Στην ίδια πόλη: Η πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη στο Εβραϊκό Μουσείο

Κοντεύουν οκτώ δεκαετίες από την εποχή που η εικόνα της Θεσσαλονίκης θα άλλαζε για πάντα. Ήταν το 1943 όταν οι συρμοί από τον σιδηροδρομικό σταθμό θα έφευγαν γεμάτοι για το κέντρο εξόντωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου και οι περισσότεροι από τους 45.000 και πλέον Εβραίους απελαθέντες που επέβαιναν δεν θα επιζούσαν για να ξαναδούν τον αγαπημένο τους τόπο. Επιδιώκοντας να αναδείξει την ατμόσφαιρα της πόλης στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα, η έκθεση «Στην ίδια πόλη. Χριστιανοί και Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη», που μόλις εγκαινιάστηκε στο Εβραϊκό Μουσείο της συμπρωτεύουσας, αναζητά πρόσωπα και οικογένειες που μοιράστηκαν τον πολιτισμό της εποχής τους ανεξάρτητα από τη θρησκεία τους.

Είναι, μάλιστα, το ξεκίνημα μιας εκθεσιακής τριλογίας που μέσα από ανέκδοτες φωτογραφίες, έγγραφα και αντικείμενα θα προσεγγίσει την ιστορία της πόλης εστιάζοντας επιπλέον στην εκπαίδευση και τον αθλητισμό (με το σχετικό αφιέρωμα από τον Μάιο στη Φιλόπτωχο Αδελφότητα Ανδρών Θεσσαλονίκης) καθώς και στους θεσμούς και τη λειτουργία των κοινοτήτων, το εμπόριο, την επιχειρηματικότητα, τις εκδόσεις, τον Τύπο και τις προσωπικότητες της Θεσσαλονίκης (τον Οκτώβριο 2022 στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης).

Την έκθεση συνδιοργανώνουν η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, το Αρχείο Γεωργίου Κωνσταντινίδη και το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία και αφετηρία της  υπήρξε η έρευνα της Έδρας Εβραϊκών Σπουδών στα αρχεία του Κρατικού Ωδείου Θεσσαλονίκης για τους Εβραίους μαθητές του. Μέσα σε 28 χρόνια (1915-1943), από την ίδρυση του ωδείου έως τον εκτοπισμό των Εβραίων, έφηβοι και νέοι από εκατοντάδες εβραϊκές οικογένειες διάβηκαν την πόρτα του για να σπουδάσουν μουσική και να δώσουν ποιότητα στη ζωή τους. Κανείς τους δεν θα περίμενε το φρικτό τέλος στο Άουσβιτς.

Μέσα από φωτογραφίες, προγράμματα, αφίσες, εισιτήρια, διαφημίσεις, αντικείμενα, έγγραφα και εφημερίδες, που αφορούν σε μουσικές και θεατρικές παραστάσεις, και εν γένει σε πολιτιστικές δραστηριότητες της περιόδου αναδύεται μια εικόνα για την πολιτιστική δραστηριότητα στην Θεσσαλονίκη του χθες και ειδικότερα η ζωή της αστικής τάξης της. «Ένας κόσμος στον οποίο τα κοινά κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά δεν είχαν λιγότερη σημασία από τη θρησκευτική ταυτότητα», όπως σημειώνουν οι επιμελητές Γιώργος Αντωνίου (ΑΠΘ), Σταύρος Ζουμπουλάκης (Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων), Γιώργος Κωνσταντινίδης (Αρχείο Γ. Κωνσταντινίδη) και Ευάγγελος Χεκίμογλου (Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης). «Χριστιανοί, εβραίοι και μουσουλμάνοι, παρακολουθούσαν παραστάσεις, συναυλίες και σπούδαζαν μουσική. Ακόμη και για τους τρόφιμους των ορφανοτροφείων, η ενασχόληση με τη μουσική παιδεία εθεωρείτο πρωτεύουσα ανάγκη και οι αρμόδιοι αισθάνονταν την υποχρέωση να μετακαλούν μουσικούς διδασκάλους από το εξωτερικό».

Την έκθεση εγκαινίασε η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη σημειώνοντας ότι «η έρευνα αναδεικνύει την πληθώρα των κοινών σημείων αναφοράς σε όλα τα επίπεδα και τις ποικίλες πτυχές της καθημερινότητας και της κοινωνικής ζωής, τα οποία υπερίσχυαν των όποιων διαφορών και  επέτρεπαν την ομαλή συνύπαρξη και ευημερία των κατοίκων. Όλα αυτά αποκτούν ιδιαίτερο εννοιολογικό και συναισθηματικό βάρος και αξία υπό το πρίσμα των μετέπειτα ιστορικών εξελίξεων και ιδιαίτερα του δράματος των στρατοπέδων, που βίωσε ο εβραϊκός πληθυσμός της Θεσσαλονίκης. Ποιος μπορούσε να φανταστεί, όταν σπούδαζε τις παρτιτούρες στο Κρατικό Ωδείο ότι θα ακολουθούσε το Άουσβιτς και ότι η σπουδή της μουσικής θα λειτουργούσε σε κάποιες περιπτώσεις λυτρωτικά για τις φοβερές μέρες που έζησαν εκεί; Σήμερα, ανακαλούνται ισχυροί συνειρμοί σε αναφορά προς τα οδυνηρά γεγονότα που βλέπουμε δυστυχώς να εκτυλίσσονται, για μια ακόμη φορά, στην ευρύτερη γειτονιά μας. Η πολιτιστική κληρονομιά των λαών καταστρέφεται, μέσα στο παιχνίδι ενός ολέθριου πολέμου για να εξαφανιστούν ταυτότητες και μνήμες».

INFO:
«Στην Ίδια Πόλη. Χριστιανοί και Εβραίοι στη Θεσσαλονίκη»
Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Αγίου Μηνά 11, 2310 250406
Διάρκεια έκθεσης: μέχρι 15 Απριλίου 2022