Η Αράχνη της Louise Bourgeois φτάνει στην Εσπλανάδα

Την πρωταντικρύσαμε με δέος στα εγκαίνια της Tate Modern στο Λονδίνο το 2000 · σταθήκαμε εντυπωσιασμένοι κάτω από τον γιγαντιαίο κορμό της στον περίβολο του Μουσείου Γκουγκενχάιμ στο Μπιλμπάο, αφήνοντας να μας κατακλύσουν τα πιο αντιφατικά μεταξύ τους συναισθήματα της απειλής αλλά και προστασίας· μέσα στα χρόνια μαθαίναμε πως έβρισκε τη θέση της και σε άλλες συλλογές τέχνης ανά τον κόσμο – π.χ. στην Εθνική Πινακοθήκη του Καναδά στην Οτάβα, στο Crystal Bridges Museum of American Art στο Μπέντονβιλ αλλά και στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Σαν Φρανσίσκο. Είναι, ίσως, η πιο διάσημη «μητέρα» στην ιστορία της τέχνης και από τις 31 Μαρτίου θα συντροφεύει τους περιπάτους μας στην πιο προνομιακή αθηναϊκή περαντζάδα. Ο λόγος, φυσικά, για το εμβληματικό γλυπτό «Maman», τη γιγαντιαία αράχνη της Λουίζ Μπουρζουά που χάρη στη συνεργασία του Οργανισμού Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ και του Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) ετοιμάζεται να βρει τη θέση της για ένα επτάμηνο στην Εσπλανάδα.

Η Λουίζ Μπουρζουά και οι αράχνες της

Η Γαλλίδα διάσημη εικαστικός δημιούργησε τα πρώτα της σχέδια με αράχνες, χρησιμοποιώντας μελάνι και κάρβουνο, το 1947,  αλλά πέρασε μισός αιώνας μέχρι αυτές να ξεπηδήσουν σε μνημειακές διαστάσεις στον χώρο. Ασχολήθηκε, πάντως, μαζί τους σε κάθε κλίμακα, σμιλεύοντάς τις ακόμα και σε μικρές καρφίτσες.

Έχοντας εργαστεί στα νεανικά της χρόνια στην επιχείρηση αποκατάστασης ταπισερί της οικογένειάς της, η ίδια εξήγησε ότι την επίλεξε ως θέμα επειδή τα χαρακτηριστικά της τής θύμιζαν τη μητέρα της: «είχε σκοπό, ήταν έξυπνη, υπομονετική, παρηγορητική, λογική, φινετσάτη, διακριτική, απαραίτητη, νοικοκυρεμένη και χρήσιμη σαν αράχνη», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά.

Με ύψος γύρω στα δέκα μέτρα, η πρώτη «Maman» της Tate Modern παραμένει η μεγαλύτερη αυτής της σειράς έργων. Στέκεται αγέρωχη πάνω στα οκτώ πόδια της φέροντας κάτω από τον κορμό της έναν σάκο με μαρμάρινα αυγά. Μέσα στα χρόνια χυτεύθηκε σε μπρούτζο, χάλυβα και μάρμαρο. Από τα πλέον αναγνωρίσιμα γλυπτά διεθνώς, η αράχνη δεσπόζει στη μακρά εικαστική πρακτική της Μπουρζουά που με συνέπεια εξερεύνησε την ψυχολογία, τα συναισθήματα και την πολυπλοκότητα των ανθρωπίνων σχέσεων.

Ποια είναι η Λουίζ Μπουρζουά

Η Λουίζ Μπουρζουά γεννήθηκε στο Παρίσι ανήμερα των Χριστουγέννων του 1911 και πέθανε στη Νέα Υόρκη στις 31 Μαΐου 2010. Ήταν το δεύτερο από τα τρία παιδιά μιας οικογένειας που αποκαθιστούσε και εμπορευόταν μεσαιωνικές και αναγεννησιακές ταπισερί. Μετά τις σπουδές γεωμετρίας στη Σορβόννη, ξεκίνησε σπουδές στην τέχνη, ενώ το 1938 μετακόμισε στη Νέα Υόρκη με τον σύζυγό της, τον Αμερικανό ιστορικό τέχνης Ρόμπερτ Γκόλντγουότερ.

Στην δουλειά της είναι έντονες οι αναφορές στην παιδική της ηλικία, τη σχέση με τον αυταρχικό (και άπιστο ως σύζυγο) πατέρα της, την ασθένεια και τον θάνατο της μητέρας της. Συνδεδεμένη άρρηκτα με τη ζωή της, η τέχνη υπήρξε ο τρόπος της να εκφράζει τις βαθύτερες σκέψεις και τους φόβους της, να διαχειρίζεται τα προβλήματά της, να εκτονώνει τη θλίψη και την οργή της, να μεταμορφώνει, όπως έλεγε, «το μίσος σε αγάπη». Τις εικαστικές αναζητήσεις της τροφοδοτούν οι έννοιες της ενοχής, του φόβου, της μνήμης, της μητρότητας και της αγάπης.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1940 δημιούργησε τέσσερις, εμβληματικούς πλέον, πίνακες, με τίτλο Femme Maison, που πραγματεύονται τη γυναικεία ταυτότητα. Περίπου την ίδια περίοδο άρχισε να καταπιάνεται με την γλυπτική μέσα από τα Personages, μια σειρά από ανθρωπόμορφες αφηρημένες φιγούρες από ξύλο, που παρουσίασε στην ατομική έκθεσή της στην γκαλερί Peridot στη Νέα Υόρκη.  Έχει δηλώσει, μάλιστα, ότι αυτά τα έργα αποτέλεσαν το όχημα για να καταπιαστεί με αναμνήσεις της από ανθρώπους των παιδικών και νεανικών της χρόνων στην γαλλική πρωτεύουσα.

Σταδιακά η κλίμακα των έργων της επεκτείνεται εντυπωσιακά, ενώ συνεχίζει να ανοίγεται προς νέες δημιουργικές κατευθύνσεις. Στη δεκαετία του 1950 αρχίζει να πειραματίζεται με τις σπείρες, ένα μοτίβο που θα επανέρχεται κατόπιν στα γλυπτά, τα τυπώματα και την ζωγραφική της ως μια αναπαράσταση «ελέγχου και ελευθερίας». Στα 60s δημιουργεί βιομορφικά έργα με αναφορές στην ανθρώπινη ανατομία (σε μέλη, στήθη και γεννητικά όργανα) χρησιμοποιώντας οργανικά και εύκαμπτα υλικά – γύψο, λάτεξ, καουτσούκ και χυτή ρυτίνη –· δημιουργίες μέσα από τις οποίες διαφαίνεται το ανησυχαστικό και μυστηριακό αίσθημα που χαρακτηρίζει έκτοτε την εικαστική της παραγωγή. Μετά τον θάνατο του συζύγου της, με το The Destruction of the Father (1974) γίνεται από τις πρωτοπόρους της καλλιτεχνικής φόρμας της εγκατάστασης, με την οποία ασχολείται μέχρι και τον θανατό της μέσα από τη σειρά «Cells» (Κελιά), τα αγχωτικά, αρχιτεκτονικά περιβάλλοντα στα οποία εγκλωβίζει γλυπτά και αντικείμενα από το παρελθόν της.

Η «Maman» στο ΚΠΙΣΝ και οι παράλληλες εκδηλώσεις

Η εγκατάσταση στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος θα πλαισιωθεί από πρόγραμμα παράλληλων εκδηλώσεων που θα περιλαμβάνει θεατρικές αναγνώσεις, εκπαιδευτικά και σχολικά προγράμματα, εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες καθώς και ξεναγήσεις.

INFO:
Louise Bourgeois, Maman
31 Μαρτίου – 6 Νοεμβρίου 2022
Εσπλανάδα, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ)
Είσοδος ελεύθερη