Maman της Λουίζ Μπουρζουά: Πώς στήθηκε στο ΚΠΙΣΝ

Βγαλμένη, θαρρείς, από το σύμπαν της επαυξημένης πραγματικότητας στέκει αγέρωχη στη βορειοανατολική γωνιά του πάρκου στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος σαν έτοιμη να το δρασκελίσει απ’ άκρη σ’ άκρη ακροπατώντας με τα πανύψηλα αρθρωτά της πόδια. Και παρότι υψώνεται στα δέκα μέτρα και ζυγίζει κοντά έντεκα τόνους, φαντάζει ανάλαφρη ως κατασκευή, φέροντας κάτι από την αίσθηση της ευθραυστότητας που σου γεννά η σκέψη ενός αρθρόποδου ή ενός εντόμου. Η «Maman», η περίφημη αράχνη της διάσημης εικαστικού Λουίζ Μπουρζουά έχει κλέψει τα βλέμματα πριν καν την επίσημη γνωριμία της με τους Αθηναίους που είναι προγραμματισμένη για τις 31 Μαρτίου. Η τοποθέτησή της, άλλωστε, υπήρξε επιχείρηση υψηλής ακριβείας που δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη.

Maman: Πώς έφθασε και πώς στέκεται στο ΚΠΙΣΝ

Πάει μισός χρόνος που προετοιμάζεται σε επίπεδο μελετών η άφιξή της, ενώ τον τελευταίο μήνα τα συνεργεία είχαν πάρει θέση δημιουργώντας τα θεμέλια από σκυρόδεμα όπου θα ακουμπούσε καθένα από τα οκτώ της πόδια, μου λέει ο Φάνης Καφαντάρης, επικεφαλής αρχιτεκτονικού σχεδιασμού στον Οργανισμό ΝΕΟΝ, χάρη στον οποίο, όπως και στο ΚΠΙΣΝ, φιλοξενείται το περίφημο γλυπτό στα μέρη μας. «Η ίδια η κατασκευή του είναι εντυπωσιακή και σε επίπεδο μηχανικής» μου αναφέρει. «Πρόκειται για ένα αυτοφερόμενο έργο, που αποτελείται από τμήματα τα οποία συναρμολογούνται, ενώνονται μεταξύ τους με κοχλίες και θα μπορούσε να σταθεί ακόμα και χωρίς τη θεμελίωση που πραγματοποιήσαμε». Με δεδομένη, βέβαια, την ύπαρξη σεισμών καθώς και άλλων παραγόντων εκπονήθηκε χωριστή μελέτη που εξειδικεύει την εγκατάσταση του έργου στην Αθήνα.

Δάνειο από το The Easton Foundation, το οποίο δημιούργησε η Γαλλίδα δημιουργός για τη διατήρηση της καλλιτεχνικής κληρονομιάς της, η γιγαντιαία αράχνη που θα φιγουράρει για τους επόμενους επτά μήνες στο κοσμαγάπητο πάρκο, χυτεύθηκε σε μπρούτζο το 2003. Αποτελεί δε για μία από τις έξι εκδόσεις που ακολούθησαν τη δημιουργία του πρωτότυπου χαλύβδινου γλυπτού, το οποίο κατασκευάστηκε το 1999 και ανήκει στη συλλογή της Tate Modern.

Η «δική μας» «Maman», λοιπόν, κατέφθασε από το πορτογαλέζικο Μουσείο Serralves του Πόρτο διασχίζοντας τη νότια Ευρώπη για πέντε μέρες οδικώς αλλά και ακτοπλοϊκώς από την Ανκόνα έως την Ηγουμενίτσα. Ταξίδεψε μέσα σε ένα κοντέινερ αποσυναρμολογημένη σε δεκαοκτώ κομμάτια (δύο για κάθε της πόδι και δύο για το σώμα της), μαζί και με τα 20 μαρμάρινα αυγά που κρατά στην κοιλιά-κλωβό της. Δύο μεγάλοι γερανοί, ικανότητας 30 και 40 τόνων αντίστοιχα, ανέλαβαν να τα αποφορτώσουν, ώστε κατόπιν να ελεγχθούν και να προχωρήσει η συναρμολόγησή τους. Μια διαδικασία που βασίζεται σε συγκεκριμένο πρωτόκολλο που ορίζει το μη κερδοσκοπικό ίδρυμα και επιβλέπει με την παρουσία συνεργάτη του, ο οποίος έφθασε για τον σκοπό αυτό από τη Νέα Υόρκη στην Αθήνα.

Για την τοποθέτηση του έργου χρειάστηκαν τρεις ημέρες, με τη συναρμολόγηση να πραγματοποιείται την τελευταία. «Ένα χρονοδιάγραμμα που έπρεπε να τηρήσουμε απαρέγκλιτα δουλεύοντας τις δύο από αυτές με ψιλόβροχο και πολύ κρύο», επισημαίνει ο Φάνης Καφαντάρης. Αφού συναρμολογήθηκαν τα πόδια, τοποθετήθηκαν δύο αντιδιαμετρικά μεταξύ τους στο σώμα και ο γερανός άρχισε να τα σηκώνει. «Αρχικά, λοιπόν, βλέπαμε μια αράχνη με μοναχά δύο πόδια, η οποία μόλις που ακουμπούσε στο έδαφος καθώς την κρατούσε ο γερανός. Στη συνέχεια ο μικρότερος γερανός άρχισε να σηκώνει ένα ένα τα πόδια και, με την καθοδήγηση του κεντρικού συντονιστή της εγκατάστασης, ο εναερίτης που βρισκόταν σε ένα καλαθοφόρο όχημα άρχισε να κλειδώνει το κούμπωμα των κομματιών».

Μιλάμε, δηλαδή, για μια εργασία που απαιτεί συντονισμό και χειρουργικές κινήσεις από μια ομάδα εργαζομένων διαφορετικών ειδικοτήτων. Ήταν πάνω από 20 άτομα το τεχνικό προσωπικό και η ομάδα παραγωγής, συντονισμού και επίβλεψης των δυο συνεργαζόμενων φορέων που συμμετείχαν στο εγχείρημα. Ανάμεσά τους οι χειριστές των γερανών, art handlers, εργατοτεχνίτες, ένας συντηρητής έργων τέχνης και φυσικά ο αρχιτέκτονας, ο πολιτικός μηχανικός και ο τοπογράφος που ασχολήθηκαν με τις απαραίτητες μελέτες για την καταλληλότητα και τη χάραξη της θέσης, την στατική επάρκεια και την μελέτη εφαρμογής.

Τι σημαίνει η «Maman» της Λουίζ Μπουρζουά

Το έργο αποτελεί μια ωδή στη μητέρα της καλλιτέχνιδας, η οποία υπήρξε και η καλύτερή της φίλη, έχει δηλώσει η ίδια εξηγώντας πως, όπως και η αράχνη, η μαμά της ήταν πολύ έξυπνη και υφάντρια –υπεύθυνη στην οικογενειακή επιχείρηση που ασχολούνταν με την επισκευή ταπισερί. «Οι αράχνες είναι φιλικές παρουσίες που τρώνε τα κουνούπια. Γνωρίζουμε ότι τα κουνούπια μεταδίδουν ασθένειες και ως εκ τούτου είναι ανεπιθύμητα. Έτσι, οι αράχνες βοηθούν και προστατεύουν, όπως και η μητέρα μου» σημείωνε χαρακτηριστικά.

Πώς αντιλαμβάνεται, όμως, το έργο ο επικεφαλής αρχιτεκτονικού σχεδιασμού του ΝΕΟΝ, έχοντας βιώσει και την εμπειρία της τοποθέτησής του; Από το αρχικό ξάφνιασμα και το δέος, στον θαυμασμό αλλά και τον προβληματισμό που σου γεννά ένα σημαντικό έργο τέχνης, η «Maman» υπήρξε πηγή συγκίνησης και συλλογισμών για τον συνομιλητή μου. Σκέψεις που έχουν να κάνουν με τη μητρική προστασία, την ευθραυστότητα της ύπαρξης, τον εγκλωβισμό στον ιστό της αράχνης καθώς και με τη θέση της τέχνης στο ανοικτό αστικό περιβάλλον. «Τέτοιες εγκαταστάσεις στο δημόσιο χώρο προσφέρονται για μια απρόσμενη συνάντηση με την τέχνη και μπορούν ταυτόχρονα να αποτελέσουν πόλο έλξης για έναν προορισμό. Είναι μια σημαντική ενέργεια εμπλουτισμού του δημόσιου χώρου που ενισχύει το χαρακτήρα του και του δίνει έναν παλμό. Ήδη από τις μέρες που το στήναμε, βλέπαμε το έντονο ενδιαφέρον του κοινού που εκφραζόταν με επιφωνήματα θαυμασμού».

Η Maman της Λουίζ Μπουρζουά σε αριθμούς

Το 1999 δημιουργήθηκε το πρωτότυπο έργο από χάλυβα που βρίσκεται στην Tate Modern
To 2003 κατασκευάστηκε η Maman από μπρούντζο που παρουσιάζεται στην Αθήνα
4 εκδόσεις του έργου σε μπρούντζο παρουσιάζονται μόνιμα σε Ισπανία (Μουσείο Γκουγκενχάιμ, Μπιλμπάο), Κορέα (Μουσείο Τέχνης Samsung, Σεούλ), Ιαπωνία (Mori Art Center, Τόκυο) και Καναδά (Εθνική Πινακοθήκη Καναδά, Οττάβα)
11 τόνους περίπου ζυγίζει το έργο που εκτίθεται στο ΚΠΙΣΝ
18 κομμάτια και 20 αυγά απαρτίζουν το έργο όταν είναι αποσυναρμολογημένο
7 μήνες θα παραμείνει στην Αθήνα
6 μήνες προετοιμασίας απαιτήθηκαν σε επίπεδο μελετών για να έρθει στην Αθήνα
1 μήνα κράτησαν οι εργασίες προετοιμασίας της θέσης όπου εκτίθεται στο ΚΠΙΣΝ
3 ημέρες πήρε η τελική συναρμολόγηση για την τοποθέτησή του
5 μέρες χρειάστηκαν για να μεταφερθεί από την Πορτογαλία στην Αθήνα
20 άτομα και πλέον ασχολήθηκαν με την εγκατάστασή του στην Εσπλανάδα

INFO:
Maman | Louise Bourgeois
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), Εσπλανάδα
31 Μαρτίου– 6 Νοεμβρίου 2022