Μπιενάλε Βενετίας: Ο Anselm Kiefer συνομιλεί με τον Tintoretto στο Παλάτι των Δόγηδων

Η Βενετία, η Γαληνοτάτη, η πριγκίπισσα της θάλασσας ζει και πάλλεται στους ρυθμούς της Biennale, η οποία άνοιξε τις πόρτες της στις 23 Απριλίου. Ένας υπέροχος ήλιος στεφανώνει τον λαό που προχωρά στους κήπους, στα εθνικά περίπτερα, στους φιλόξενους χώρους του Arsenale καθώς και σε διάσπαρτους χώρους στο κέντρο της πόλης. Μια γιορτή της τέχνης, ένας ύμνος στη δημιουργία. Παράλληλα τρέχουν πολλές άλλες εκθέσεις κι ίσως μια από τις πιο πολυσυζητημένες είναι εκείνη που φιλοξενείται στο Παλάτι των Δόγηδων.    

Η πρόσκληση στον Anselm Kiefer του Ιδρύματος για τα Δημοτικά Μουσεία (Fondazione Musei Civici) έγινε το 2019 από τη διευθύντρια  Gabriella Belli, και η απόφαση να φιλοξενηθεί το έργο του στο Παλάτι των Δόγηδων, Palazzo Ducale, στη Sala dello Scrutinio, είχε ως στόχο να δείξει την ικανότητα αυτού του κτιρίου, του ισχυρού συμβόλου της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας, ότι εξακολουθεί να υπηρετεί ως δυναμικό πολιτιστικό κέντρο της πόλης και όχι απλώς ως μνήμη. Ήταν μια μεγάλη πρόκληση γιατί περιελάμβανε την τοποθέτηση, πάνω από τα παλιότερα έργα, μιας νέας σειράς από πίνακες, στα εμβληματικά αυτά δωμάτια, έστω και προσωρινά, μετά από σχεδόν τριακόσια χρόνια. Τα έργα του καλλιτέχνη είναι τεράστιων διαστάσεων, από το δάπεδο μέχρι την οροφή, και καλύπτουν και τους τέσσερις τοίχους. 

Οι λογοτεχνικές και φιλοσοφικές αναφορές αποτελούν την απαρχή, την καθοριστική βάση κατανόησης του έργου του εμβληματικού καλλιτέχνη Anselm Kiefer. Ο τίτλος του έργου προέρχεται από τα γραπτά του Βενετού φιλοσόφου Andrea Emo. Questi scritti, quando verranno bruciati, daranno finalmente un po’ di luce. Αυτά τα γραπτά, όταν καούν, θα δώσουν τελικά λίγο φως. 

Η δουλειά που παρουσιάζεται από τον Anselm Kiefer, έναν από τους κορυφαίους καλλιτέχνες που δραστηριοποιούνται σήμερα, είναι μέρος των εορτασμών για την 1600η επέτειο της ίδρυσης της Βενετίας. Με τα έργα του, η σύγχρονη τέχνη ήρθε και εγκαταστάθηκε στο Παλάτι των Δόγηδων της Βενετίας, με μια έκθεση που πρόκειται να αποτελέσει το επίκεντρο της πέμπτης έκδοσης του MUVE Contemporaneo, της Μπιενάλε που διοργανώνεται από το Fondazione Musei Civici di Venezia και της οποίας βασικό μέλημα είναι να μιλήσει για τη σχέση σύγχρονης τέχνης και μουσείων. 

Τα έργα ζωγραφικής που δημιουργήθηκαν ειδικά για το Palazzo Ducale, το 2020 και το 2021, είναι τοποθετημένα στον χώρο και στο υπέροχο σκηνικό της αίθουσας Sala dello Scrutinio. Τα έργα του εμβληματικού καλλιτέχνη συνομιλούν με τους τριάντα τρεις μνημειώδεις πίνακες ζωγραφικής της οροφής και με τις ηρωικές αξίες που εκφράζονται από ολόκληρο το παλάτι. Τα έργα του Anselm Kiefer υπογραμμίζουν τον ρόλο της σύγχρονης τέχνης στον στοχασμό σε παγκόσμια θέματα, την υπέρβαση της Βενετίας και το άνοιγμα στις σύγχρονες φιλοσοφικές προοπτικές.

Η πρόσκληση-πρόκληση για τον Anselm Kiefer ήταν να δουλέψει μαζί με σημαντικούς ζωγράφους. Τα ονόματά τους προκαλούν δέος και τα έργα τους είναι αριστουργήματα της παγκόσμιας κληρονομιάς. Οι Tintoretto, Palma il Giovane, Andrea Vicentino είχαν κληθεί από τη Γερουσία της Δημοκρατίας να ξαναζωγραφίσουν τη δόξα της Βενετίας, σε στεριά και θάλασσα, στους τοίχους της αίθουσας Sala dello Scrutinio μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1577.

Τα έργα του Kiefer στέκονται μπροστά στα μάτια μας κι εμείς κοιτάμε με κομμένη την ανάσα, βιώνουμε μια δυνατή εμπειρία. Η τέχνη του μας υπενθυμίζει ότι αυτοί οι πίνακες, όπως στο αναπόδραστο σχέδιο της ζωής, προκύπτουν από την άρνηση, την ακύρωση των άλλων πάνω στους οποίους επιτίθενται. Αυτοί οι πίνακες είναι κατά μία έννοια το αποτέλεσμα της πυρκαγιάς που κατέστρεψε την προηγούμενη διακόσμηση του δωματίου, και οι νέοι πίνακες επίσης προορίζονται να πεθάνουν όταν αφαιρεθούν από το Palazzo Ducale. Η τραγική και άλυτη ενότητα των αντιθέτων. Η Βενετία βρίσκεται στο κέντρο αυτής της εντυπωσιακής σύγχρονης εγκατάστασης, όχι ως αντικείμενο που πρέπει να γιορταστεί, αλλά ως μια μεγάλη μεταφορά για πολιτιστικές διελεύσεις και περάσματα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ως πρόσχημα για μια αφήγηση που επαναφέρει στην επιφάνεια τη διαστρωμάτωση των χιλιετιών μύθους, μοναξιών και αγωνιών στους οποίους ο καλλιτέχνης δίνει μορφή μέσα από ένα νέο έπος με τόνους τόσο σοβαρούς όσο το σκοτάδι της εποχής μας. 

Κι αν ήθελα να δώσω έναν τίτλο στη στιγμή που πέρασα το κατώφλι της εμβήματικής σάλας θα ήταν «À bout de souffle» (Με κομμένη την ανάσα) από την ταινία του Jean-Luc Godard.

26 Μαρτίου-29 Οκτωβρίου 2022, Επιμέλεια: Gabriella Belli και Janne Siré. Υποστηρίζεται από τον Gagosian. Με τη συνεργασία των Soprintendenza Archeologia, Belle Arti e Paesaggio per il Comune di Venezia e Laguna.