Plasmata: Σκέψεις με αφορμή την έκθεση που οργάνωσε η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στο Πεδίον του Άρεως με ψηφιακά έργα τέχνης.
Mια γυναίκα με ποδήρες φόρεμα, ράσο μάλλον γιατί δεν δείχνει τίποτε από τη σιλουέτα της, από το ανθρώπινο σχήμα της, πλησιάζει μια παράξενη οθόνη καθώς η νύχτα πέφτει και το τεχνητό φως ξεχωρίζει ανάμεσα στις αλέες και τους περιπατητές. Είναι μια «διαδραστική εγκατάσταση» κοντά στο άγαλμα του Κωνσταντίνου. Έχει τρεις όψεις, και στις τρεις το ίδιο γίνεται, όποιος σταθεί μπροστά της, σε μικρή απόσταση, βλέπει τον εαυτό του, ή μάλλον ένα σχήμα που κάνει τις κινήσεις του, ανάμεσα στα χρώματα και στα σχέδια της οθόνης. Νεαροί κυρίως χαζεύουν με τις ώρες, σηκώνουν χέρια να δουν αν θα σηκωθούν και τα χέρια της παράξενης φιγούρας που δημιουργεί η σωματική τους παρουσία, ναι, σηκώνονται τα χέρια. Ενθουσιάζονται, γελάνε. Οι φιγούρες δεν τους μοιάζουν, είναι σε τρεις παραλλαγές, μοιάζουν με δέντρα, με ανθισμένα κεφάλια, με ρομπότ, σίγουρα όχι με ανθρώπους. Όμως οι επισκέπτες δεν χορταίνουν να βλέπουν τον εαυτό τους εκεί πέρα, να αναγνωρίζουν τις κινήσεις τους, τις παρουσίες τους. Πηγαίνω κι εγώ κάθε φορά, με έχω δει ως δέντρο, ως ρομπότ, ως φλογερό μπουκέτο καλωδίων, κι ύστερα κάθομαι στα σκαλιά του αγάλματος και χαζεύω τους άλλους. Γίνεται παρέλαση εδώ στην έκθεση Plasmata που οργάνωσε φέτος η Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, τα ψηφιακά έργα τέχνης αυτή τη φορά έχουν ακαταμάχητη έλξη. Είναι σαν να ανακαλύψαμε εδώ και τώρα τη δυνατότητα ψηφιακής τέχνης, ή είναι η στιγμή που εκείνη ωρίμασε και αποδεχτήκαμε επιτέλους την πρόσκληση και πρόκληση αυτή της απόλαυσης του δημόσιου χώρου.
Περνούν δίπλα μου πλήθη που ίσως έρχονται για πρώτη φορά στο πάρκο. Να πάμε από κει, λένε ανοίγοντας τον χάρτη, έχει καφενείο, όχι, μπορεί να μην έχει έξοδο, μα και βέβαια έχει… Καθοδηγώ όσους θέλουν να μάθουν λεπτομέρειες. Περνούν και οι μετανάστριες που ζουν κάτω από την Πατησίων, πρώτη φορά με το λοκντάουν ξεμύτισαν και τόλμησαν να εμφανιστούν σε δημόσιο χώρο με τα μωρά τους, τώρα πιστεύουν ότι δικαιούνται να ανασάνουν λίγο καθαρό αέρα, βγαίνουν ακόμα τα βραδάκια, δισταχτικά και ομαδόν βεβαίως, για ασφάλεια και άμυνα. Έχω την τύχη να μη χρειάζεται να ξέρω από δική μου πείρα πόσες φορές μπορεί να σε σταματήσουν στην Πατησίων για να δείξεις τα χαρτιά σου αν δεν φαίνεσαι ντόπιος, κι είναι βέβαια τόσο εντελώς απίθανο να φαίνεσαι αν δεν είσαι κιόλας. Περνά μια παρέα Πακιστανών με μαύρα μπλουζάκια, δεν τους έχουν εξηγήσει ότι δεν ταιριάζουν τα σκούρα χρώματα με τις σκούρες επιδερμίδες ή ίσως πιστεύουν ότι θα μπερδέψει το μαύρο σε μαύρο, η μια μπλούζα μάλιστα γράφει Sparta με επιθετικά αρχαιοπρεπή γράμματα και τη γνωστή περικεφαλαία, αυτή κι αν μπερδεύει, μέχρι να συνέλθει ο ελεγκτής χαρτιών ίσως προλάβει να περάσει η παρέα. Αναρωτιέμαι αν οι γυναίκες με τα μωρά υφίστανται τόσο συχνά ελέγχους στα χαρτιά τους όσο οι νεαροί. Μπορεί να αισθάνονται συστολή οι αστυνομικοί μπροστά στη μητρότητα. Δεν ξέρω.
"Quantum memories, Probability square" του Refik Anadol
Οι δυο νεαρές με τα ράσα, τις βαριές μαντίλες και τα καροτσάκια των μωρών, στέκονται σε απόσταση ασφαλείας. Δεν έχει νυχτώσει ακόμα. Η μια αφήνει το καρότσι, σιγά σιγά, πολύ επιφυλακτικά πλησιάζει την παράξενη οθόνη. Δεν πάει κοντά, κοιτάζει τα σώματα των άλλων ως δέντρα, ως καλώδια σε ανθρώπινο σχήμα, ως φλογερά περάσματα. Στέκεται, κάνει δυο βήματα, ξαναστέκεται. Τι στοίχημα να βάλω; Θα πάει να δει τον εαυτό της κι εκείνη, ή θα εγκαταλείψει;
Περνάνε κάμποσοι, την αφήνουν πίσω, χαζεύουν το δικό τους σχήμα, φεύγουν. Εκείνη δεν τολμά να πλησιάσει. Έχει αφήσει το μωρό της στην άλλη, η οποία την περιμένει υπομονετικά, θα είναι λιγότερο περίεργη. Άντε άλλο ένα βηματάκι προς το φως. Αλλά όχι αρκετό για να την πιάσει ο μυστήριος μηχανισμός. Άντε άλλο ένα. Όχι, δεν τολμά. Μόνο που έτσι όπως βρέθηκε σε ακτίνα εκπομπής της εικόνας, το φως έκανε διάφανο το ύφασμα, φάνηκαν τα πόδια της μέσα από το ποδήρες ράσο, και δεν το ξέρει, μόνο εγώ το βλέπω, μου έρχεται να της πω, έλα, το κακό έγινε, σε είδαμε που είσαι άνθρωπος γένους θηλυκού σαν εμάς, ζώον δίπουν άπτερον, προχώρα λίγο ακόμα να δεις και τη σιλουέτα σου όπως προτείνει ο καλλιτέχνης, μη φοβάσαι!
Αλλά βέβαια δεν κουνιέμαι. Περιμένω να δω αν θα κάνει την κίνηση. Είναι καρφωμένο το βλέμμα της στην οθόνη, πλησιάζει και ταυτόχρονα απομακρύνεται προς τα πίσω, δεν την πιάνουν τα φωτοκύτταρα, τα ό,τι είναι τέλος πάντων αυτά που προδίνουν τις παρουσίες. Κάνει τον γύρο από απόσταση, δεν δείχνει η οθόνη το δικό της κορμί ούτε σα δέντρο ούτε σαν ρομπότ, ούτε σαν ανθρώπινου σχήματος φλόγα, ούτε σαν τίποτε. Μόνο τα γυναικεία της πόδια φάνηκαν εκτός κειμένου από το φως. Έχει προδοθεί χωρίς να το ξέρει. Ανυποψίαστη, καταφέρνει να αντισταθεί στον πειρασμό του παράξενου αυτού ναρκισσισμού που όλους τους άλλους τους κερδίζει, κι αποφασιστικά κάποια στιγμή απομακρύνεται.
«Οι γραμμές των πόλεων είναι παντού γύρω μας. Αλλά είναι μπερδεμένες. Η καθαρότητα των γραμμών καθορίζει τη σκέψη». Μιλήσαμε με την καλλιτέχνιδα για την έκθεσή της στην γκαλερί Μελάνυθρος
6°
