Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης φέρνει «Σε επαφή» με τον πολιτισμό και άτομα με αισθητηριακή αναπηρία

Η Τζουλιάνα Μπούση, έχοντας πλάι της τη Γιούνι, τον ειδικά εκπαιδευμένο σκύλο της-οδηγό τυφλών, ψηλαφεί ένα ακριβές αντίγραφο μαρμάρινου κυκλαδικού ειδωλίου και η όψη της φωτίζεται από χαρά. Η Ελένη Μάρκου, υπεύθυνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, της περιγράφει τα χαρακτηριστικά του γλυπτού: τα κολλημένα στο σώμα χέρια που διαγράφονται με χαράξεις, την ελαφρώς φουσκωμένη κοιλιά που παραπέμπει σε απεικόνιση εγκύου γυναίκας, το κεφάλι, τον λαιμό. «Φαίνεται να είναι πολύ όμορφο. Με έχουν ενθουσιάσει τα ωραία πόδια» λέει η νεαρή φιλόλογος προτρέποντας τον, επίσης τυφλό, Βαγγέλη Αυγουλά, δικηγόρο και πρόεδρο της ΑΜΚΕ «Με άλλα μάτια» να ανακαλύψει το έκθεμα. Λίγο νωρίτερα ομολογούσαν πόσο άβολα ένιωθαν όταν ως μαθητές επισκέπτονταν με τα σχολεία τους τα μουσεία και δεν υπήρχαν τα μέσα για να ανακαλύψουν με τον δικό τους τρόπο όσα μάθαιναν από την ιστορία.

Η σημερινή συνάντηση, όμως, είχε πολλά γέλια, αισιοδοξία και διάθεση για ανακαλύψεις στο κεντρικό αθηναϊκό μουσείο. Γιατί πλέον, στο πλαίσιο του προγράμματος «Σε επαφή», η μόνιμη συλλογή του είναι προσβάσιμη σε άτομα με αισθητηριακή αναπηρία, μέσα από έναν σχεδιασμό που συνδιαμορφώθηκε από το μουσείο και τους άμεσα ενδιαφερόμενους, υπηρετώντας το παγκόσμιο μότο του αναπηρικού κινήματος «Τίποτα για εμάς χωρίς εμάς».

«Το “Με άλλα μάτια” είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που δίνει θέσεις εργασίας και κινητοποιεί ανάπηρους επιστήμονες, κυρίως με οπτική, κινητική και ακουστική βλάβη. Συμπράττουμε όχι απλά για να διεκδικούμε στη θεωρία συμπερίληψη και προσβασιμότητα αλλά δουλεύουμε εμείς οι ίδιοι στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα δείχνοντας πώς αυτό μπορεί να γίνει» μας συστήνει τον φορέα ο ενθουσιώδης 34χρονος ιδρυτής του. «Κάτι απόλυτα λογικό σε μια χώρα που δεν μου επιτρέπει να έχω ούτε άμεση πρόσβαση στις ημερομηνίες λήξης των προϊόντων», υπογραμμίζει με νόημα.

«Σε επαφή» στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Οι υπεύθυνοι του προγράμματος εστίασαν εξαρχής σε ομάδες ατόμων με οπτική βλάβη με διαφορετικό υπόβαθρο (εκ γενετής τυφλούς, ανθρώπους που έχασαν σταδιακά το φως τους κ.λπ.) ώστε μέσα από τις εξειδικευμένες παρατηρήσεις τους να καταλήξουν στον κατάλληλο σχεδιασμό, π.χ. σε σχέση με το ανάγλυφο και τα περιγραφικά κείμενα που θα είναι κατανοητά από όλους.

Φθάνοντας στον πρώτο όροφο του ΜΚΤ, οποιοσδήποτε επιλέξει να το γνωρίσει με… άλλα μάτια μπορεί κατ’ αρχάς να περιηγηθεί απτικά μέσα από ανάγλυφους χάρτες στα νησιά των Κυκλάδων αλλά και στην κάτοψη της αίθουσας και τους 13 σταθμούς της περιήγησης. Στην πορεία ο εκπαιδευμένος συνοδός ανοίγει τα συρτάρια της λειτουργικής κινητής προθήκης (που σχεδίασε η εικαστικός-αρχιτέκτονας Χαρά Μαραντίδου) προσφέροντας στους επισκέπτες αντίγραφα εκθεμάτων από μάρμαρο ή ρητίνη, κατάλληλα διαμορφωμένα περιγραφικά κείμενα διαθέσιμα στη γραφή Braille (για τυφλά άτομα) και σε μεγαλογράμματη εκτύπωση (για άτομα με μερική όραση). Μέσω της πλατφόρμας Clio Muse, σε κινητό τηλέφωνο που διατίθεται από το μουσείο, υπάρχει δυνατότητα και ακουστικής περιήγησης μέσα από ηχογραφημένα αρχεία. Στο βάθος της αίθουσας μια μαγνητοσκοπημένη ξενάγηση προσφέρει σε κωφούς και βαρήκοους μια εισαγωγή στις βασικές θεματικές του Κυκλαδικού Πολιτισμού, στην ελληνική νοηματική γλώσσα και στα διεθνή νοήματα, με ελληνικούς και αγγλικούς υπότιτλους αντίστοιχα. Το βίντεο δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την HandsUp, το πρώτο πρακτορείο διερμηνέων νοηματικής γλώσσας στην Ελλάδα, και στην άκρη της οθόνης μπορείς να δεις πόσος χρόνος υπολείπεται μέχρι να ξεκινήσει η ξενάγηση στη γλώσσα που σε ενδιαφέρει.

Στην αίθουσα για την αρχαία ελληνική τέχνη στον δεύτερο όροφο αλλά και στην κυπριακή συλλογή στον τρίτο η ένδειξη της νοηματικής γλώσσας (το σύμβολο με τα δύο χέρια) σε επιλεγμένα εκθέματα παραπέμπουν στις ακουστικές περιγραφές που έχουν δημιουργηθεί από το μουσείο σε συνεργασία με την Clio Muse, ενώ στην αφιερωμένη στην καθημερινή ζωή στην αρχαιότητα ενότητα του τετάρτου ορόφου μας περιμένουν δύο βιντεοσκοπημένες ξεναγήσεις στη νοηματική γλώσσα.

Προγράμματα συμπερίληψης στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

«Ένας τυφλός απλώς δεν βλέπει. Όμως ακούει, καταλαβαίνει και αισθάνεται. Κάποιες φορές μπορεί να αισθάνεται περισσότερα από κάποιον που βλέπει. Στρατηγικός στόχος του ΜΚΤ είναι να απευθυνθούμε σε όλες τις κοινωνικές ομάδες και να διευρύνουμε περαιτέρω το κοινό του μουσείου έτσι ώστε να αντιπροσωπεύεται ολόκληρη η ελληνική κοινωνία, μέσω φυσικών και ψηφιακών δράσεων» επεσήμανε ο επιστημονικός διευθυντής του Νίκος Καλτσάς. Παρουσιάζοντας τις ενέργειές τους προς αυτή την κατεύθυνση αναφέρθηκε στα εβδομαδιαία εκπαιδευτικά εργαστήρια που οργανώνουν για ομάδες ΚΑΠΗ, τα οποία εστιάζουν στο παιχνίδι στην αρχαία Ελλάδα και ενεργοποιούν τη μνήμη των συμμετεχόντων, στα δωρεάν εργαστήρια για παιδιά και εφήβους, 5 έως 17 ετών, με μαθησιακές και αναπτυξιακές δυσκολίες, καθώς και στο διαπολιτισμικό πρόγραμμα για παιδιά από διάφορες εθνικές κοινότητες που ζουν στην Αθήνα.

Να θυμίσουμε εδώ ότι σε συνεργασία με το Σχολείο Τυφλών της Καλλιθέας έχει σχεδιαστεί και μια πολυαισθητηριακή μουσειοσκευή με θέμα τον κυκλαδικό πολιτισμό που από το 2017 διατίθεται και εκτός του μουσείου για δράσεις σε μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, με άτομα με νοητική υστέρηση, καθώς και σε σχολεία, σε προγράμματα ευαισθητοποίησης.

Θα μπορούσαν, άραγε, και οι περιοδικές εκθέσεις του μουσείου να καταστούν αναλόγως πιο ανοικτές σε όλους, με δεδομένη τη δυσκολία που συνεπάγεται η περιορισμένη διάρκειά τους, ο χρόνος και τα κονδύλια που απαιτούνται για τη δημιουργία τέτοιων προγραμμάτων; «Πάντα το μουσείο ανταποκρινόταν όταν υπήρχε κάποιο αίτημα για ειδικές ξεναγήσεις» δήλωσε στην ATHENS VOICE η διευθύντρια ανάπτυξης του ιδρύματος Ευγενία Χριστοδουλάκου, με την υπόσχεση πλέον να προσπαθήσουν να εντάξουν «σε κάθε περιοδική έκθεση δράσεις που να συμπεριλαμβάνουν όσο γίνεται περισσότερες ομάδες κοινού».