Αλέκος Κυραρίνης: Φως και Σκότος στο Παρίσι

Η έκθεση Φως και Σκότος εγκαινιάστηκε στις 7 Μαΐου στο Παρίσι, στο κτίριο της Μόνιμης Ελληνικής Αντιπροσωπείας του Ο.Ο.Σ.Α. Στις 8 Ιουνίου μεταφέρθηκε στο κτίριο της Γενικής Γραμματείας του Οργανισμού, ώστε να εισάγει και να πλαισιώσει τη διυπουργική σύνοδο των 37 χωρών που το κεντρικό αλλά και τα επιμέρους θέματά της είχαν να κάνουν με την προβληματική του Μέλλοντος.

Τα έργα του Αλέκου Κυραρίνη, που ήταν το πρώτο πράγμα που έβλεπαν οι πολιτικοί, οι τεχνοκράτες και όλα τα υψηλά στελέχη που συμμετείχαν στη φετινή διυπουργική σύνοδο, εκτίθενται υπό την επιμέλεια της αθηναϊκής CITRONNE Gallery. Η έκθεση αποτελείται από 34 ad hoc δημιουργίες-συλλογισμούς του καλλιτέχνη για την εποχή που διανύουμε: μια εποχή με μεγάλες εντάσεις, τεκτονικές αλλαγές και απροσδόκητα απειλητικές προοπτικές για τον προσωπικό και τον κοινωνικό μας βίο. 

Η τέχνη του αλλά και η εικαστική ανάλυση που επιχειρεί ο Κυραρίνης όχι μόνο σε αυτή την έκθεση αλλά και στο σύνολο σχεδόν της δουλειάς του περιστρέφεται γύρω από τη σχέση ανάμεσα στο ορατό και το αόρατο, ανάμεσα στο φυσικό και το μεταφυσικό, την αέναη πάλη ανάμεσα στο καλό και το κακό. Η εικαστική γραφή του είναι πυκνή, σύνθετη και παλίμψηστη. Στρώματα ιστορικής μνήμης, λαϊκές και θρησκευτικές παραδόσεις, αρχαίες καταβολές, όλα συνυπάρχουν και αλληλοεπικαλύπτονται σε μια φαινομενικά χαοτική διάταξη, την οποία ο καλλιτέχνης την οργανώνει και την ενορχηστρώνει στις επιφάνειές του με σχολαστική ακρίβεια λεπτοβελονιάς.

Ο Κυραρίνης εικονογραφεί έναν κόσμο άυλο, αλλά και υπαρκτό, όπως συντίθεται από τις επιστρώσεις του χρόνου και ομογενοποιείται μέσα από τη συνεκτική παράδοση, προτείνοντας μια άλλη ανάγνωση της εποχής και της ταυτότητάς μας. Στο Φως και Σκότος, απεικονίζει το ταραγμένο πνεύμα της εποχής, όπου κυριαρχούν καταλυτικά η ανησυχία και η αγωνία, συνέπειες των μεγάλων διαδοχικών ανατροπών οι οποίες έπληξαν όλους τους τομείς της ζωής μας. Ο Δράκος και η Περιστερά, αναγνωρίσιμα σύμβολα, εναλλάσσονται και καθορίζουν το πρόσωπο και τη μοίρα των ανθρώπων, συνυπάρχουν ως στοιχεία αλληλένδετα, ως φάσεις και εκφάνσεις του βίου και ιχνογραφούνται μετωπικά, όπως στις βυζαντινές εικόνες, ως άχρονες οντότητες.

Γνωρίστηκα με τον Κυραρίνη στην γκαλερί Citronne παράρτημα Πόρου, αφού ο Αλέκος συμμετέχει και στην ομαδική έκθεση που διοργανώνει η Τατιάνα Σπίναρη σε συνεργασία με την επιμελήτρια Λελέ Δεμερτζή με τίτλο Εγγύτητες και Αποστάσεις. Σεμνός, χαμηλόφωνος, γλυκός, μειλίχιος, αλλά και την ίδια στιγμή απίστευτα εστιασμένος στην ιδιαίτερη ζωγραφική και γλυπτική του, ο καλλιτέχνης μιλά στην A.V. για τη σκέψη και την πρακτική του. 

Η εικαστική γραφή σου είναι πυκνή, σύνθετη και εξόχως μεταφυσική. Παρακολουθώντας σε, βρίσκω πως υπάρχει μια διαλεκτική στα έργα σου, ένας συνεχής διάλογος, θαρρείς και, από έκθεση σε έκθεση και από «κομμάτι» σε «κομμάτι», στην ουσία αναπτύσσεται και εξελίσσεται το ίδιο έργο. Επομένως, τι είναι αυτά τα 34 νέα έργα που εκτίθενται στο Παρίσι και κατά πόσο συνομιλούν ή όχι με το παρελθόν σου; 
Κύρια επιδίωξή μου είναι η δουλειά μου να ωριμάζει, να βελτιώνεται, προκαλώντας μικρές διαφοροποιήσεις. Οι αλλαγές αυτές λειτουργούν όχι τόσο μορφολογικά αλλά στον πυρήνα, στη δομή του έργου. Δεν επιθυμώ να εκφράζομαι ελεύθερα, επιθυμώ το έργο μου να εκφράζει την ελευθερία του ανθρώπου που θα το αντικρίσει, ίσως και θα το αποκτήσει. Η ελευθερία είναι κάτι που ο καλλιτέχνης πρέπει να εκτιμά, δηλαδή και να τιμά αλλά και να υπολογίζει. Στο πλαίσιο αυτό κινήθηκα και κατά τη δημιουργία των έργων που εκτίθενται στο Παρίσι. Αφού επισκέφτηκα τον χώρο που θα φιλοξενούσε την έκθεσή μου, συμπέρανα ότι δεν έχω παρά να μεταβολίσω τη συγκυρία που έχει το νέο, το άγνωστο, σε ποιητικό θάρρος. 

Η πάλη ανάμεσα στο σκοτάδι και το φως, η μάχη του καλού με το κακό, η παραμυθία σαν αντίδοτο στον ρεαλισμό, η παρηγοριά και η ελπίδα κόντρα στο ανάλγητο και το απάνθρωπο του τώρα, είναι εμφανέστατα στοιχεία στη δουλειά σου. Θα όριζες εαυτόν σαν λαϊκό ζωγράφο που αντλεί ιδέες και θέματα από την προαιώνια ανθρώπινη κατάσταση;
Η λαϊκή τέχνη του καιρού μας έχει περιέλθει στα χέρια έμπειρων δημιουργών. Ας αναλογιστούμε για παράδειγμα τη μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη ή τη ζωγραφική του Τάσου Μαντζαβίνου. Κάπως έτσι κι εγώ, στηριζόμενος στην αλληγορία που είναι ισχυρότερη του ρεαλιστικού λόγου, μεταφέρω στο σήμερα το διαρκές, διαρκές απρόσβλητο από τη μονομέρεια της ζωής, που γνωρίζουμε τελικά ότι είναι βραχεία. Είναι άλλο να φερθείς σοφά και άλλο να συμπεριφερθείς σωστά. Τα δύο αυτά προσπαθώ να τα ταυτίσω οδηγούμενος και ως καλλιτέχνης και ως άνθρωπος από το υπόδειγμα μίας τέχνης και μίας ζωής που σκοπό και κίνητρο έχει έστω την επίφαση κάποιας αθανασίας. 

Γνωρίζω πως μεγάλωσες στην Τήνο και μάλιστα μέσα σε ένα γνήσιο μαρμαρογλυπτικό περιβάλλον. Κατά πόσο η οικογένεια και η ρίζα σου από ένα νησί, όπου η πίστη και το μεταφυσικό είναι εις το διηνεκές πανταχού παρόντα, σε όρισαν σαν άνθρωπο και σαν καλλιτέχνη; Ειδικά η θρησκευτικότητα είναι κάτι πολύ εμφανές στη δουλειά σου, καμιά φορά νομίζω πως κατά κάποιο τρόπο είναι σαν να «αγιογραφείς» τις ιδέες σου, προσδίδοντας στο άυλο πρόσωπο και σχήμα.
Η ζωγραφική μεταφέρει τις ποσοστώσεις σε δεδομένα που, ενώ είναι κρυφά, τελικά γίνονται αντιληπτά-φανερά. Και ίσως να μην μπορείς πια να τα αποφύγεις. Με τη βοήθεια της εργασίας μου έχω καταλάβει πλέον ότι αυτό που προσδιορίζουμε οι ζωγράφοι είναι η αποσαφήνιση του μεταφυσικού χαρακτήρα που η ίδια η τέχνη, πολλές φορές προκειμένου να είναι επίκαιρη, αρνείται. Για να γίνει αυτό ο καλλιτέχνης επικαλείται ό,τι τον καθόρισε ως συνείδηση, ακόμα και πριν εντοπίσει έστω και ψηλαφιστά, στα πρώιμα χρόνια, αυτή τη συνείδησή του. Με λίγα λόγια, είναι σαφές πως και η δική μου καταβολή με καθόρισε, όμως την επαναπροσδιορίζω με ατσάλινα εργαλεία, με ένα μέτωπο αντίδρασης που μου προσφέρει το νέο, το σήμερα, το τώρα.

Με συγκινεί πολύ (μιλάω εντελώς μα εντελώς προσωπικά) το ότι στα έργα σου είναι διάστικτες οι αναφορές: από την Cave art ως τον Θεόφιλο, από τη Βυζαντινή ζωγραφική μέχρι και τις εικονογραφίες των Ανατολικών θρησκειών (Μεσοποταμία, Αίγυπτος, Κίνα, Ινδία). Αυτό το ολιστικό, ας το αποκαλέσω, στην ουσία επικυρώνει το πώς όλες οι θρησκείες και όλοι οι άνθρωποι έχουμε μια κοινή ρίζα και βιώνουμε την ίδια κατάσταση. Βλέπω λάθος;
Η θρησκεία όπως και η τέχνη είναι προαιώνιες ανθρώπινες ιδιότητες αυτοσηματοδότησης και νοηματοδοσίας. Αν προσέξουμε ένα κεραμικό παιδικό παιχνίδι που μπορούμε να συναντήσουμε σ’ ένα οποιοδήποτε αρχαιολογικό μουσείο (συχνά έχουν τη μορφή ζώου), θα παρατηρήσουμε την ομοιότητα που έχουν με ένα γλυπτό του καιρού μας. Υπάρχει πάντα κάτι αναλλοίωτο και πολύτιμο στον άνθρωπο που δεν έχει ούτε χρόνο ούτε τόπο και έχει να κάνει με το ότι δεν κυοφορεί μόνο η ζωή τον άνθρωπο, αλλά πάντα και ο άνθρωπος με κοινούς και όμοιους τρόπους την επαληθεύει. 

Τεχνικά, επίσης, με συγκινεί πολύ και όλη αυτή η έντεχνη «παλαίωση» που αναδίδουν τα έργα σου, αυτή η σμίλη να την πω, το πατινάρισμα, που τα κάνει να δείχνουν άχρονα, σαν να βγήκαν από ανασκαφή, σαν να ήταν θαμμένα στη γη και κάποιος να τα έφερε στο φως. Γιατί έτσι;
Αυτό, να σας πω την αλήθεια, δεν το επιδιώκω. Μετά από πολλές διαδικασίες που συντελούνται πάνω στο έργο, καταλήγω σχεδόν πάντα σε κάτι τυχαίο που έχει πάψει προ πολλού να είναι τυχαίο. Δεν αγαπώ μόνο ένα εικόνισμα, αλλά και την αιθάλη που η πίστη μας έχει συμπεριλάβει στην επιφάνειά του. 

Πρώτα βρίσκεις τον τίτλο της έκθεσης και βάσει αυτού αναπτύσσεις τα έργα ή αφού αναπτύξεις τα έργα και ολοκληρωθεί ο επιθυμητός αριθμός, τα γκρουπάρεις με κάποιες λέξεις-κλειδιά, ώστε η έκθεση να αρμολογηθεί στέρεα και να επισημανθεί το περιεχόμενο;
Συμβαίνουν και τα δύο. Μπορεί ένας δυνατός τίτλος να με κατατοπίσει και να περιλαμβάνει όλη την κεντρική ιδέα μέσα στην οποία η δουλειά μου θα αναπνεύσει. Μπορεί όμως μετά την ολοκλήρωση μίας ενότητας έργων, ο τίτλος πια να αποκαθηλώσει κάθε ελπίδα μου για μια δουλειά καλή και ωραία. 

Τι σε κάνει να σηκώνεσαι κάθε πρωί και να δουλεύεις; Τι σε κινητοποιεί και σε κρατά σε εγρήγορση; Είναι μια εποχή που γύρω μου βλέπω και τους καλλιτέχνες να πέφτουν σε κατάθλιψη ή να παραδίνονται στην άρνηση, όπως και οι κοινοί θνητοί.
Ακριβώς το ότι ξημέρωσε και για μένα μία νέα μέρα είναι που με κινητοποιεί και με εμψυχώνει. Ζούμε μία ζωή με τόσους κινδύνους που καταχωρούνται ως αίσθηση κάποιας κακοτυχίας. Το κοκαλάκι που έχω στο στόμα μου και σαν μικρό σκυλάκι δεν το αφήνω, είναι η ζωή, δεν είναι η τέχνη. 

Μίλησέ μου για τις συνεργασίες σου με τον Γιώργο Κουμεντάκη και τον Αλέξανδρο Αβρανά. Ένας μουσικός, ένας σκηνοθέτης και ένας γλύπτης-ζωγράφος πώς και γιατί ήρθαν κοντά και συνέπραξαν;
Η συνεργασία με αυτούς τους δύο άξιους καλλιτέχνες ήρθε μετά από δική μου πρόταση. Είχα τη χαρά λοιπόν να συνεργαστούμε σε μία έκθεση που αφετηρία της ήταν ακριβώς αυτό το μικρό άνοιγμα σ’ ένα κοινό και σε μία ιδέα που τόσο εγώ όσο και οι συνδημιουργοί της εντοπίσαμε ότι θα είχε ενδιαφέρον. Ήταν εποχή εσωστρέφειας λόγω της κρίσης της πανδημίας και το αντίδοτο ίσως πρώτα για τους ίδιους να ήταν μία σύμπραξη, μία ομοθυμία. 

Αλέκος Κυραρίνης - βιογραφικό

Ο Αλέκος Κυραρίνης γεννήθηκε το 1976 στην Αθήνα και μεγάλωσε στον τόπο καταγωγής του, την Τήνο. Εργάστηκε με τον μαρμαρογλύπτη πατέρα του Γιάννη Κυραρίνη από την ηλικία των έντεκα ετών μέχρι και την εισαγωγή του στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας το 1997. Φοίτησε στην ΑΣΚΤ από το 1997 έως και το 2003, με καθηγητή τον Γιάννη Ψυχοπαίδη. Έχει εικονογραφήσει τα βιβλία: Ημερολόγιο Ομίλου ALPHA (2003), Επαληθεύοντας τη νύχτα, Δημήτρης Αγγελής, Νέος Αστρολάβος / Ευθύνη, (Αθήνα 2011), Encima del subsuelo /Πάνω απ΄το υπέδαφος, Κώστας Βραχνός, περιορισμένη έκδοση (Αθήνα 2012), Τεύχη 1,2,3 περιοδικού «Νέα Ευθύνη», Σταλάγματα από τα κεραμίδια, Ιερομόναχος Αντώνιος Ρωμαίος (Εν πλω, Αθήνα 2015), Tεύχος 1 περιοδικού «Ανθίβολα» (2017), «Διψώ για ένα ζωντανό νερό», Μοναχός Ιωάννης (Εν Πλω, Αθήνα 2018). Συνεργάζεται με το περιοδικό «Φρέαρ» και με τον πολιτιστικό χώρο «Baumstrasse». Έχει εκδώσει ένα μικρό δοκιμιακό βιβλίο για τη ζωγραφική με τίτλο «Οι ερωτήσεις της Νεφέλης», Μικρός Αστρολάβος/Ευθύνη, Αθήνα 2011. Έχει πραγματοποιήσει δεκαέξι ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα, την Ισπανία και το Βέλγιο. Έχει συμμετάσχει σε ομαδικές εκθέσεις στην Ιταλία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, την Αυστρία, την Πολωνία, τη Ρουμανία, τη Γαλλία και την Ισπανία.