Δημήτρη Αληθεινέ, τι θα κρύψεις στον Αρνάδο στην Τήνο;

Εδώ και τέσσερις δεκαετίες γράφει χιλιόμετρα και μίλια ως τις πιο απομακρυσμένες γωνιές του πλανήτη (από τα Νησιά του Σολομώντα και την Ιάβα ως το Περού και τον Αμαζόνιο κι από την Αυστραλία στα Ιμαλάια και τον Αρκτικό Κύκλο) για να κρύψει στα σπλάχνα της γης έργα τέχνης και τα πιο απρόσμενα χρηστικά αντικείμενα που μαρτυρούν στοιχεία του πολιτισμού μας. Στην γκαλερί Επίκεντρο της Πάτρας το δάπεδο σκάφθηκε για να υποδεχτεί έναν ασημένιο δίσκο 64 τ.μ., κάπου στην Πράσινη Γραμμή της Λευκωσίας υπάρχει θαμμένο ένα τζιπ, στην Ανταρκτική ο αρχαιολόγος του μέλλοντος μπορεί να πετύχει αντίγραφα αρχαίων ελληνικών αγγείων, στο Κατζουράχο της Ινδίας βιβλία με σχέδια για τον ζωγραφικό διάκοσμο του ναού του Φιδιού στην Ουιντά του Μπενίν.

Κίνηση συμβολική, οι Κατακρύψεις του Δημήτρη Αληθεινού ξεκίνησαν το 1981 για χάρη του μέλλοντος και ως καμπανάκι για τη συνειδητοποίηση των μεγάλων κινδύνων του παρόντος, καθώς η απειλή της περιβαλλοντικής καταστροφής και του αφανισμού του ανθρώπινου είδους έρχονταν ως ενδεχόμενο όλο και πιο κοντά μας. Αυτό το καλοκαίρι θα φθάσουν αισίως στην 228η τέτοια δράση. Ένας μεγάλος λάκκος έχει ήδη ανοιχτεί πλάι στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στον Αρνάδο της Τήνου περιμένοντας από τις 25 Ιουλίου έως τις 15 Σεπτεμβρίου, οπότε και θα κλείσει, τις «προσφορές» του γνωστού καλλιτέχνη αλλά και ό,τι επιθυμούν να συνεισφέρουν οι θεατές.

Ποιο είναι, λοιπόν, το σκεπτικό αυτής της Κατάκρυψης στο κυκλαδονήσι;

«Σύμφωνα με αρχαίες πηγές, το ιερό του Ποσειδώνος στα Κιόνια (ονομασία η οποία ετυμολογείται από τους «κίονες») είναι αρχαιότερο από το ιερό του Απόλλωνος στη Δήλο. Αλλά και μετά την ίδρυση του Ιερού του Απόλλωνος και την ανάδειξή του σε πανελλήνιο θρησκευτικό κέντρο, η Τήνος δεν έπαψε να συγκεντρώνει πολυπληθείς προσκυνητές στο Ιερό του Ποσειδώνος και της Αμφιτρίτης, πολλοί από οποίους συνέχιζαν το ταξίδι τους στη Δήλο αφού έκαναν πρώτα τις απαραίτητες τελετές την Τήνο. Θα λέγαμε λοιπόν ότι η Τήνος ήταν (και είναι μέχρι σήμερα) ιερός τόπος κάθαρσης» διευκρινίζει ο Δημήτρης Αληθεινός.

«Από τον 19ο αιώνα κι έπειτα η Τήνος έγινε μήτρα γέννας καλλιτεχνών: Χαλεπάς, Φιλιππότης, Σώχος, Βιτάλης, Λύτρας, Γύζης, Λαμέρας, Γαΐτης είχαν γενέτειρα ή καταγωγή από την  Τήνο. Στον 21ο αιώνα, μετά την ίδρυση του Φεστιβάλ Τήνου, αναπτύχθηκε στο νησί μια έντονη πολιτιστική δραστηριότητα η οποία δεν περιορίζεται στο «αστυ» αλλά καταλαμβάνει όλο το νησί. Το χωριό Αρνάδος βρίσκεται  στο υψηλότερο σημείο του νησιού και αντικρίζει σχεδόν κατάφατσα το ιερό της Δήλου. Στον λαβύρινθο των μεσαιωνικών στοών του πραγματοποιήθηκε πέρσι από την EuroMare του Αλέξη Κανιάρη η έκθεση «Η συμβολική της αντίστασης: μια διαδρομή από τον Γύζη στους street artists» στην οποία συμμετείχα με ένα έργο, και φέτος προσκλήθηκα να πραγματοποιήσω την 228η Κατάκρυψη.

Με την Κατάκρυψη του Αρνάδου επιθυμώ να επανασυνδέσω εννοιολογικά την Τήνο με την μικρή της αδελφή, τη Δήλο, προσφέροντας στο μέλλον μια μεθυστική γεύση του σήμερα. Από το Απολλώνιο Φως στο Χθόνιο Σκότος ή αντίστροφα, το έργο  επιζητεί να αγγίξει τη συνείδηση και τα συναισθήματα των θεατών. Θα κρύψω, λοιπόν, έναν ύμνο στον Απόλλωνα αποτυπωμένο σε πηλό, περίπου 700 μπουκάλια κόκκινο κρασί και δύο μικρά κιβώτια στα οποία οι θεατές μπορούν να καταθέσουν ό,τι επιθυμούν σαν μια προσφορά στις μελλοντικές γενιές για την κατανόηση του κόσμου μας».

Ξεκινήσατε τις συμβολικές «Κατακρύψεις μνήμης» το 1981, ένα έργο σε εξέλιξη που επανανοηματοδοτείται μέσα στα χρόνια. Ποιο το νόημα και ο στόχος του σήμερα;

Αρχίζοντας από το αυτονόητο θα έλεγα ότι, το μόνο ασφαλές «χωριό» του σύμπαντος στο οποίο μπορεί να κατοικήσει (μέχρι σήμερα τουλάχιστον) ο άνθρωπος είναι η Γη. Επομένως, παρά τα όσα προσπαθούν κατά περιόδους οι διαστημικές υπηρεσίες, και όσες τουριστικές περιστροφές να πειραματίζονται κάποιοι σύγχρονοι δισεκατομμυριούχοι, το μέλλον των ανθρώπων (καθώς και κάθε ζωντανού οργανισμού) είναι συνδεδεμένο άρρηκτα με  αυτόν τον ιερό πλανήτη. Με αυτόν και μόνο.

Εκτιμώ ότι μετά την βιομηχανική εποχή και ιδιαίτερα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο που έφερε την ανακάλυψη και τη χρήση των πυρηνικών όπλων, οι προαιώνιες συνθήκες συμβίωσης του ανθρώπου με τη φύση και η σχέση των ειδών με το περιβάλλον άλλαξαν ριζικά και με τέτοια ταχύτητα ώστε οι πιθανότητες διατήρησης της ζωής με την μορφή που την ξέρουμε να λιγοστεύουν χρόνο με τον χρόνο.

Το αύριο είναι ήδη παρόν. Το 2122 ή το 2222, όσο κι αν νομίζουμε ότι είναι μακρινά, βρίσκονται εδώ, δίπλα μας και είναι, χωρίς υπερβολή, οι επόμενες στιγμές του χρόνου μας. Οι ενδείξεις ότι αντιμετωπίζουμε τον κίνδυνο με επίγνωση και σοβαρότητα δεν είναι αισιόδοξες. Κι αν δεν φοβόμουν ότι μπορεί να παρεξηγηθώ, θα σας έλεγα ότι όσο οι παράλογοι ηγέτες πληθαίνουν κι αποθρασύνονται τόσο τα άτομα υπνωτίζονται και η τεχνολογία, αντί να χρησιμοποιείται ως εργαλείο υπέρ των ανθρώπων, γίνεται μαζικός εθισμός. Αν δεν προλάβουμε τις εξελίξεις η καταστροφή θα είναι οδυνηρή.

Η τέχνη είναι σαν το σπαθί της Δαμασκού: πλουμιστό στην όψη, αέρινο στην κόψη, έτσι όπως πρέπει να είναι και η αλήθεια του ποιητή. Με ρωτάτε ποιο είναι το νόημα κι ο στόχος του έργου σήμερα και θα σας απαντήσω με πόνο ότι είναι πιο επιτακτικός απ’ ότι όταν το ξεκίνησα πριν σαράντα χρόνια, μιας και τα πράγματα καθημερινά χειροτερεύουν.

Πώς έχει εξελιχθεί μέσα στα χρόνια η δράση των Κατακρύψεων και τι σας έχει προσφέρει;

Αν χρησιμοποιούσα ένα απόφθεγμα για τις Κατακρύψεις θα ήταν το «δεν ζήτησα, δεν πήρα, μόνο πρόσφερα». Αυτή είναι η θυσία των 228, μέχρι στιγμής, κρυμμένων έργων. Η δική μου ικανοποίηση έρχεται όταν αναλογιστώ ότι είναι πιθανόν να έχω διεγείρει την συνείδηση ορισμένων θεατών κι έχω συμβάλλει, με εργαλείο την τέχνη και την αισθητική, στην ερμηνεία  της εποχής μου.

Πώς επιλέγετε κάθε φορά το σημείο στο οποίο θα πραγματοποιήσετε τη δράση;

Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος τρόπος. Όπως είπαμε ήδη, η ανάγκη που γέννησε το έργο αφορά όλο τον πλανήτη, επομένως κάθε σημείο του σώματός του είναι εξίσου σημαντικό με κάποιο άλλο. Ένα μικρό χωριό, για παράδειγμα, έχει για μένα την ίδια αξία με μια μεγαλούπολη.

Συνηθίζετε να στέλνετε καλέσματα για τις Κατακρύψεις στα οποία αποκαλύπτετε το όνομα του τόπου και τον χρόνο. Πώς έχει ανταποκριθεί το κοινό μέσα στα χρόνια;

Πολύ συχνά τα σημεία που πραγματοποιούνται οι Κατακρύψεις είναι μακρινά ή δυσπρόσιτα. Έτσι, η κάθε ανακοίνωση-πρόσκληση λειτουργεί και σαν υπενθύμιση του προβλήματος. Με τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, ο αριθμός των παραληπτών δεν είναι πλέον μικρός και συγκεκριμένος όπως ήταν παλαιότερα, όταν χρησιμοποιούσα το ταχυδρομείο. Σήμερα, θα έλεγα, ο αριθμός αυτός είναι «διαδικτυακά άπειρος». Θέλω να πιστεύω ότι οι Κατακρύψεις ευαισθητοποίησαν κι εξακολουθούν να ευαισθητοποιούν ένα μέρος του κοινού και, χωρίς να είμαι ολιγαρκής, θα ήμουν ικανοποιημένος ακόμα κι αν αναλογούσε ένας άνθρωπος σε κάθε Κατάκρυψη.

Κάποια ενδεικτικά σημεία στα οποία έχει κρύψει έργα όλα αυτά τα χρόνια;

Σαν σπόρος στο χωράφι της Τέχνης, το έργο περιμένει την άνοιξη σε πρωτεύουσες, χωριά, πάρκα, ζούγκλες κι απάτητα χώματα, όπως στο Ορόνγκο του Νησιού του Πάσχα,  στο Κατζουράχο της Ινδίας, στον Αρκτικό και στον Ανταρκτικό Κύκλο, στη Νέα Υόρκη και την Λα Κούμπρε της Βολιβίας, στη Θεσσαλονίκη και το Μπουένος Άιρες, στα Νησιά του Σολωμόντα και στην Πούντα Αρένας,  στο Μπορομπουντούρ της Ιάβας και στον Τύμβο του Μαραθώνα, στο Σινικό τείχος και στην Ακρόπολη, στην Ουψάλα και στο Νησί του Ροβινσώνα Κρούσου, στο Νεπάλ, στο Μπενίν, στο Περού, στο Βιετνάμ, στη Βραζιλία, τη Νότιο Αφρική, τη Ρωσία, την Αυστραλία, στον Νείλο, και στον Μισισίπι, στον Δούναβη και τον Νίγηρα, στον Ντον και στον Αμαζόνιο, στα Ιμαλάια, στις Άνδεις, στον Όλυμπο και πάει λέγοντας.