματα έτσι χοντρά βέβαια, και η δουλειά μου, ειδικά σε αυτή την έκθεση, παρουσιάζει το συνεχές πέρασμα από το ένα στο άλλο και πώς το ένα μπορεί να γίνεται αφετηρία και τροφή για το άλλο. 
Ο DK έλεγε ότι η σάρκα είναι ο λόγος που εφευρεθήκαν τα χρώματα λαδιού, «…flesh was the reason why oil pant was invented». Τα χρώματα λαδιού μοιράζονται με τη σάρκα αυτό το χαρακτηριστικό της ρευστότητας και της υλικότητας. Το ίδιο το υλικό του πίνακα, τα χρώματα που τον απαρτίζουν, είναι η σάρκα του. 
Έτσι ισχύει και για τον πηλό. Η σάρκα είναι για μένα ο λόγος που χρησιμοποιώ τα συγκεκριμένα μέσα με τον τρόπο που τα χρησιμοποιώ. 
Οι γυναίκες του DK είναι το αποκορύφωμα της σαρκικότητας στη σύγχρονη ζωγραφική. Ειδικά οι γυναίκες του 1960, φιγούρες που ξεπηδούν μέσα από την ύλη του χρώματος, μέσα από το ροζ και το κίτρινο. Οι γυναίκες αυτές αποτελούν μια αναπαράσταση που «συμβαίνει» μέσα από τη χειρονομία. 
Ο DK ως δημιουργός του shifting image. Μιας εικόνας που μεταβάλλεται συνέχεια. Δεν ξέρεις πού τελικά θα κάτσει. Λένε ότι οι γκαλερίστες έρχονταν και του έπαιρναν τα έργα απο το εργαστήριο όταν είχε έκθεση. Αν συνέχιζαν να είναι στον χώρο του, θα συνέχιζε να τα δουλεύει επ' άπειρον. Εγώ ζωγράφιζα μια μέρα πριν το στήσιμο της έκθεσης. Ακόμη κι αν αυτό το τελευταίο έργο δεν μπήκε σε αυτήν την έκθεση, μερικά έργα δεν είχαν στεγνώσει από τις τελευταίες τους πινελιές όταν τα πήραν από το εργαστήριο. 
Η σωματικότητα του DK είναι καταγεγραμμένη μέσα στα τελάρα του. Μερικά σημεία ακόμα και σήμερα φαντάζουν υγρά, άλλα έχουν τριφτεί με το δάχτυλο, άλλα έχουν ξυστεί με το νύχι του. Το να φτάνω, ζωγραφίζοντας, στο σημείο να καταλαβαίνω το πώς έχει δημιουργηθεί μια συγκεκριμένη ζωγραφική ποιότητα που ανακάλυψα πρώτη φορά μέσα από τα έργα του όταν τα είδα από κοντά, επειδή ξαφνικά φτάνω να κάνω τελικά εγώ η ίδια ενστικτωδώς την ίδια δράση, αποτελεί τη δική μου κοινωνία με αυτόν. 
Ο DK είναι η απόλυτη αισθησιακότητα, παρέα με τον Ρούμπενς και τον Delacroix είναι η Αγία μου Τριάδα, που μελετάω για να αποκαθηλώσω. Είναι μαζί μου «στον κήπο μου (μέρος Β)» [Αναφέρομαι στην εγκατάσταση με τα σχέδια που έχει τον τίτλο «στον κήπο μου (μέρος Β)»].
Η Joan Mitchell είναι η ποιήτρια. Είναι η χορεύτρια. Είναι η απόλυτη ελευθερία.
Η JM είναι το χρώμα απενοχοποιημένο, που δεν χρειάζεται να πιαστεί από κάπου για να υπάρξει.
Η JM είναι μαζί μου «στον κήπο μου (μέρος Α)». Εκεί όπου υπάρχει μόνο το χρώμα και η κίνηση. Tα έργα της ζωγραφικής εγκατάστασης «στον κήπο μου (μέρος Α’)» είναι θραύσματα, αποσπάσματα της ζωγραφικής μου παλέτας. Είναι καταγραφές χρωματικών «συμβάντων» που διαδραματίζονται επάνω της. Σαν κινηματογραφικά ινσταντανέ. Μπορεί η JM να είχε αναφορά σε διάφορα τοπία όπως έλεγε η ίδια. «Κουβαλάω τα τοπία μου μέσα μου». Αλλά η ανάμνηση του τοπίου εκφράζεται ως χειρονομία και χρώμα. Και πάλι συμβαίνει, μέσα από την ύλη και την κίνηση. Η αναπαράστσαση, ως εικόνα, έχει φύγει από την επιφάνεια του πίνακα και έχει εγκατασταθεί μέσα του ως δημιουργός του πίνακα. Το σώμα και το τοπίο στην JM έχουν γίνει ένα - ο πίνακας. 
Φαντάζομαι τη JM μέσα στο εργαστήριό της να ζωγραφίζει ακούγοντας μουσική. Στο μόνο μέρος που είναι ευτυχισμένη. Θα ήθελα τόσο πολύ να τη γνωρίσω, πιστεύω θα είχαμε πολλά να πούμε. 
Δεν ξέρω ποιος θα με κερδίσει περισσότερο, και αν θα συμβεί αυτό τελικά. Και αν θέλω κι αν χρειάζεται να συμβεί, ή να συνεχίσω να υπάρχω ανάμεσά τους. 

Εντός των πινάκων δείχνει να λαμβάνουν χώρα όργια και αχαλίνωτα ερωτικά παιχνίδια, που «αναμεταδίδονται» ή αποτυπώνονται μέσω μιας κωδικοποιημένης ερωτικής γραφής. Για αποκάλυψε…
Μέσα στα έργα μου υπάρχει και αυτό. Όργια, ερωτικές περιπτύξεις, σώματα που περιπλέκονται, αντιμάχονται, ερωτεύονται, ενώνονται και χωρίζουν. Όπως υπάρχουν και άλλα συμπλέγματα σωμάτων από την επικαιρότητα- μέσα σε πολέμους, πυρκαγιές, κοινωνικές αναταραχές, μετανάστες, πρόσωπα με μάσκες, φιγούρες από την παιδική μου ηλικία, από όνειρα και φαντασιώσεις. Οι πηγές μου είναι επίσης κλασικοί ζωγράφοι. Ειδικά σε αυτή την έκθεση έχω δουλέψει επάνω σε πίνακες του Ρούμπενς και του Ντελακρουά αλλά επίσης και του Boucher και του Titian, ενώ μεγάλες επιρροές είναι o Van Gogh, ο Monet και ο Degas και οι λουόμενοι του Cezanne.
Όλες αυτές οι εικόνες και αναφορές παλεύουν μέσα στους πίνακές μου. Αλλού είναι πολύ περισσότερο εμφανείς και αλλού έχουν ομογενοποιηθεί τελείως με τη χρωματική ύλη, τα έχει ενσωματώσει η κίνηση του σώματός μου με το υλικό. Δεν θέλω να χρησιμοποιήσω τη λέξη «κώδικας» γιατί δεν έχω τη διάθεση να κρύψω κάτι, να κρύψω το γυμνό, να κρύψω το ταμπού θέμα του ερωτικού. Χρησιμοποιώ αυτές τις εικόνες ως αφετηρία για να ανακαλύψω και να εκφράσω την πραγματική φύση του θέματός μου, που πάει πέρα από την αφήγηση. Φυσικά υπάρχει και το στοιχείο της επιθυμίας σε όλο αυτό. Σίγουρα υπάρχει η σύνδεση με την ερωτική επιθυμία που, όπως το λέει και ο αγαπημένος μου φιλόσοφος Bataille, είναι πρώτα απο όλα μια επιθυμία συγχώνευσης. Είναι η επιθυμία επιστροφής στην αρχική μας κατάσταση ενότητας και μη διαχωρισμού.

Η αγάπη για τον Λεόναρντ Κοέν είναι δεδομένη, αλλά και ποιες άλλες μουσικές, φανερές ή κρυφές, εκτός από το First we take Manhattan, κρύβονται στη δουλειά σου;
Η μουσική είναι βασικό ή, για να το πω καλύτερα, δομικό στοιχείο της πρακτικής μου. Μέσα στους πίνακές μου υπάρχει η μουσική που ακούω ως ενέργεια, αλλά και ως λόγος. Πολλές χειρονομίες που υπάρχουν στα έργα μου πηγάζουν από τη μουσική που ακούω την ώρα που δουλεύω. Με συνδέει με τον χορό που τόσο αγαπώ και που έχει διαμορφώσει την εικαστική μου γλώσσα. 
Στη δουλειά μου έχουν παίξει μεγάλο ρόλο οι Swans, και ως άκουσμα, και ως πηγή αρκετών τίτλων των έργων. Τα έργα «Στον κήπο μου (μέρος Α, μέρος Β)», «Οι ακάθαρτοι και οι καθαροί», «Διάττοντας ήλιος», «Ο Προφήτης», έχουν πάρει τον τίτλο τους από κομμάτια τους. Η μουσική των Swans είναι μυστηριακή, τελετουργική, αποκαλυπτική, κυμαίνεται από σκληρό ροκ μέχρι αιθέριο. Μέσα στη μουσική τους βρίσκω την ίδια αγωνία για εξερεύνηση της σαρκικής μας φύσης, των επιθυμιών, των φόβων, των φαντασιώσεων, της χαράς και του πόνου που πηγάζουν από αυτή, με αυτήν που εκφράζεται μέσα από τα έργα μου. 
Το First we take Manhattan του Leonard Cohen είναι για μένα ένα επαναστατικό τραγούδι. Αυτή την επαναστατικότητα εκφράζει και ο πίνακας που φέρει τον τίτλο αυτό και γι' αυτό τον συνέδεσα μαζί του. Βασίζεται σε έναν κλασικό πίνακα του Ρούμπενς - «Η Άρτεμις και οι Νύμφες της που τους επιτίθονται σάτυροι». Στη δική μου ερμηνεία του πίνακα συγκεντρώνομαι στην κίνηση και τη ροή αυτής της παράστασης παρά στην αφήγηση των σωμάτων. Ίσως μπορούμε να πούμε ότι απελευθερώνω τις φιγούρες από τη μοίρα τους και τις αφήνω να χορεύουν σε μια έκρηξη ήχων και χρωμάτων. 
Μεγάλη μου αγάπη είναι και η ηλεκτρονική μουσική, μεγάλωσα στο rave. Στο rave μπορούσα να εκφράσω όλη την αγάπη μου για τον χορό, τη μουσική και την κίνηση. Μου λείπουν φοβερά τα rave party. Πριν την καραντίνα θα πήγαινα σίγουρα μια φορά το μήνα να χορέψω μέχρι το πρωί. Όλα αυτά άλλαξαν με τον κορωνοϊό, είναι και η ηλικιακή μου φάση όπου οι φίλοι μου το έκοψαν κι αυτοί. Ήταν μια μεγάλη αλλαγή που έγινε σε σύντομο χρονικά διάστημα. Ξέσπασα με τη μουσική μου στο εργαστήριο. 
Ακούω πολλή και διαφορετική μουσική ενώ δουλεύω και όλη έχει μπει νομίζω κάπως μέσα στα έργα (και στους τίτλους της) - το soundtrack της έκθεσης παρουσίασα πρόσφατα στο πρώτο πρόγραμμα του ραδιοφώνου της ΕΡΤ στην εκπομπή «Σε 24 καρέ» ως καλεσμένη της Ντέπυς Βρεττού και θα μπορούσε όποιος ενδιαφέρεται να την ακούσει στο σάιτ της ΕΡΤ.

Όμως εκτός από τον Ντελακρουά και τον Ρούμπενς, υπάρχει εδώ και ο Μπατάιγ συν τα πορνογραφικά περιοδικά, επομένως από ποιες άλλες πηγές αντλεί και πατά η έκθεση σου προκειμένου (και σε τι) να εκτραπεί;
«Θέλω να μιλήσω για τη σαρκικότητα. Τη σαρκικότητα ως χρώμα και κίνηση». Αυτή η φράση ξεκινά το κείμενό μου για την έκθεση. Αντιλαμβάνομαι τη σάρκα ως αυτό που υπάρχει πριν, ή πέρα από αυτό που λέμε σώμα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι «Αρχικά είναι η σάρκα». Όχι ο λόγος. Για μένα, το σώμα είναι η σάρκα όπως την έχει ορίσει ο λόγος. Η σάρκα πλέον διαχωρισμένη σε μέλη και οργανωμένη σε μια συγκεκριμένη αναγνωρίσιμη μορφή. Η δουλειά μου αναφέρεται στη σάρκα ως μια ρευστή υλικότητα, ένα συνεχές γίγνεσθαι που φτιάχνει τη δική του δομή μέσα από την κίνησή του και κατά το οποίο οι διαχωρισμοί μεταξύ διαφορετικών οντοτήτων χάνουν τη σαφήνειά τους. Η ενασχόλησή μου με τις εικόνες από τα πορνό έχει την ίδια αφετηρία και αιτία με την ενασχόλησή μου με τους πίνακες του Ρούμπενς και του Ντελακρουά. Μου δίνει εικόνες σαρκικότητας, εικόνες συμπλεγμάτων σωμάτων για να εμπνευστώ, να μελετήσω. Η ζωγραφική μου φέρνει στο επίκεντρο το χρώμα. Στην κλασική ζωγραφική αλλά και γενικότερα στην αναπαραστατική ζωγραφική, το χρώμα είναι ένα μέσο για να παρουσιαστεί η φιγούρα. Στη δική μου δουλειά, η συνθήκη αντιστρέφεται, η φιγούρα χάνει την πρωτοκαθεδρία της και γίνεται το μέσο για να παρουσιαστεί το χρώμα. Για να αναδυθεί και να κατακλύσει τον πίνακα και τον χώρο. Το χρώμα για μένα είναι επαναστατικό, στοιχείο αναγέννησης, αλλαγής. Είναι ένα στοιχείο που γενικά αντιμετωπίζεται με καχυποψία και φόβο. Για αυτή τη στάση απέναντι στο χρώμα μιλάει ο David Βachelor στο βιβλίο «Chromophobia». Αναλύει επίσης το πώς τα σημαινόμενα που κουβαλάει το χρώμα συνδέονται με αυτά που φέρει το γυναικείο σώμα - μιαρότητα, χαοτικότητα, τάση για επιφανειακότητα. Με τη ζωγραφική μου θέλω να ξαναδώσω στο χρώμα το βάθος, τη νοηματική δυνατότητα που του έχει στερήσει ο φόβος απέναντι στο άμορφο και το μη συστηματικό.

Από τη δίχρονη καραντίνα και τη συνθήκη «ριζώνομαι εντός του εργαστηρίου μου για να συνεχίσω να υπάρχω», μέχρι τη συμμετοχή σου και την εξωστρέφεια του Κομάντο Κυψέλη Μον Αμούρ project, τι μεσολάβησε;
Ο ψυχαναλυτής DW. Winnicott είχε πει: Είναι χαρά να κρύβεσαι αλλά καταστροφικό να μη σε βρίσκουν. 
Ήταν μεγάλη ευκαιρία αυτή που μου έδωσε ο κορωνοϊός, λέω με κίνδυνο να ακουστώ σαν κάτι που καθόλου δεν με εκφράζει. Προσωπικά όμως για μένα ήταν ευκαιρία να συγκεντρωθώ και να δουλέψω χωρίς περισπασμούς. Είχε κάτι το ήσυχο αυτή η εποχή. Ήταν απελευθερωτικό να νιώθεις ότι δεν είναι ανάγκη να συμβαδίσεις με τίποτα, μιας και τα πράγματα είχαν σταματήσει να «τρέχουν». 
Βρήκα τα πράγματα που μου χρειάζονταν για να υπάρξω μέσα στο εργαστήριο. Οι συνομιλητές μου, οι φίλοι στις χορευτικές μου εξορμήσεις, τα ταξίδια μου, έγιναν τα έργα και είχα τον χρόνο να τους αφιερώσω. Ασφαλώς η συνθήκη για να συμβούν αυτά τα πράγματα οφείλεται και στην κατάσταση της προσωπικής μου ζωής και στο ότι μετά από χρόνια διαχώρισα το σπίτι από το εργαστήριό μου. Το κλείσιμο λοιπόν μετατράπηκε σε κάτι πολύ δημιουργικό. Από αυτό προέκυψε όλη αυτή η δουλειά. Όχι ότι δεν θα είχε προκύψει χωρίς αυτό. Αλλά μου φαίνεται σαν να ενίσχυσε την ορμή μου. Δεν κατάλαβα πώς πέρασαν τα δύο χρόνια. Η δουλειά μου πύκνωσε τόσο που ο χρόνος εξαφανίστηκε. Η καραντίνα μου προσέφερε τη χαρά του να μπορέσω να κρυφτώ με το ελαφρυντικό του ότι δεν γινόταν έτσι κι αλλιώς και να φανερωθώ. 
Το καλοκαίρι του 2022 η φίλη και συνάδελφος Valbona Canaku με προσκάλεσε σε μια ομαδική παρουσίαση στο εργαστήριό της στην Κυψέλη, στα πλαίσια του Κομάντο Φεστιβάλ Κυψέλη Mon Amour. Ήταν η πρώτη μετάβαση απο το κλείσιμο του εργαστηρίου στην ανοιχτότητα, στο μοίρασμα πλέον με το κοινό και τους συναδέλφους. Το Kypseli mon amour ήταν ένα άνοιγμα στον έξω κόσμο τριών ημερών μετά το κλείσιμο των δύο χρόνων - δυσανάλογα μικρό, αλλά σημαντικό. Η εμπειρία αυτή ήταν πολύ σημαντική για τη ροή της δουλειάς. Εκεί μπόρεσα να πειραματιστώ με κάποια στοιχεία για πρώτη φορά, να φτιάξω έναν τοίχο-εγκατάσταση in situ, με στοιχεία από την ήδη υπάρχουσα δουλειά μου και άλλα αυτοσχεδιαστικά. Τα αποτελέσματα αυτού του πειράματος έχουν τη θέση τους στην τωρινή μου έκθεση. Η δουλειά μου τρέφεται και παίρνει στοιχεία από την ύπαρξη και τη δημιουργία τέτοιων συνθηκών. Η αναφορά μου πάντα είναι η έκθεση στο κατεδαφιστέο σπίτι μου, η «Πλαστήρα 16- Γκαλλερί μιας χρήσης», το 2006, ένα συλλογικό πρότζεκτ το οποίο ήταν το αποτέλεσμα της κοινής δουλειάς 15 ατόμων. Η ενέργεια αυτού του πρότζεκτ με ακολουθεί ακόμα. 

Τα κεραμικά απέναντι ή δίπλα από τους πίνακες, υποστηρίζουν το νοήμα ή λειτουργούν σαν αυτόνομη κάθοδος και μήνυμα; 
Τα κεραμικά και η ζωγραφική είναι δύο κομμάτια της εργαστηριακής μου πρακτικής και προκύπτουν από την ίδια αναζήτηση, σε σχέση με αυτό που ονομάζω «σαρκικότητα» -μια ρευστή υλικότητα όπου το μέσα και το έξω, ο χώρος και η μορφή, οι μορφές μεταξύ τους, χάνουν τα όριά τους και γίνονται ένα. Τα κεραμικά μου δουλεύονται τελείως αυτοσχεδιαστικά. Δεν έχουν αναφορά σε κάποια προϋπάρχουσα εικόνα. Ουσιαστικά ακολουθούν μια ροή, εκφράζουν μια σωματική ενέργεια. Η μεγάλη εγκατάσταση με τα κεραμικά στην έκθεσή μου έχει τον τίτλο «Ξεκίνησα να λέω την ιστορία χωρίς να ξέρω το τέλος» και αυτός ο στίχος από ένα κομμάτι που άκουγα ενώ τα έφτιαχνα εκφράζει ακριβώς τη διαδικασία μου. Ξεκινώ χωρίς σχέδιο, με μόνη αναφορά την αίσθηση της εξέλιξης μιας μορφής στον χώρο. Τόσο κατά τη διάρκεια της δημιουργίας των αντικειμένων, όσο και αργότερα η διαδικασία παραμένει ανοιχτή. Μπορεί να φτιάξω κάποια κεραμικά για να γίνουν συνέχεια κάποιων άλλων προηγούμενων, και την επόμενη στιγμή αυτά να αυτονομηθούν και να γίνουν ένα έργο από μόνα τους. Το ίδιο και με τις βάσεις τους. Το γλυπτό με τη βάση γίνεται σε πολλές περιπτώσεις ένα καινούριο γλυπτό. 
Τα κεραμικά μου τα βλέπω σαν αυτό που ονομάζεται «expanded painting» - διευρυμένη ζωγραφική. Επεκτείνουν ζωγραφικές ποιότητες και υλικά στον χώρο.
Ως εκθεσιακή συνθήκη, σε κάποια σημεία τα κεραμικά λειτουργούν κατ’ αυτόν τον τρόπο, επεκτείνοντας τη ζωγραφική μου στις τρεις διαστάσεις. Κάποιες άλλες φορές μπορεί να αυτονομηθούν περισσότερο και να διαγράψουν τη δική τους πορεία. 
Το τελευταίο γλυπτό της έκθεσης ονομάζεται «The Deep End», στα ελληνικά «Βαθειά νερά». Είναι το πιο αυτόνομο από όλα τα αντικείμενα της έκθεσης. Σε σχέση με τα υπόλοιπα κεραμικά διαφοροποιείται από τον κόσμο των πινάκων και κατασκευάζει τον δικό του χώρο. 

Η Αθήνα ως τόπος, ευνοεί ή συνθλίβει την αλήθεια και την επιθυμία μέσω της πολεοδομίας της και της κατάστασης των ανθρώπων της τώρα; 
Η Αθήνα είναι μια πόλη αντιθέσεων. Από τη μία, είναι μια πόλη που στέκεται γυμνή. Δεν κρύβει τίποτα. Δεν προσποιείται ότι είναι κάτι που δεν είναι. Από αυτή την άποψη ευνοεί την αλήθεια.
Αγαπώ τη ζωντάνια της. Είναι μια πόλη που πάλλεται, δεν κοιμάται ποτέ, μια πόλη που ζει μαζί με τους κατοίκους της, σε σύγκριση με άλλες πόλεις που επιβάλλουν τις συνθήκες τους στους κατοίκους. Η Αθήνα δεν είναι ψυχρή πόλη. Αυτό είναι το δυνατό της στοιχείο. Από την άλλη, υπάρχει μια έλλειψη φροντίδας για τα κοινά και μια αδιαφορία για την αισθητική που με θλίβουν. 
Η Αθήνα είναι ο τόπος μου. Είναι το μέρος που μου δίνει χώρο να αναπνεύσω αν και περιβαλλοντικά και πολεοδομικά μου στερεί το οξυγόνο. Είναι μια συμβιωτική σχέση. Με τρώει αλλά μου δίνει ζωή. Πολλές φορές θα ήθελα να ζω σε ένα μέρος πιο καθαρό, με μεγαλύτερα πεζοδρόμια και ποδηλατόδρομους, χωρίς πολυκατοικίες. Η πολυκατοικία είναι το στοιχείο που ευθύνεται ταυτόχρονα για την αίσθηση οικειότητας και την αίσθηση πνιξίματος που χαρακτηρίζει την Αθήνα. Από τη μία, η μικρή κλίμακα των κτιρίων και η γειτονία με τον κόσμο. Από την άλλη, ο μικροαστισμός. Ο φόβος για το διαφορετικό. Ο φόβος μην ακουστείς. Το τι θα πει ο γείτονας. Η θεοποίηση του «δημόσιου προσώπου», του διάσημου, της τηλεπερσόνας. Αυτά συνθλίβουν την αλήθεια και την επιθυμία. Έχουμε ταυτόχρονα αυτό τον φόβο της διαφορετικότητας και την ανάγκη διαφοροποίησης από τον διπλανό μας. Αυτό καταλήγει σε αυτήν την αίσθηση ότι οι Αθηναίοι δεν ξέρουν τι θέλουν. 

Το κέντρο της Αθήνας ως χώρος, χρόνος και (πιθανώς) καλής εννοούμενης μαγείας… 
Λίγο καιρό πριν να αρχίσει η έκθεση έψαχνα για φωτογράφο. Ενώ πήγαινα στο εργαστήριο συνάντησα τον φίλο μου τον Αλέξανδρο, που είναι φωτογράφος. Είχα να τον δω χρόνια. Το ότι τον συνάντησα έτσι στη μέση του δρόμου ενώ τον χρειαζόμουν είναι για μένα μέρος της μαγείας του κέντρου της Αθήνας. Καθημερινά όταν πηγαίνω στην έκθεση και περπατάω από τα Εξάρχεια στο Θησείο θα δω κάποιον γνωστό και θα τον προσκαλέσω. Μου φαίνεται πολύ μαγικό αυτό. Το ότι όλοι τριγυρνάμε στις ίδιες συνοικίες και ότι μπορείς να βγεις μόνος σου έξω και να βρεις παρέα. Η Αθήνα είναι μια πόλη που τιτιβίζει. Διαφορετικά στοιχεία μπαίνουν διαρκώς το ένα μέσα στο άλλο. Η αισθητική μου διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό από αυτήν τη μεγάλη «κυψέλη» που είναι η Αθήνα. 

Αγαπημένο στέκι που συχνάζεις, επειδή εντός συμβαίνουν και ωσμώσεις ιδεών και πράξεων, πέρα από καφέδες, ποτά και τσιμπούσια. 
Δεν μπορώ να πω ότι έχω στέκι. Το κέντρο της Αθήνας έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία χρόνια και τα στέκια που είχα στο ιστορικό κέντρο είτε έχουν κλείσει είτε αλλάξει τελείως διεύθυνση και χαρακτήρα. 
Η όσμωση ιδεών για μένα γίνεται στα εργαστήρια, στα σπίτια των φίλων μου, στις εκθέσεις και στις χορευτικές μου εξορμήσεις.

Famous last words: εκατό λέξεις εκτός του συγκεκριμένου θέματος που έχει να κάνει με την έκθεσή σου, εκατό λέξεις επί ενός άλλου, που σε απασχολεί…
Μου φαίνεται παρανοϊκό το ότι ξέρουμε πια όλοι ότι ο πλανήτης καταστρέφεται και η απάντηση να είναι και πάλι ο πόλεμος. Δεν θέλω να το σκέφτομαι πολύ γιατί θα απελπιστώ. Προσπαθώ να παραμείνω θετική και να μη χάνω την αισιοδοξία μου. Νομίζω ότι είμαστε πάρα πολύ φοβισμένοι ακόμα, χρειαζόμαστε να νιώθουμε ξεχωριστοί από τον διπλανό μας και από το περιβάλλον μας. Εάν ο άνθρωπος πραγματικά καταλάβαινε ότι είναι ένα με το περιβάλλον και με τους άλλους ανθρώπους, ένα παροδικό φαινόμενο μιας κατάστασης που διαρκώς μεταβάλλεται, ίσως να είχε διαφορετική αντιμετώπιση και να καταλάβαινε την αυτοκτονική διάσωση της μέχρι τώρα κοσμοθεωρίας του. Νομίζω ότι αν καταφέρναμε να βγούμε από τον εαυτό μας και να δούμε τον κόσμο από κάποιο σημείο πολύ μακριά, όλα αυτά που μας χωρίζουν και οι κατασκευές που επινοούμε για να μας χωρίζουμε θα φάνταζαν αυτό που είναι - φαντασιώσεις. Όλα αυτά όμως δυστυχώς ακούγονται ακόμα πολύ αφηρημένα στο μυαλό των ανθρώπων. 

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση στο City Guide της Athens Voice