Τι θα δούμε στο Μουσείο Β. & Ε. Γουλανδρή σε Άνδρο και Αθήνα ως το 2024

Η «Νίκη της Σαμοθράκης» του Υβ Κλάιν, «Το παγκάκι» της Νίκι ντε Σεν Φαλ, η ελαιογραφία «Ιστία και πεύκα» του Πολ Σινιάκ, το «Τοπίο του Σαιν-Τροπέ το σούρουπο» από τον Ανρί Ματίς και «Η φάρμα (βράδυ)» του Ανρί-Εντμόν Κρος είναι κάποια από τα έργα που θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε την ερχόμενη διετία στο μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στο Παγκράτι. Το υποσχόμενο εκθεσιακό πρόγραμμα για τα μουσεία τους σε Άνδρο και Αθήνα, που ανακοινώθηκε νωρίτερα σήμερα και εκτείνεται έως το 2024, αγκαλιάζει το φως και το χρώμα των μεγάλων Ευρωπαίων μοντερνιστών αλλά και τη σύγχρονη δημιουργία, εγχώρια και της ελληνικής διασποράς, μέσα από αφιερώματα που φιλοδοξούν να ακουστούν στη διεθνή εικαστική ατζέντα.

«Οι διεθνείς εκθέσεις έχουν πολλούς εραστές και δεν είναι εύκολο να σταθεροποιήσεις αυτή τη στιγμή τα έργα μιας έκθεσης» απάντησε σε ερώτηση της Athens Voice σχετικά με το τι αφίξεις να περιμένουμε στην Αθήνα, ο γενικός διευθυντής του Ιδρύματος, Κυριάκος Κουτσομάλλης. Διευκρίνισε, ωστόσο, ότι η σημαντική παρακαταθήκη της συλλογής Β. & Ε. Γουλανδρή δίνει στο Ίδρυμα τη δυνατότητα να διαπραγματεύεται με σημαντικά μουσεία του εξωτερικού δανεισμούς έργων μέσα και από την αντίστοιχη δική τους συνεισφορά σε άλλες εκθέσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι το «Λιομάζωμα» του Βαν Γκογκ επιστρέφει προσεχώς από το επώνυμο Μουσείο του Άμστερνταμ όπου είχε ταξιδέψει για μια σχετική έκθεση, ενώ η περίφημη «Ακρίδα» του Μιρό το 2023 θα συμμετέχει στο αφιέρωμα του Γκουγκενχάιμ στο Μπιλμπάο για τα παρισινά χρόνια του Καταλανού καλλιτέχνη.

Οι εκθέσεις για την περίοδο 2022-2024 στα μουσεία του Ιδρύματος Β. & Ε. Γουλανδρή

Τι να περιμένουμε, λοιπόν, στους χώρους τους σε Αθήνα και Άνδρο; Συντονισμένη με την επέτειο των 100 χρόνων από τον ξεριζωμό του ελληνισμού της Ιωνίας από τις εστίες της αλλά και με την τριετία από την έναρξη λειτουργίας του αθηναϊκού μουσείου, η έκθεση «Ο Φώτης Κόντογλου και η επιρροή του στους νεότερους» προτείνει ένα διπολικό αφιέρωμα, όπως τόνισε ο Κυριάκος Κουτσομάλλης. «Δυο εκθέσεις, δηλαδή, σε μια συνοπτική παρουσία στο πνεύμα του υπότιτλου “Από το σήμερα στο χθες με προοπτική το αύριο”».

Στο πρώτο σκέλος ζητούμενο είναι η ανάδειξη της πολιτιστικής και πνευματικής προσφοράς του επιφανούς δημιουργού της Γενιάς του ’30 στο πεδίο των εικαστικών τεχνών και τα Γράμματα κατά τον 20^ο αιώνα, ενώ στο δεύτερο επιδιώκεται να αναδειχθούν οι επιρροές που δέχθηκαν οι νεότεροι, από τους μαθητές του Νίκο Εγγονόπουλο και Γιάννη Τσαρούχη αλλά και καλλιτέχνες όπως οι Μόραλης, Λουκόπουλος, Βουρλούμης, Κοψίδης, Καρούσος, Παπαδέλης, Χοχλιδάκης και Ξυνόπουλος. Στο κτίριο της οδού Ερατοσθένους περιμένουμε να δούμε 135 έργα 36 καλλιτεχνών (και ζώντων) από 52 φορείς και ιδιώτες.

Σε ένα σημαντικό, παρά το εφήμερο του βίου του (1960-1963), γαλλικό εικαστικό κίνημα, είναι αφιερωμένος ο χειμώνας του 2023. Η έκθεση «Ο Νεορεαλισμός ως πρωτοποριακό κίνημα» που επιμελείται η Μαρία Κουτσομάλλη, ευελπιστώντας να προσφέρει μια νότα αισιοδοξίας, περιλαμβάνει έργα καλλιτεχνών που είτε κατά τη συγκρότηση είτε λίγο αργότερα υπέγραψαν το σχετικό Μανιφέστο το 1960 και παρά την ετερογένειά τους συνδέθηκαν στο πλαίσιο μιας νεοφανούς κοινωνιολογικής θεώρησης του πραγματικού. Οι μονοχρωμίες του Υβ Κλάιν, οι φθαρμένες αφίσες των Ρέιμοντ Χέινς και Ζαν Βιλεγκλέ, κινητικά γλυπτά του Ζαν Τενγκελί, οι συμπιέσεις του Αρμάν και του Σεζάρ, οι πλαστικές συναρμογές των Martial Raysse και Κρίστο θα έχουν τη δική τους θέση σ’ αυτή την πρόταση, όπως και οι πολύχρωμες αισθησιακές συνθέσεις της Νίκι ντε Σεν Φαλ και οι νεορεαλιστικές προτάσεις των Ζεράρ Ντεσάμπ, Φρανσουά Ντυφρέν και Μίμο Ροτέλα που αναδεικνύουν τον αστικό χώρο με μέσα που προσφέρει η τεχνολογία.

Το μουσείο της Άνδρου το επόμενο καλοκαίρι θα μας ταξιδέψει στο εικαστικό σύμπαν του ζωγράφου, γλύπτη, χαράκτη και σπουδαίου δασκάλου Χρόνη Μπότσογλου, ο οποίος έφυγε πρόσφατα από τη ζωή «αφήνοντας ένα μεγάλο κενό στον χώρο της μεταφυσικής υπαρξιακής Τζιακομετικής διάστασης της ζωγραφικής», σύμφωνα με τον Κυριάκο Κουτσομάλλη.

Η επιστροφή στην Αθήνα το φθινόπωρο του 2023 θα γίνει με «Έργα σε χαρτί από τη Συλλογή του Ιδρύματος Β&Ε Γουλανδρή» προκειμένου να απολαύσουμε και αυτή την πτυχή της κατάθεσης μεγάλων καλλιτεχνών, μεταξύ των οποίων οι: Τουλούζ-Λωτρέκ (θα παρουσιαστούν 12 λιθογραφίες του), Μαγιόλ, Μπρακ (όλη η Θεογονία του), Λεζέ (το Τσίρκο), Μιρό, Ματίς και Πικάσο. Πολλά από αυτά ανήκουν σε λευκώματα που θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο σύνολό τους στο ελληνικό κοινό.

Ο νους μας, πάντως, ήδη ταξιδεύει στον χειμώνα του 2024 που μέσα από τα έργα διάσημων ζωγράφων του Νεο-ιμπρεσιονισμού (από μουσεία της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Μεγάλης Βρετανίας, του Λουξεμβούργου και του Μονακό) θα ανοίξει ένα παράθυρο στα χρώματα της Μεσογείου. Συνθέσεις που δημιούργησε ο Πωλ Σινιάκ στον γαλλικό νότο, τη Βενετία και την Κωνσταντινούπολη, αλλά και έργα των Maximilien Luce,Théo Van Rysselberghe, Ανρί Ματίς, Σαρλ Καμουάν και Ανρί Μανγκέν, από την περίοδο 1892-1914, έρχονται να αναδείξουν αυτούς τους «μαθηματικούς της τέχνης», όπως τους χαρακτήρισε η επιμελήτρια Μαρία Κουτσομάλλη, που επιδίωξαν «να ενισχύσουν περαιτέρω τον χρωματικό λυρισμό και να προσδώσουν επιπλέον πληρότητα στον ιμπρεσιονισμό».

Ένας Έλληνας της διασποράς κλείνει τον προγραμματισμό της ερχόμενης διετίας. Ο εγκατεστημένος στη Βέρνη, Νάκης Παναγιωτίδης είναι γνωστός για την Arte Povera προσέγγισή του. Υπήρξε, άλλωστε, φίλος του Γιάννη Κουνέλλη και στις συνθέσεις του επιλέγει να αξιοποιεί φτωχά υλικά «τα οποία ο χρόνος θέλει να αφήνει στο περιθώριο». Στην Αθήνα περιμένουμε μια αναδρομή στην καλλιτεχνική του πορεία που θα περιλαμβάνει και έργα που ο καλλιτέχνης δημιουργεί αυτό το διάστημα.  

«Πλάθοντας το άυλο»: οι πρώτες εικόνες από την έκθεση της Αλεξάνδρας Αθανασιάδη αυτό το καλοκαίρι στην Άνδρο

Τα επόμενα εγκαίνια πάντως έρχονται στις 3 Ιουλίου στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Χώρα της Άνδρου με την Αλεξάνδρα Αθανασιάδη να ξεδιπλώνει σε μια θεματική εκθεσιακή αφήγηση τέσσερις δεκαετίες εικαστικής πορείας, από τα πρώιμα παιδικά της έργα έως σήμερα.

Όλα ξεκινούν από –πού αλλού; –, το εργαστήριό της και τον πάγκο εργασίας που πάνω του στοιβάζει εργαλεία, υλικά (διάσπαρτα θραύσματα από ξύλο, μέταλλο και χαρτί) αλλά και έργα, τελειωμένα και ημιτελή. Οι ακροθαλασσιές, απ’ όπου αντλεί την πρώτη ύλη για τις δημιουργίες της, δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν από αυτό το αφιέρωμα που πραγματοποιείται, άλλωστε, στις Κυκλάδες.

Κατεβαίνοντας επίπεδο στον χώρο, πάντως, μας υπόσχεται ότι θα βρεθούμε μπροστά σε μιαν άγνωστη πτυχή της δημιουργικής της πορείας: τον πρωταρχικό ρόλο της αφαίρεσης στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές του 1990. Δύο γλυπτά πουλιά σε άσπρο και μαύρο χρώμα συνυπάρχουν με τη ζωγραφική ενότητα «Rocks», έργα ελεύθερα από κορνίζες, φτιαγμένα στο Λονδίνο και τη Νέα Υόρκη, τα περισσότερα από τα οποία συναντούν για πρώτη φορά το ελληνικό κοινό, αναδεικνύουν την επιρροή που της άσκησαν τιτάνες της γλυπτικής, όπως ο Χένρι Μουρ και ο Αλμπέρτο Τζακομέτι, και ταυτόχρονα προδιαθέτουν για την εξέλιξη της «γραφής» της.

Χαρακτηριστικές ενότητες του έργου της Αθανασιάδη έρχονται να ξετυλίξουν τη συνέχεια. Η δουλειά της πάνω στην ποίηση Καβάφη, σε μια εγκατάσταση που «είχε ανάγκη από έναν δικό της χώρο για να ανθίσει καθώς υπάρχουν και τεράστια γκράφιτι στην ίδια αίθουσα», όπως εξηγεί η Μαρία Κουτσομάλλη. Ο κόσμος των αλόγων που εκφράζουν αυτό που η καλλιτέχνις περιγράφει ως «δύο κομμάτια του εαυτού [της]. Το κομμάτι που βάζει το κεφάλι κάτω και προχωρά και κάνει αυτά που πρέπει και το κομμάτι που είναι ατίθασο και δεν δέχεται».

Και, φυσικά, το ανθρώπινο σώμα, που αποτελεί τον κεντρικό άξονα της τέχνης της μέσα από τις ενότητες με τους θώρακες, τις Νίκες και τις αυτοπροσωπογραφίες. Γυναικείες και ανδρικές φιγούρες, από ξύλο, μέταλλο και χαρτί, εμπνευσμένες από τη μυθολογία, την ίδια, τον πατέρα της ή τον σύζυγό της, συνυπάρχουν εκφράζοντας, σύμφωνα με την επιμελήτρια, «όλες τις πλευρές, ακόμα και τις πιο σκοτεινές, του έργου της. Εδώ, το βίωμά της διαπερνά την ύλη και μας αγγίζει με αφοπλιστική ειλικρίνεια, που χαρακτηρίζεται όμως πάντα από ευαισθησία και λεπτότητα».