Γιάννης Ευθυμίου: Συνέντευξη με τον ζωγράφο για την έκθεση «Αγνώς Καβαλάρης» που φιλοξενείται στην Evripides Art Gallery.
Μια ζωγραφική που κινείται ενάντια σε κάθε τι επιτηδευμένο και διερευνά το βαθύτερο νόημα της ύπαρξης. Και μια ωδή στον άγνωστο ιππέα από τον Γιάννη Ευθυμίου: Αυτός πρωταγωνιστεί στην έκθεση «Αγνώς Καβαλάρης», που έως και τις 9 Απριλίου καλπάζει και ξιφουλκεί, εφορμά και στρατηλατεί σε ειδών αινιγματικές μάχες.
Ο «Αγνώς Καβαλάρης» είναι αυτός που αγνοεί, αλλά και ο άγνωστος, ο σκοτεινός, o αινιγματικός χαρακτήρας, που ιππεύει ολομόναχος, χωρίς να γνωρίζει τα πώς και τα γιατί της επιταγής που του κλήρωσε η μοίρα. Τι κρύβουν αυτοί οι φαντασιακοί ήρωες του Ευθυμίου; Πώς συνδέεται ο ίδιος με αυτούς αλλά και πώς θα συνδεθούμε και εμείς μαζί τους; Ρωτάμε, απαντάει.
Από τον Διγενή Ακρίτα ως τον Δον Κιχώτη, από τα ιπποτικά μυθιστορήματα του 19ου αιώνα ή τις βυζαντινές μέρες, οι καβαλάρηδές σου, σαν σημειολογικές παραπομπές, κάτι ψάχνουν και για κάπου πορεύονται (για μια μάχη, αμυντική ή επέλαση, για μια ιδέα, για έναν έρωτα;)· δεν ξεκαθαρίζεις στον θεατή το ποιος, το για πού και το γιατί. Μπορείς να μου απαριθμήσεις μερικούς ήρωες και τις περιπέτειες του βίου τους, όπως τη διάβασες ή την είδες, και που καθοδήγησαν την παλέτα και τα εκφραζόμενα της έκθεσης;
Η αφορμή δόθηκε κυρίως από το έργο του Ρίλκε «Το τραγούδι του έρωτα και του θανάτου του σημαιοφόρου Χριστόφορου Ρίλκε». Ο σημαιοφόρος μετά από ένα βράδυ έρωτα και ποτού μέσα στο κάστρο ξυπνά αλαφιασμένος με τον εχθρό να πλησιάζει. Τότε αναλαμβάνει την ευθύνη που του έχει δοθεί και γυμνός καβαλάει το άλογο, αρπάζει τη σημαία και τρέχει με αυτοθυσία ενάντια στον εχθρό κρατώντας το λάβαρο ψηλά έτσι ώστε να ακολουθήσει το στράτευμα, ξέροντας ότι θα θυσιαστεί όντας περικυκλωμένος από τα σπαθιά των εχθρών.
Αν και αυτή είναι μια αφήγηση που με καθοδήγησε, στα έργα υπάρχουν και οι αφηγήσεις μιας εσωστρέφειας που οδηγείται από την ανάγκη να ζωγραφίσω, να συνθέσω, να χρωματίσω.
Η ζωγραφική είναι ο λόγος που με κάνει να αφηγούμαι ιστορίες, αυτή θέλω να είναι η αφετηρία μου. Τότε θα με ρωτήσει κάποιος «γιατί καβαλάρηδες;». Η απάντηση είναι διότι
αυτοί με έχουν διαμορφώσει από μικρό παιδί. Μετέφραζα τα βιώματά μου σε πολεμικές συγκρούσεις. Όλα αυτά προϋπήρχαν, και το έργο του Ρίλκε μου έδειξε τον δρόμο να αναπτυχτεί ο ζωγραφικός μου λόγος.
Το «αγνώς» (άγνωστος) και το «αγνός» φτιάχνουν ένα εξίσου παιγνιώδες σχόλιο-αναφορά: Οι άγνωστοι ιππείς, χωρίς συγκεκριμένη ταυτότητα, μοιάζει να βαδίζουν ολομόναχοι προς μιαν άγνωστη αποστολή, που όμως εμπεριέχει την αγνότητα και το μέτρο ενός σκοπού που προσεγγίζει το ιδεώδες που υπηρετούν. Διαβάζω καλά τον τίτλο ή πέφτω έξω;
Ναι, είναι ακριβώς αυτό. Νιώθω ότι μέσα στους ιππείς είμαι εγώ, βαδίζω αγνώς, τα πράγματα γύρω μου αλλάζουν συνεχώς, όλο και χειροτερεύουν, αλλά εγώ είμαι ταγμένος σε έναν σκοπό: να ζωγραφίζω. Έτσι κλείνομαι στο εργαστήριο και δημιουργώ, αγνοώ τον έξω κόσμο για να προστατέψω τον δικό μου.Παρ' όλα αυτά εμπεριέχεται η έξω ζωή σαν βίωμα, ασυνείδητα, στη δουλειά μου, οτιδήποτε με περιβάλλει. Για να συνεχίσω, πρέπει να είμαι και αγνώς και αγνός, πρέπει να έχω καθαρή (αγνή) σκέψη η οποία να με οδηγεί και πρέπει ανεπηρέαστος από όλα όσα μου συμβαίνουν να έχω τη δύναμη να την ακολουθήσω. Μοιάζουν όλα να εναντιώνονται στην πρόθεσή μου αυτή. Εγώ όμως πρέπει να έχω καθαρή πρόθεση και να αγνοώ τα γύρω μου, τα περιττά, αυτά που με εμποδίζουν να ζωγραφίζω με τους δικούς μου όρους.
Το άλογο και ο ιππέας μοιράζονται στα έργα εξ ημισείας τους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Και οι δύο είναι απαράβατα δεμένοι και ενωμένοι, σχεδόν δεν υπάρχουν ο ένας χωρίς τον άλλο, η συντροφικότητα και ο σεβασμός του ενός για τον άλλο είναι ένας δεδομένος και ακατάλυτος δεσμός. Ο πιλότος και το αεροπλάνο του, ο ραλίστας και το αμάξι του, ο ποδηλάτης και το ποδήλατο, μόνο που στα έργα σου ο μηχανικός κόσμος είναι απών. Μίλησέ μου, επομένως, για αυτή τη σχέση ανθρώπου και ζώου, σχέση όπου έμβια όντα δένονται και μοιράζονται μια γλώσσα αληθινή αναμεταξύ τους, μια σχέση που κρύβει αλληλεπιδραστικά συναισθήματα και φιλία.
Σίγουρα μοιράζονται στα έργα εξ ημισείας τους πρωταγωνιστικούς ρόλους το άλογο και ο ιππέας. Αυτό που σκεφτόμουν σχετικά με τον ιππέα είναι ότι ακολουθεί έναν σκοπό όποιος και να είναι αυτός. Το άλογο ακολουθεί τον αναβάτη, τον υπακούει γιατί είναι ο σύντροφός του, δεν έχει λόγο άλλο. Από την πλευρά του αλόγου, υπάρχει ανιδιοτελής αγάπη προς τον ιππέα. Το άλογο ακολουθεί τον ιππέα χωρίς να διστάζει ακόμα και να πεθάνει για να τον προστατέψει, διότι θέλει να είναι είναι ένα μαζί του μέχρι το τέλος.
Η ζωγραφική σου εμπλέκεται και με άλλα μέσα, άλλες τέχνες: η γλυπτική, η χαρακτική, η τοιχογραφία είναι παρούσες και ζωντανές, συνθέτοντας μια απόλυτα προσωπική εικαστική ματιά. Μια περίεργη ζωοφόρο, τολμώ να την αποκαλέσω. Είναι κάτι που από την αρχή σε εξίταρε ή προέκυψε στην πορεία σου, ως καλλιτέχνης;
Δεν πειραματίζομαι λόγω της δοκιμής απλώς ενός υλικού. Η ίδια η πορεία της δουλειάς δημιουργεί την ανάγκη, μου το ζητάει. Τότε προσπαθώ να βρω τον τρόπο να το εκφράσω όσο καλύτερα μπορώ, είτε αυτό είναι με ένα μολύβι, με μελάνι, με χαρτοπολτό είτε με λαδομπογιές.
Είναι κάτι που προκύπτει μπαίνοντας στο εργαστήριο. Θέλω να μην περιορίζομαι, να κινούμαι ελεύθερα και να είμαι σε εγρήγορση. Όλα μπορεί να είναι η αφορμή για έναν καινούργιο πειραματισμό. Η ανατροπή έχει γίνει ένα πολύ οικείο κομμάτι της δημιουργίας μου, την αντιμετωπίζω σαν παιχνίδι, δεν με απογοητεύει και την προσπερνάω γρήγορα· έχει γίνει κομμάτι μου, με βοηθάει να εξελίσσομαι. Αυτό δε σημαίνει ότι γίνεται αυτοσκοπός. Όταν κάτι δε μου βγαίνει, δεν προκύπτει, το ανατρέπω χωρίς δισταγμό. Τότε πραγματικά ξέρω ότι μπορεί να γίνει το έναυσμα για κάτι καινούργιο· βλέπω την ανατροπή σαν μια καινούργια περιπέτεια στην οποία καλούμαι να νιώσω βολικά κάθε φορά και να βρω τις ισορροπίες αυτού που με καθορίζει και αυτού που μου προκύπτει. Όλα αυτά τα μέσα έχουν προκύψει είτε στην κορύφωση μιας ενστικτώδους αντίδρασης είτε από ατυχήματα την ώρα της διαδικασίας.
Πόλεμος στην Ουκρανία. Να πάλι οι πιλότοι και το αεροπλάνα, οι ναύτες και τα πλοία, οι στρατιώτες και τα τανκς, οι αλήθειες και τα ψέματα περί σκοπών και ιδεωδών με ξεκάθαροι στόχο να στρατεύσουν τους θιασώτες της κάθε πλευράς, αναλόγως με τα ιδεολογικά της πρότυπα. Οι μυθώδεις εικόνες του χθες ξάφνου ζωντανεύουν σε real time τηλεοπτική μετάδοση. Οι καβαλάρηδές σου θα μπορούσαν να είναι Ρώσοι επιτιθέμενοι ή Ουκρανοί πατριώτες που μάχονται υπέρ βωμών και εστιών. Το παρατραβάω;
Δεν έχει καμιά σχέση με αυτό. Η έννοια του καβαλάρη είναι συμβολική και ξεκινάει από εμένα. Προσπαθώ να κοιτάω μέσα μου. Πιστεύω ότι η επικοινωνία ενός έργου τέχνης προκύπτει, εάν προκύψει, από κάτι βαθιά προσωπικό. Όσο πιο βαθιά ανθρώπινο είναι, τόσο περισσότερο επικοινωνείται. Στα έργα μου προσπαθώ να αποδώσω το βαθιά ανθρώπινο, πέρα από την όποια επιτήδευση, αυτό σίγουρα όμως αγγίζει και όλα τα συναισθήματα που προκαλεί ο πόλεμος. Είναι εύκολο να συνδέσουμε τις πολεμικές σκηνές που φτιάχνω με τον σημερινό πόλεμο, αλλά αυτό είναι ένα πρώτου επιπέδου διάβασμα της δουλειάς μου, το οποίο δεν με αφορά, αλλά πιθανόν να εμπεριέχεται με πολλούς τρόπους.
5°
