Προτζέκτορας: Μια συζήτηση με την εικαστικό Γρηγορία Βρυττιά για την τέχνη, τη ζωή, τη μητρότητα
Για την Γρηγορία Βρυττιά το να ασχοληθεί με την τέχνη δεν ήταν επιλογή αλλά μονόδρομος, μια κατάσταση που έχει πολλές φορές αναρωτηθεί αν θα την οδηγήσει στην ευτυχία. Κάποτε ήθελε να σχεδιάζει κοσµήµατα και ρούχα, να διαβάζει και να µεταφράζει κι εν µέρει τα κάνει όλα αυτά (κάποτε, όπως λέει η ίδια, πολύ παλιότερα ήθελε να γίνει µηχανοδηγός στα τρένα). Το 2007 αποφοίτησε από το πρώτο εργαστήριο γλυπτικής του τµήµατος εικαστικών κι εφαρµοσµένων τεχνών της σχολής καλών τεχνών Α.Π.Θ. µε καθηγητή τον Φώτη Χατζηιωαννίδη. Ακολούθησε ένα µεταπτυχιακό στην Αγγλία µε υποτροφία του Ιδρύµατος Μιχελή στο Wimbledon College of Art, University of the Arts London. To 2010 επέστρεψε στην Αθήνα κι από τότε είναι η βάση της. Δεν οδηγεί κάτι άλλο πέρα από ποδήλατο αλλά το κεφάλι της είναι ένας γιγαντιαίος σταθµός τρένου µε τις ιδέες να τρέχουν. Όταν της το επιτρέπουν οι συνθήκες, ταξιδεύει και το φυσικό της σώµα.
«Η κίνηση είναι η έναρξη της δηµιουργικής διαδικασίας. Περπατώ πολλές ώρες. Κάνω ψυχογεωγραφικούς περιπάτους στην Αθήνα κι αγαπώ τα λιγότερο φροντισµένα µέρη της πόλης. Η γειτονιά µου µε γεµίζει χαρά, µε το πολύχρωµο πλήθος της που τρώει πασατέµπους στο πεζοδρόµιο και τη µυρωδιά από ρύζι και µπαχαρικά. Περπατώ και σκέφτοµαι, χαζεύω τις βιτρίνες των µαγαζιών αλλά µπαίνω σπάνια µέσα. Προσπαθώ να ζω µία πολύ αντικαταναλωτική κι αυτάρκη ζωή όπου επενδύω σε εµπειρίες αντί για πράγµατα, µε εξαίρεση τα βιβλία που βρίσκονται σε έναν ενδιάµεσο τόπο. Καταναλώνω πληροφορίες κι ιστορίες κι όλα αυτά βρίσκουν τον δρόµο τους, µέσα από µια σχεδόν ονειροφαντασιακή διεργασία, στα έργα µου.
«Little Blue Fish». 2022. Γλυπτό από ύφασμα και χαρτί.
Τι είναι για σένα η Τέχνη;
Για εµένα, η Τέχνη είναι πάνω από όλα µια επικοινωνιακή πρακτική. Συνδέουµε συχνά την επικοινωνία µε την οµιλία αλλά ο τρόπος µε τον οποίο συνεννοούµαστε είναι πολύπλοκος και συµπεριλαµβάνει όλες τις αισθήσεις. Επικοινωνούµε µέσα από τις κινήσεις του σώµατος, τα µάτια, το ηχόχρωµα της φωνής.
Αυτή την πολύπλοκη σύνδεση των αισθήσεων θέλεις να την επικοινωνείς µέσα από τη δηµιουργία;
Θέλω η δουλειά µου να επικοινωνεί συναισθήµατα κι η αντίληψη να µην είναι µόνο οπτική αλλά κι αισθησιοκινητική. Το κάθε έργο είναι προϊόν µιας µακροσκελούς διαδικασίας κατά την διάρκεια της οποίας κρατώ σηµειώσεις. Έτσι υπάρχει πίσω από όλα µια σαφής, προσωπική αφήγηση αλλά θέλω να παραµένει ανοιχτό στην ανάγνωση κάθε επισκέπτη, να είναι ένα πεδίο προβολής συναισθηµάτων, επιθυµιών και φόβων. Φτιάχνω µινιµαλιστικά πρόσωπα, παιδιά που µοιάζουν να κοιµούνται και να ονειρεύονται ακριβώς γι’ αυτό τον σκοπό, για να συµπληρώσει η κάθε µία/ο καθένας ό,τι θα ήθελε να δει σε κάθε πρόσωπο. Έτσι το έργο γίνεται µέσο αυτογνωσίας.
«Frequent Flyers». 2021. Κέντημα σε ύφασμα.
Παρόλα αυτά, υπάρχουν µερικές βασικές ιδέες που επανεµφανίζονται στα έργα σου.
Κάνω συχνές αναφορές στο γυναικείο βίωµα, όχι µόνο σε προσωπικό επίπεδο αλλά και στον ευρύτερο κύκλο. Χρησιµοποιώ τα έργα των χεριών τους, έργα αγάπης παραγνωρισµένα από ένα σύστηµα που τα περιθωριοποιεί σαν «λαϊκή τέχνη» και που φτιάχτηκαν για να στολίσουν ένα σπίτι που δεν θα υπήρχε ποτέ. Μέσα από αυτό οδηγούµαι στην επόµενη βασική ιδέα, αυτή του νέου νοµά.
Την ιδέα του νέου νοµά, πώς την προσεγγίζεις εικαστικά;
Τα τελευταία χρόνια έχουµε βιώσει συλλογικά πολλαπλές κρίσεις, οικονοµικές, κλιµατικές, υγειονοµικές και προσωπικές. Παρατηρούνται µέσα σε αυτό το πλαίσιο µεγάλες µετακινήσεις πολιτισµών, το οποίο συνεπάγεται πως αλλάζει η σχέση µας µε τα σπίτια και τις γειτονιές. Τα έργα µου θέλω να είναι ελαφρά και όχι ευπαθή, ώστε να είναι προσαρµοσµένα σε αυτή την κατάσταση.
Χρησιµοποιείς κυρίως ανακυκλωµένα υλικά. Οφείλεται στην ευαισθησία σου απέναντι στο περιβάλλον;
Η σχέση µας µε το περιβάλλον είναι ένα θέµα που µε απασχολεί. Προσπαθώ να χρησιµοποιώ, όσο γίνεται, ανακυκλωµένα υλικά όπως το χαρτί, το πλαστικό και το ύφασµα και το αποτύπωµά µου στον πλανήτη να είναι όσο το δυνατόν µικρότερο.
«Public offering». 2014. Γύψος και χρώμα
Έχεις πει ότι όταν φτιάχνεις κάτι ή σχεδιάζεις, στην πραγµατικότητα παίζεις, διασκεδάζεις τον εαυτό σου.
Πιστεύω βαθιά στην ανάγκη του ανθρώπου για µικροαπολαύσεις και για παιχνίδι. Ο άνθρωπος που έχει ξεχάσει να παίζει, για εµένα, έχει πεθάνει λιγάκι. Είναι όπως όταν χάνεις ένα µέλος, ο υπόλοιπος ζεις αλλά εκείνο είναι νεκρό. Για να µην παρεξηγηθώ λέγοντάς το αυτό, να αναφέρω πως έχω αντιµετωπίσει κάποια προβλήµατα υγείας που µε έχουν οδηγήσει σε 5 µεγάλα χειρουργεία οπότε έχω καλή γνώση του φόβου του θανάτου. Αυτός είναι εν µέρει κι ένας λόγος που το βασικό µου υλικό είναι το ύφασµα. Πάντα όταν ράβω το βιώνω σαν µια προέκταση του δικού µου δέρµατος που το έχω δει κοµµένο και ραµµένο τόσες φορές. Ένας από τους γιατρούς µου µε φωνάζει Φρίντα, σαν παραλληλισµό για το πώς το βίωµα του πόνου και η αναφορά στον εαυτό εµφανίζονται στο έργο της Φρίντα Κάλο.
Σε έχει επηρεάσει η µορφή και το έργο της Φρίντα Κάλο;
Έχει υπάρξει πολλές φορές βασική αναφορά για εµένα.
«Tiger bunny». 2021. Σχέδιο σε χαρτί
Άλλες αναφορές σου;
Άλλες είναι η Ιαπωνική τέχνη, τόσο η παραδοσιακή όσο και η σύγχρονη. Λατρεύω το έργο του Γιοσιτόµο Νάρα, του Τακέσι Μουρακάµι, κι είχα την τύχη να επισκεφτώ κάποιες εκθέσεις τους και να δω το έργο τους από κοντά. Η επαφή µε το έργο άλλων καλλιτεχνών, όπως των Μίριαµ Σαπίρο, Τζόυς Κόζλωφ, Λουίζ Μπουρζουά, Σοφί Καλ, Λεονόρα Κάρρινγκτον και πολλών άλλων σε µια λίστα που δεν έχει τέλος, έχει υπάρξει καθοριστικότερη από τις ακαδηµαϊκές µου σπουδές. Θα ήθελα πολύ να συνεχίσω να ταξιδεύω και, σαν νέος νοµάς κι εγώ, να επισκέπτοµαι artist residencies, αλλά πολύ λίγα δέχονται να φιλοξενήσουν µητέρες µε µικρά παιδιά.
Μιας και αναφέρθηκες στη µητρότητα. Εικαστικός και µητέρα. Συνδυάζονται εύκολα οι δύο ρόλοι; Σε σχέση µε τη µητρότητα εντοπίζω ένα µεγάλο πρόβληµα στον χώρο των εικαστικών. Φαίνεται να υπάρχει εδραιωµένη µια αντίληψη πως όταν γινόµαστε µητέρες γινόµαστε λίγο χειρότερες επαγγελµατίες ή αν συνεχίσουµε να δουλεύουµε µε το ίδιο πάθος πως είµαστε κακές µητέρες, κάτι που δεν θα µπορούσε να είναι πιο µακριά από την αλήθεια.
15°
