Οι 5 νέες εκθέσεις που «τρέχουν» στο ΕΜΣΤ

Με πέντε νέα αφιερώματα διάσπαρτα στους ορόφους του και την τρέχουσα έκθεση της συλλογής του να «τρέχει» έως το τέλος του χρόνου –οπότε και θα «κατέβει» για να προετοιμαστεί μια νέα επιμελημένη της παρουσίαση–, τώρα είναι η ώρα να βάλεις στο πρόγραμμα μία χορταστική επίσκεψη στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Στοχεύοντας, όπως έχει εξαγγείλει, σε «ένα ίδρυμα που θα εξετάζει με κριτικό βλέμμα την κοινωνία και τις πολιτικές της προτεραιότητες, θα παίρνει θέση απέναντι στα πράγματα και θα επικεντρωθεί στο γεωπολιτικό του περιβάλλον», οι πρώτες εκθέσεις υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Κατερίνας Γρέγου εστιάζουν στην έννοια του κράτους, σε κρίσιμα ζητήματα της εποχής (τα απορρίμματα, τα αμφισβητούμενα σύνορα και τα ανθρώπινα δικαιώματα) αλλά και σε καλλιτέχνες από την Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο. Να, λοιπόν, τι σε περιμένει στο ανανεωμένο πάλαι ποτέ βιομηχανικό κουκούλι του Φιξ.

Οι νέες περιοδικές εκθέσεις στο ΕΜΣΤ

Statecraft. Διαμορφώνοντας το κράτος
H φωτογραφική ενότητα της Bani Abidi που απομονώνει καθησυχαστικές χειρονομίες ανδρών ηγετών και επικεφαλής κρατών· η «πασαρέλα» της Ελένης Καμμά στην οποία «παρελαύνουν» λογιών λογιών χαρακτήρες (τρελοί και ζώα, μέθυσοι και οργισμένοι) · το βίντεο της Zanny Begg και του Oliver Ressler στο οποίο μετανάστες χωρίς χαρτιά εκφράζουν την προσωπική τους σχέση με τη φύση της εθνικής ταυτότητας· το φωτογραφικό «ημερολόγιο» των τελευταίων εννέα μηνών κυκλοφορίας της εφημερίδας Ελεύθερος Κόσμος που συνέπεσε με το ξεκίνημα της διακυβέρνησης από το ΠΑΣΟΚ το 1981 όπως το ταξινόμησε ο Βαγγέλης Βλάχος·  η περφόρμανς της Katya Ev μέσα από την οποία οικειοποιείται τη σειρήνα της αστυνομίας στον απόηχο της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που κήρυξε ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ μετά την τρομοκρατική επίθεση στο Μπατακλάν· είναι κάποια από τα έργα μπροστά στα οποία θα κοντοσταθείς στην έκθεση με τίτλο Statecraft. Διαμορφώνοντας το κράτος.

«Έναν χρόνο μετά την επέτειο της επανάστασης του 1821, η στιγμή μοιάζει πιο νηφάλια για να συζητήσουμε το θέμα της διαμόρφωσης του κράτους με ενδελεχή, κριτικό τρόπο και από πολλαπλές οπτικές γωνίες» έκρινε η Κατερίνα Γρέγου. Στην έκθεση Statecraft. Διαμορφώνοντας το κράτος, τη μεγαλύτερη που έχει φιλοξενήσει το μουσείο και την πρώτη που φέρει εδώ τη δική της υπογραφή, 36 καλλιτέχνες προσεγγίζουν τις προκλήσεις, τις περιπλοκότητες και τις προκαταλήψεις πίσω από τα διαφιλονικούμενα θέματα του έθνους και του κράτους. Μια παρουσίαση που ποντάρει στον προβληματισμό που καταθέτει κάθε έργο αυτόνομα και ενδεχομένως και εντός επιμέρους θεματικών ενοτήτων, πέρα από κάποιο νήμα γραμμικής αφήγησης. Ξεκινώντας από τον υπόγειο εκθεσιακό χώρο και ανεβαίνοντας στο ισόγειο, τα έργα θίγουν ζητήματα όπως οι εθνικιστικοί μηχανισμοί ταύτισης και κατασκευής των μισαλλόδοξων ομάδων, οι διαδικασίες συμπερίληψης ή αποκλεισμού στους δημόσιους μηχανισμούς, η σχέση ψηφιακών τεχνολογιών και νομαδικών ροών, η πολιτική ανυπακοή, η γλώσσα ως σύστημα διαφοροποίησης, οι έμφυλες διαστάσεις της εξουσίας, η έννοια του εγκλήματος πολέμου σε σχέση με την εθνική ομοιογένεια, η κατασκευή της εθνικής κληρονομιάς ως δημόσιας ιστορίας, η ολοένα και μεγαλύτερη αστυνομική ισχύ του κράτους, τα συστήματα εγκλεισμού και τιμωρίας, η αντικατάσταση των εθνικών συστημάτων διαβούλευσης από εταιρικούς σχηματισμούς κ.ά. 

Jennifer Nelson. Απόβλητα (Κληρονομιά)
Για έναν χρόνο συνέλεγε τις συσκευασίες και τα υλικά απορρίμματα της οικογένειάς της. Στον τρίτο όροφο του μουσείου θα την πετύχεις μαζί με τους συνεργάτες της να τα ταξινομεί στο εργαστήριο που έχει στήσει στο Project Room ΙΙ και να μελετούν τον κύκλο ζωής αυτών των υλικών –αφού και ένα φύλλο μεμβράνης περιτυλίγματος έχει προέλευση, ενεργειακό κόστος παραγωγής και υλικά απόβλητα. Στόχος της, μέχρι τον Σεπτέμβριο, να μετατρέψει αυτά τα σκουπίδια σε γλυπτά που θα μπορεί να τα φορά και να τα κουβαλά μαζί της και, κυρίως, να μας κάνει να αναλογιστούμε τις συνέπειες των απερίσκεπτων καταναλωτικών συνηθειών μας. Ερωτήσεις δεκτές, λοιπόν. Σ’ αυτό το έργο εν εξελίξει σχεδόν επιβάλλεται.

Lawrence Abu Hamdan. Ηχητικός ντετέκτιβ

Μέσα από τις οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις, τα βίντεο, τις περφόρμανς, τη φωτογραφία, τα δοκίμια και τις διαλέξεις του εξερευνά την πολιτική επίδραση της ακρόασης και του ήχου στα ανθρώπινα δικαιώματα και το νόμο. Στην πρώτη ατομική έκθεση στην Ελλάδα του πολυβραβευμένου (μεταξύ άλλων και με το Turner Prize 2019) Λιβανέζου καλλιτέχνη έχουμε την ευκαιρία να πάρουμε μια γεύση από την πρακτική του.

Καρπός της έρευνάς του για τη δολοφονία δύο άοπλων εφήβων από τα πυρά Ισραηλινών στρατιωτών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη της Παλαιστίνης, η ταινία Rubber Coated Steel (2016) προτείνει ένα νέο είδος νομικής σκηνογραφίας και τρόπου παρουσίασης των αποδεικτικών στοιχείων. Αφαιρώντας από το βίντεο τα συναισθήματα, τα πτώματα, τον θόρυβο από τα πυρομαχικά, ακόμα και τη φωνή, καταθέτει ένα σχόλιο για όσα μπορούν να ακουστούν και να εκφραστούν μέσω της γλώσσας και αυτά που καταπνίγονται σκόπιμα στη σιωπή.

Στη μονοκάναλη βιντεοεγκατάσταση Walled Unwalled (2018) ο Abu Hamdan μιλά για τη διαπερατότητα των τοίχων σε μια εποχή που οι συνοριακοί φράχτες υψώνονται όλο και πιο ισχυροί ενώ η τεχνολογία είναι σε θέση να μας δείξει τι βρίσκεται πίσω από κάθε επιφάνεια. Από ένα διαβόητο ψυχροπολεμικό μουσικό στούντιο στο πρώην Ανατολικό Βερολίνο, αναφέρεται στην υπόθεση Kyllo εναντίον Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής (2001), που αφορούσε στη χρήση θερμικής απεικόνισης, στη δίκη με την κατηγορία της ανθρωποκτονίας από πρόθεση του Όσκαρ Πιστόριους και στους επιζώντες της φυλακής Saydnaya στη Συρία.

Έναν στοχασμό πάνω στα διαπερατά σύνορα και τους αδιαπέραστους νόμους προτείνει το 45th Parallel (2022). Στην Ελεύθερη Βιβλιοθήκη και Όπερα Haskell, ένα κτίριο που βρίσκεται στο όριο της δικαιοδοσίας Καναδά και Ηνωμένων Πολιτειών, ο καλλιτέχνης ξετύλιξε μια περφόρμανς για τη δολοφονία ενός άοπλου δεκαπεντάχρονου Μεξικανού από έναν Αμερικάνο συνοριοφύλακα το 2010.

Αντώνης Πίττας. Jaune, Geel, Gelb, Yellow.

Ενεργοποίησε το φλας στην κάμερα του κινητού σου τηλεφώνου και δοκίμασε αυτό το κλικ. Οι χαραγμένες σε κίτρινο ανακλαστικό φύλλο φιγούρες του Αντώνη Πίττα με μιας θα αστράψουν κερδίζοντας τα φώτα στο πλάνο από τα έργα του Theo van Doesburg με τα οποία συνεκτίθενται.
Έχοντας βρεθεί ως φιλοξενούμενος καλλιτέχνης στο πάλαι ποτέ σπίτι και εργαστήριο του πρωτεργάτη του De Stijl, λίγο έξω από το Παρίσι, την περίοδο των διαμαρτυριών των «Κίτρινων γιλέκων», ο Πίττας επίλεξε σ’ αυτή τη δουλειά του να αντιπαραθέσει σχέδια και γκουάς του Ολλανδού μοντερνιστή με τις δικές του μεγάλων διαστάσεων σιλουέτες από αλουμίνιο που παραπέμπουν σε διαδηλωτές. Πρόθεσή του να καταθέσει ένα σχόλιο «για την αποτυχία και την ιστορικοποίηση των μοντερνιστικών ιδεωδών, με φόντο το σημερινό πολιτικό σκηνικό των μαζικών διαμαρτυριών». Διόλου τυχαία η εγκατάσταση παρουσιάζεται μέσα στην έκθεση της συλλογής του ΕΜΣΤ και συγκεκριμένα σε ένα κεφάλαιο που αναφέρεται στην πολιτική αναταραχή και τη διαμαρτυρία κατά τις δεκαετίες του 1960 και 1970.

Ειρήνη Βουρλούμη. Στον ίδιο χώρο
Ο χώρος, το Project Room 1 στον τρίτο όροφο, μοιάζει να… κλείνει το μάτι στα έργα που περιέχει έτσι που ανοίγεται στον αστικό ιστό και τη θέα του Λυκαβηττού πίσω από τη τζαμαρία. Άλλωστε, στην πόλη επικεντρώνεται ο διάλογος που ενορχηστρώνει η φωτογράφος με τη ματιά του καλλιτέχνη παππού της Ανδρέα Βουρλούμη (1910-1999). Πλάι στα γρήγορα σχέδια μέσα από τα οποία ο ζωγράφος πρόγονος αποτύπωσε γωνιές και στιγμιότυπα της μεσοπολεμικής Αθήνας, εκείνη παρουσιάζει εικόνες από τις δικές της περιπλανήσεις. Τριάντα δύο ζευγάρια φωτογραφιών και ζωγραφικών έργων που έχει επιλέξει η ίδια ενδεικτικά της διάθεσής της να συνομιλήσουν άλλοτε θεματικά κι άλλοτε να επιδιώξει τη σύνδεση συναισθηματικών καταστάσεων με χρωματικές και μορφολογικές λεπτομέρειες σε τοπία και εσωτερικούς χώρους.