Η τέχνη των διακοπών: εκθέσεις από το Αιγαίο στο Ιόνιο

Πρώτη στάση Αργοσαρωνικός

Ένας λαμπερός περιστρεφόμενος ήλιος δείχνει το δρόμο για την πιο ηχηρή εικαστική μετάκληση του καλοκαιριού. Δεσπόζει πάνω στο παλιό σφαγείο της Ύδρας, στον χώρο του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ, χάρη στον πολύχρωμο ποπ διάλογο με την αρχαιότητα που ξετυλίγει μέσα του ο Τζεφ Κουνς (έως 31/10). Μυρωδιές από φασκόμηλο, ένα τραπέζι με προσφορές αλλά κι ένας ουρητήρας-αναφορά στον Μαρσέλ Ντυσάν σε υποδέχονται στην είσοδο, πριν αντικρύσεις στα ενδότερα ψηφιδωτά, πομπηιανού ύφους τοιχογραφίες, έναν γλυπτό ανδρόγυνο Απόλλωνα κιθαρωδό με έναν… πύθωνα να κινείται πλάι του αλλά κι ένα ζευγάρι αθλητικά παπούτσια. Βγαίνοντας στον εξώστη που κρέμεται πάνω από τη θάλασσα, ένα σφαιρικό κάτοπτρο σε φέρνει αντιμέτωπο με τη φιγούρα σου αλλά και με το απέραντο γαλάζιο του ουρανού.

Εικαστικά καλέσματα, βέβαια, στην Ύδρα υπάρχουν και φέτος πολλά. Στη Σχολή Εμποροπλοιάρχων, το Hydra School Projects του καλλιτέχνη και επιμελητή Δημήτρη Αντωνίτση προσεγγίζει στην 23^η έκδοσή του το αρχέγονο και το ενστικτώδες. Η έκθεση «Primal power» φιλοξενεί έργα διάσημων αλλά και νέων καλλιτεχνών: από την καταγραφή της ιστορικής περφόρμανς Imponderabilia (1977) των Μαρίνα Αμπράμοβιτς και Ουλάι και το βίντεο Astronaut (2003) του Γιον Μποκ στους «ενοίκους» ενός υποβρύχιου κόσμου της νεοεμφανιζόμενης Μαρίνας Λεοντή και τις κινητικές συνθέσεις του Λαέρσιο Ρεντόντο. Στην αντικρυνή, επιβλητική οικία Τομπάζη, τον καλλιτεχνικό σταθμό της ΑΣΚΤ, η έκθεση Οι Σειρήνες ήταν γυναίκες πουλιά (έως 14/8) του οργανισμού HYam εστιάζει στην υβριδικότητα μιας εποχής σε πλήρη μετάλλαξη, μέσα από βίντεο της Γαλλίδας Αν-Σαρλότ Φινέλ και γλυπτά της Κύπριας Λητώς Κάττου.

Έργα θρησκευτικής ζωγραφικής των Σπύρου Παπαλουκά, Φώτη Κόντογλου και Σπύρου Βασιλείου (έως 27/7) εκτίθενται στο Ιστορικό Αρχείο - Μουσείο Ύδρας αναδεικνύοντας εκφάνσεις μιας γόνιμης ώσμωσης της παράδοσης με τα νεωτερικά καλλιτεχνικά ρεύματα. Σε διάλογο με τον τόπο και οι επόμενες εκθέσεις εδώ, όπως αυτή με χαρακτικά φοιτητών της Σχολής Καλών Τεχνών (3-30/9), αλλά και στην Ιστορική Οικία Λαζάρου Κουντουριώτη όπου οι εικόνες του φωτογράφου Robert McCabe (έως 31/10) μας διακτινίζουν στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, σε μια παραδοσιακή κοινωνία που επιβίωνε λιτοδίαιτα κι ένα νησί που αρχίζει να μετασχηματίζεται σε κοσμοπολίτικο τουριστικό προορισμό.

Στον γειτονικό Πόρο, ανάμεσα στις στιβαρές, λαξευμένες στον λίθο, επιγραφές και επιτύμβιες στήλες του Αρχαιολογικού Μουσείου ο Πάνος Χαραλάμπους (έως 31/10) παραβάλλει ονόματα χαραγμένα σε φύλλα καπνού. Θνησιγενή «Επιγραφόμενα» που επιδιώκουν να παραπέμψουν στη μνήμη μιας παραδοσιακής καλλιέργειας, στο εφήμερο της εποχής μας και την ευθραυστότητα της ανθρώπινης φύσης. 

Το εικαστικό εξπρές των Κυκλάδων

Οι καμωμένες με ξύλα ή μέταλλο φιγούρες αλόγων, οι σήμα-κατατεθέν γλυπτοί θώρακες, το βλέμμα της στον Καβάφη και στο θαλασσινό τοπίο δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την αναδρομική της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη «Πλάθοντας το άυλο» (έως 2/10) στην Άνδρο. Η επίσκεψη στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή, όμως, αποκαλύπτει και άγνωστες πτυχές της δημιουργίας της, παιδικά έργα και τον πρωταρχικό ρόλο της αφαίρεσης στο μεταίχμιο των δεκαετιών 1980-90.

Ομοβροντία προσκλήσεων από την Τήνο. Στον γραφικό Αρνάδο, πλάι στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, ο Δημήτρης Αληθεινός (25/7-τέλος Σεπτεμβρίου) επιχειρεί την 228^η Κατάκρυψη επιθυμώντας «να επανασυνδέσει εννοιολογικά την Τήνο με την μικρή της αδελφή την Δήλο». Έχοντας ξεκινήσει το εν λόγω πρότζεκτ το 1981, κρύβει στα σπλάχνα της γης έργα ως συμβολικές κατακρύψεις μνήμης για χάρη του μέλλοντος. Στο 3^ο Συμπόσιο Γλυπτικής (17/7-3/8) στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στον Πύργο συμμετέχουν οι Αφροδίτη Λίτη, Τάκης Κοζόκος, Χρήστος Λαζαράκης και Βαγγέλης Χατζής. Στα Υστέρνια επιστρέφει το ZIG ZAG Festival (18-24/7) εστιάζοντας στο περιβάλλον μέσα από μια ομαδική έκθεση στο παλαιό ιατρείο, παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο και παράλληλες εκδηλώσεις. Το καθιερωμένο πέρασμα από το Μουσείο Κώστα Τσόκλη στον Κάμπο φέτος υπόσχεται συναντήσεις με πρόσφατες δημιουργίες του γνωστού εικαστικού της γενιάς του ’60 από την ενότητα «Τα ανησυχητικά σημάδια του διαστήματος», τη σύνθεση «Ιερά Χρόνια» (μια αναφορά στα παιδικά χρόνια του), έργα εμπνευσμένα από την Τήνο αλλά και τα σχέδια της «Μήδειας» -που το μουσείο θα υποδεχτεί σε λίγα χρόνια στις νέες υπό κατασκευή αίθουσες, ως δάνειο από το ΕΜΣΤ.

Ο καλλιτέχνης θα έχει την τιμητική του και στην Πινακοθήκη Κυκλάδων στη Σύρο στην έκθεση «Κώστας Τσόκλης: Ο Διαχρονικός» (14/9-30/10). Το καλοκαίρι εδώ, πάντως, θα κυλήσει με «Θαλασσογραφίες Από τη Συλλογή της Τράπεζας της Ελλάδος» (17/7-10/9), έργα Ελλήνων ζωγράφων από τον 19^ο αιώνα έως τις μέρες μας οι οποίοι αποτύπωσαν ποικίλες πτυχές της θαλασσινής εμπειρίας: ιστιοφόρα και καρνάγια, κολυμβητές και τοπία, ναυμαχίες και καθημερινές σκηνές. Στην Ερμούπολη, στην αίθουσα Τέχνης Γ. & Ε. Βάτη η έκθεση «Οργανικές εγγύτητες» εστιάζει στις συγγενείς αναφορές στο έργο των Μαρίας Βύρρα, Μάρθας Δημητροπούλου, Στέλιου Καραμανώλη και Θεόφιλου Κατσιπάνου (6-25/8).

Στην πρώην Σχολή Ουρσουλινών στο Κάστρο της Νάξου έρχεται «Η ώρα του μάγου» (18/7-18/9) για τον Ηλία Παπαηλιάκη και φέρνει ένα νέο σώμα δουλειάς πάνω σε έννοιες όπως η σχέση του παιχνιδιού και του εαυτού με το ζώο, η συμπόρευση και η συναίνεση. Μια έκθεση που επιμελείται ο Χριστόφορος Μαρίνος και θα παρουσιάσει μεταξύ άλλων τον μεγαλύτερο πίνακα του καλλιτέχνη και το γλυπτό «Έξι μελέτες για το κυκλαδικό στερεό» που δουλεύει περίπου 25 χρόνια. Σε ιστορικό σκηνικό και η έτερη πρόσκληση από το νησί καθώς ο Πύργος Μπαζαίου φιλοξενεί «Ταπισερί» (έως 2/10), δώδεκα ετερόκλητες νησίδες ύφανσης με την υπογραφή των Μανόλη Ζαχαριουδάκη, Ειρήνης Γκόνου, Μαρίας Κώτσου, Ζωής Γαΐτανίδου κ.ά.

Ένα περιβαλλοντικό πρότζεκτ από την Αφρική (το Flip Flop Arts Movement) για την ανακύκλωση ενός αξεσουάρ ταυτισμένου με το καλοκαίρι εμπνέει την έκθεση «Flip flops et cetera» στην Athanassiadou Gallery στην Πάρο (έως 30/9) με έργα Ελλήνων γνωστών καλλιτεχνών. Σ’ ένα άλλο νησιωτικό κάστρο, αυτό της Αντιπάρου, η διεθνής γκαλερί της Eva Presenhuber δείχνει ζωγραφική του Αμερικανού Όστιν Έντυ (23/7-28/8). Ο τίτλος της έκθεσης Crossing the Bar αναφέρεται σε ποίημα του Άλφρεντ Τέννυσον και η θεματική της αντίστοιχα σε… αποχαιρετισμούς, στην προσωρινότητα και την ευθραυστότητα. Εγχώριο ρόστερ στην γκαλερί Anti με εκθέσεις των Βιργινίας Φιλιππούση, Γιάννη Αδαμάκη και το 6ο Εργαστήριο Ζωγραφικής της ΑΣΚΤ. Εδώ και μία ιδιαίτερη, τρυφερή συνάντηση: ο διάλογος του Δημήτρη Παπαδόπουλου με τον γιο του Αριστείδη μέσω της ζωγραφικής ξεκίνησε πριν ακόμη ο μικρούλης μιλήσει κι ενώ είχε μόλις αρχίσει η πρώτη καραντίνα. Οι πρώτες λέξεις του Άρη γίνονταν σχέδια σε καμβά και τότε πινέλα, μπογιές, παστέλ έπιαναν φωτιά. Αντίδοτο στη θλίψη, σπουδή στο χρώμα κι εφαλτήριο για να χτιστεί η φαντασία του παιδιού. Δεκαεννέα από αυτά τα έργα εκτίθενται στην Αντίπαρο (23/8-4/9).

Στο ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου μια νέα έκθεση, με τίτλο «τάφῳ κτερίζειν», παρουσιάζει ιδιαίτερα σημαντικά νέα ευρήματα που προέρχονται από αποκαλυφθέντα νεκροταφεία και μεμονωμένες ταφές των μυκηναϊκών, αρχαϊκών και ρωμαϊκών χρόνων. Και στη Σέριφο επαναλειτουργεί η Αρχαιολογική Συλλογή του νησιού και μάλιστα στον ιστορικό ξενώνα «Περσεύς», το πάλαι ποτέ Ξενία, στην παραλία του Αυλόμωνα. Ο μύθος του αρχαίου ήρωα αποτελεί το νήμα της αφήγησης και για την περιοδική έκθεση «Περσέας- Από τη Σέριφο στα άστρα», σε επιμέλεια Γιώργου Γεωργακόπουλου, με έργα των Φιόνας Μουζακίτη, Νίκου Γιαβρόπουλου, Φωτεινής Καπίρη, Πηνελόπης Μασούρη και Νίκου Σταυρόπουλου.

Με την πυξίδα στην ανατολή

Οι κοινωνικές διαστάσεις της χειροτεχνίας πρωταγωνιστούν στο «Handmade» (εγκαίνια: 4/8) στη Σάμο, που επιμελείται η Κατερίνα Γρέγου και παρουσιάζεται στο Art Space Pythagorion του Ιδρύματος Schwarz, σε συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Η έκθεση (με έργα Νίκου Αλεξίου, Μπερτίγ Μπακ, Μαρίας Λουίζου, Τζένιφερ Νέλσον, Ελένης Μυλωνά, Μαρίας Βαρελά κ.ά.) θα επικεντρωθεί σε έργα που διαθέτουν μια υποκείμενη κοινωνική και πολιτική διάσταση και θα εξετάσει τις οικονομίες και τα δίκτυα σχέσεων που βρίσκονται στον πυρήνα των χειροτεχνικών πρακτικών και παραδόσεων.

H ναυτική κουλτούρα της Χίου εμπνέει το πρόγραμμα του DEO Projects. Στο ιστορικό Χωρέμικο η Βρετανίδα Ντόμινικ Γουάιτ (έως 20/8) παρουσιάζει την εικαστική της έρευνα για το πώς το θαλασσινό εμπόριο επηρέασε τα κυρίαρχα αφηγήματα του τόπου, ενώ στον Χώρο Μνήμης Λαγκαδούσικης Ναυτοσύνης η καλλιτεχνική κολεκτίβα Serapis Maritime ενορχηστρώνει μια συνομιλία με τα εκθέματα του μικρού μουσείου. Με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, το Μουσείο Μαστίχας Χίου προβάλλει τεκμήρια και αντικείμενα που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες στη νέα ζωή τους στο νησί «Απέναντι» (28/7-31/12) από τις πατρογονικές εστίες.

Τη σχέση queer ποίησης και φωτογραφίας εξετάζει το «Summer bouquet» (έως 28/8) της K-Gold Temporary Gallery στην Αγία Παρασκευή της Λέσβου, σε επιμέλεια του Νικόλα Βαμβουκλή. Αφετηρία για τις εικόνες των Alfred Agostinelli, beraber co., Alexandre Furcolin, Ian Lewandowski, Robin Plus και Studio Prokopiou το ποίημα «Ένα δώρο» του βραβευμένου Άντριου ΜακΜίλλαν.

Κρήτη απ’ άκρη σ’ άκρη

Και στα Χανιά να μη μείνεις, μια περιήγηση στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο θα την οργανώσεις για να παρακολουθήσεις την ιστορία της περιοχής από τους προϊστορικούς οικισμούς στις πόλεις των ιστορικών χρόνων μέσα από 3.500 αντικείμενα. Έως τις 5/9 προλαβαίνεις και την έκθεση «Bath time! Σώμα – νερό – διάλογοι» για τις ποικίλες όψεις των διαχρονικών λουτρικών συνηθειών.

Αν δεν την είδες στην Τεχνόπολη στο Γκάζι, η «Ειδύλλια οδός» (έως 30/10) έχει μετακομίσει στο Ρέθυμνο στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης έργα 33 καλλιτεχνών (Νίκος Αλεξίου, Λίντα Μπένγκλις, Blind Adam, Αντριάν Βιγιάρ Ρόχας κ.ά.) οι οποίοι χρησιμοποιούν πρώτες ύλες με μακρά διαδρομή, όπως χώμα, μαλλί, καλάμια, υφάσματα, μάρμαρο.

Το GPS των διακοπών σου γράφει Άγιος Νικόλαος; Ο υπέροχος κήπος με τα γλυπτά στο Minos Beach art hotel είναι ανοικτός για επίσκεψη. Στην ακροθαλασσιά, ακολουθώντας το ανάγλυφο των βράχων φιγουράρει και το νέο του απόκτημα, η ενδιαφέρουσα εγκατάσταση «Tender shell geophilia» των Ιλεάνας Αρναούτου και Ισμήνης Κινγκ, οι οποίες απέσπασαν το Βραβείο Τέχνης Ιδρύματος Γ&Α Μαμιδάκη 2022. Για να την ανακαλύψεις καλύτερα, αξίζει να βουτήξεις.

Στο Ηράκλειο, το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης φιλοξενεί ζωγραφική του Σωτήρη Σόρογκα (έως 10/2022) από τη Συλλογή Πορταλάκη, ενώ στη Βασιλική Αγίου Μάρκου παρουσιάζονται για πρώτη φορά 59 έργα από τη Συλλογή της Δημοτικής Πινακοθήκης (έως 31/7).

Από Τσιρίγο μέχρι Παξούς

Τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και βιώνουμε τους τόπους και τις κυρίαρχες αφηγήσεις που προβάλλονται σε αυτούς επαναδιαπραγματεύεται η έκθεση «Ammophila vol.3: There Was Land Here Before» (18-28/8) με τη συμμετοχή των Πάκυς Βλασσοπούλου, Διονύση Καβαλλιεράτου, Ηλέκτρας Μάιπα, Νάνας Σαχίνη, Εύας Στεφανή, Poka-Yio, Sasha Streshna, Vaskos κ.ά στο Σχολείο Ελαφονήσου και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Νεάπολης Βοιών. Στις 23 και 24/8, μάλιστα, στο μουσείο της Νεάπολης ετοιμάζουν και μουσική παράσταση, ένα ηλεκτροακουστικό Lamento για τέσσερις περφόρμερ.

Το φεστιβάλ Return2Ithaca (26/8-11/9), πάλι, είναι αφιερωμένο στη φωτογραφία και προσκαλεί 10 Έλληνες και ξένους δημιουργούς να παράξουν έργο in situ με αφετηρία έμπνευσης τον Οδυσσέα και την καβαφική Ιθάκη. Τμήμα του προγράμματος, η έκθεση «Return. What for?» (διάρκεια 20/8-11/8) στο Μέγαρο Δρακούλη, με έργα από το περσινό πρόγραμμα φιλοξενίας καλλιτεχνών.

Στους Παξούς, πάντως, η συνάντηση με την τέχνη σηκώνει… σαφάρι αφού τα έργα των Clemens Behr, Julia Krahn, Thiago Mazza, Nuria Mora, Torsten Muhlbach, Talmon Biran και The Krank, που συμμετέχουν στη 2η Μπιενάλε Παξών (έως 31/10), είναι σπαρμένα σε σοκάκια κι ελαιώνες, σε βραχώδεις ακτές και μισογκρεμισμένα σπίτια.