Η Whitechapel Gallery και το MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά μας «βάζουν» στα εργαστήρια των καλλιτεχνών
Δεν ξέρω αν φταίνε τα... θαύματα της παιδικής ηλικίας –ως πιτσιρίκι είχα την τύχη να τρυπώνω συχνά στο εργαστήρι του ζωγράφου καλού μας οικογενειακού φίλου και γείτονα–, η επαγγελματική διαστροφή, το έμφυτο βίτσιο της περιέργειας ή απλά το πώς τα φέρνει κάποιες φορές η ζωή... Το ατελιέ ως χωνευτήρι δημιουργίας και καθρέπτης της καθημερινότητας μιας καλλιτεχνικής ιδιοσυγκρασίας μου ασκούσε πάντα μια ακαταμάχητη γοητεία.
Κι αν τις έχω κυνηγήσει αυτές τις συναντήσεις μέσα στα χρόνια: έχω στηθεί στην ουρά για να βρεθώ μπροστά στο καβαλέτο της Φρίντα Κάλο στο περίφημο μπλε σπίτι της στο Μεξικό, έκλεισα ραντεβού για να περιηγηθώ στο στούντιο του Ιδρύματος Τζιακομέτι στο Παρίσι, μπαίνω στα εργαστήρια των φοιτητών στις Σχολές Καλών Τεχνών όπου σταθώ κι όπου βρεθώ (από τη Βαρσοβία ως στη Λαχώρη), επιστρέφω με κάθε ευκαιρία στα υπέροχα σπίτια-ατελιέ καλλιτεχνών που λειτουργούν ως μουσεία στην Αθήνα (στην Πινακοθήκη Γκίκα, στο Εργαστήριο του Γιάννη Παππά).
Στις μέρες του εγκλεισμού κόλλησα με τα βίντεο που έδειχναν καλλιτέχνες εν δράσει στους χώρους δουλειάς τους – δεν είναι υπέροχο το παλιό ψηλοτάβανο σχολείο με την χλοερή αυλή όπου είχαν την βάση τους η Berlinde de Bruyckere και ο Peter Buggenhout στο Βέλγιο;
Σε παροπλισμένα εργοστάσια και ημιυπόγειες αποθήκες, σε ευρύχωρα λοφτ ή κτίρια εποχής, σε σοφίτες ή και στο τραπέζι μιας κουζίνας, ανεξαρτήτως μορφής το ατελιέ αποτελεί καταφύγιο πειραματισμού, κουκούλι δημιουργίας, ενώ μπορεί ακόμα να γίνει πλατφόρμα προβολής της τέχνης, εκπαίδευσης και κοινωνικής προσφοράς.
Οι εκθέσεις στη Whitechapel Gallery και στο MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά
Δυο εκθέσεις, στο Λονδίνο και την Αθήνα έρχονται τους πρώτους μήνες του 2022 να προσεγγίσουν πτυχές της έννοιας του καλλιτεχνικού εργαστηρίου, την εικόνα, τη σημασία του, τις δυνατότητες που προσφέρει και, φυσικά, την ίδια την πρακτική της δημιουργίας.
Πόσο… χάος να περιέβαλλε τον Φράνσις Μπέικον όταν «έχτιζε» στον καμβά την γκροτέσκ, ανησυχαστική εικονογραφία του; Μέσα σε τι περιβάλλον η Λουίζ Μπουρζουά εκτόνωνε τη θλίψη και την οργή της στην τέχνη και μεταμόρφωνε, όπως η ίδια δήλωνε, «το μίσος σε αγάπη»; Τι συντρόφευε τον Πάμπλο Πικάσο και τον Άντι Γουόρχολ τη στιγμή της δημιουργίας;
Η έκθεση «Ένας αιώνας καλλιτεχνικό ατελιέ: 1920-2020» στην WhitechapelGallery (24/2-5/6) φέρνει περισσότερα από 100 έργα 80 και πλέον καλλιτεχνών και συλλογικοτήτων από όλο τον κόσμο είτε πρόκειται για εμβληματικούς εκπροσώπους του Μοντερνισμού (Μπρανκούζι, Ντυσάν, Σβίτερς, Μουρ, Χέπγουορθ) είτε για σύγχρονους δημιουργούς όπως οι Άντονι Γκόρμλεϊ, Φιλίντα Μπάρλοου, Βαλίντ Μπέστι, Βόλφγκανγκ Τίλμανς και Κέρι Τζέιμς Μάρσαλ.
Καρπός τριετούς έρευνας από την διευθύντρια της Whitechapel, Ιβόνα Μπλάζγουικ σε συνεργασία με τους επιμελητές Ντον Έιντις, Ρίτσαρντ Ντάιερ και Χαμάντ Νασάρ, η έκθεση θα παρουσιάζει πίνακες, γλυπτά, εγκαταστάσεις και φιλμ, υλικό τεκμηρίωσης αλλά και σε μια σειρά από «studio corners» που αναβιώνουν το περιβάλλον καλλιτεχνικών ατελιέ. Θα ξετυλίγεται δε γύρω από δύο κεντρικούς άξονες: η θεματική «Δημόσιο εργαστήριο – Οι καλλιτέχνες μαζί» εξετάζει το στούντιο ως τόπο παραγωγής και έκθεσης έργων, κονίστρα και εστία συλλογικής δουλειάς, ενώ η ενότητα «Ιδιωτικό εργαστήριο – Οι καλλιτέχνες μόνοι» πώς το ατελιέ μπορεί να είναι σπίτι, καταφύγιο, εργαστήριο πειραματισμού ή και χώρος πολιτικής αντίστασης.
Το μνημειακό γλυπτό της Λουίζ Μπουρζουά «CellIX» (1999), που πραγματεύεται τον χώρο εργασίας του καλλιτέχνη ως φυλακή και πύλη, θα είναι η πρώτη εικόνα σ’ αυτή την εκθεσιακή διαδρομή. Όσοι την ακολουθήσουν θα έχουν την ευκαιρία ν’ αντικρύσουν μεταξύ άλλων τον Ουίλιαμ Κέντριτζ να συνεντευξιάζει τον εαυτό του στο κωμικό και αυτοσαρκαστικό «DrawingLesson 47»· την εγκατάσταση «Laperlanegra» του Ινδού καλλιτέχνη της περφόρμανς Νιχίλ Τσόπρα· τη σειρά «Nakedmodels– Lifemodelgoesmad» της Τρέισι Έμιν (ντοκουμέντο μιας περφόρμανς στην οποία είχε υιοθετήσει τόσο το ρόλο του ζωγράφου όσο και του, συχνά γυμνού, μοντέλου και που οι θεατές μπορούσαν να παρακολουθήσουν από μικρές τρύπες στον τοίχο)· τις χειροποίητες ταπισερί των εργαστηρίων Αρπιγιέρας –μιας συλλογικότητας στη Χιλή που μέσα από το κέντημα αποτυπώνει τις ιστορίες των θυμάτων της δικτατορίας του Πινοτσέτ–·πορτρέτα καλλιτεχνών στα στούντιό τους στην Ινδία και το Πακιστάν από την Μανίσα Γκέρα Μπασβάνι· την ενότητα «Τα παράθυρα του εργαστηρίου μου» που ο Γιόζεφ Σούντεκ δούλεψε έγκλειστος στο ατελιέ του στην κατεχόμενη από τους Ναζί Πράγα το 1944· το περίφημο βίντεο «Thewaythingsgo» των Φίσλι και Βάις· αλλά και το έργο «Γραφείο στο στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου του Muehling» (1916) του Έγκον Σίλε – γιατί ο ιδιωτικός χώρος δουλειάς ενός καλλιτέχνη μπορεί να βρίσκεται παντού…
Φτιάξε το δικό σου έργο τέχνης στο «Ζωντανό εργαστήριο»
Για να μπούμε ακόμα περισσότερο στο κλίμα, στις αίθουσες 5 και 6 της λονδρέζικης γκαλερί έχει ήδη στηθεί σκηνικό εργαστηρίου (με υλικά ζωγραφικής, σχετικά αντικείμενα και βιβλία) και μέσα από την παράλληλη δράση «TheLivingStudio» μας προσκαλούν να πιάσουμε τα πινέλα και να ξεδιπλώσουμε την έμπνευσή μας. Σε μια εποχή που τα ατελιέ, ιδίως στις μεγάλες μητροπόλεις της τέχνης, βρίσκονται όλο και περισσότερο υπό απειλή – από τις αυξήσεις στα ενοίκια, τα προγράμματα αστικής ανάπτυξης, τους μειωμένους πόρους που διατίθενται σε σχολεία και κολέγια – «το “Ζωντανό εργαστήριο”υπογραμμίζει την σημασία των χώρων που είναι αφιερωμένοι στο δημιουργικό παιχνίδι και την εξερεύνηση και προσφέρει μια εμπνευσμένη απόδραση για καλλιτέχνες κάθε ηλικίας», σημειώνουν οι διοργανωτές. Δεν ψήνεσαι να βγάλεις εισιτήριο για το Λονδίνο τώρα;
«Το εργαστήριο του γλύπτη» στο MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά
Η έκθεση «Το εργαστήριο του γλύπτη» (31/3 - 11/9) στο MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνάστο Θησείο επικεντρώνεται στον πυρήνα και τη διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας και ειδικότερα στους τρόπους σύλληψης, εκτέλεσης και παραγωγής ενός γλυπτού σε μάρμαρο και σε μέταλλο. Πάγκοι εργασίας (π.χ. της Άλεξ Μυλωνά και του Κλέαρχου Λουκόπουλου), απεικονίσεις εργαστηρίων, προπλάσματα έργων σε πηλό και γύψο αλλά και η τελική τους εκδοχή έρχονται να μας ταξιδέψουν στο δημιουργικό σύμπαν σημαντικών μορφών της ελληνικής μεταπολεμικής τέχνης (όπως οι Γιώργος Ζογγολόπουλος, Χρήστος Καπράλος, Μέμος Μακρής, Σωσώ Χουτοπούλου-Κονταράτου, Αχιλλέας Απέργης, Λάζαρος Λαμέρας).
Η Άλεξ Μυλωνά στο εργαστήριό της το 1960 με τα έργα που παρουσίασε στην Μπιενάλε της Βενετίας, MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά
Σε αυτό το πλαίσιο, το μουσείο σχεδιάζει και εκπαιδευτικές δράσεις (ξεναγήσεις, εργαστήρια για παιδιά και ενήλικες, κύκλοι μαθημάτων για τη γλυπτική από τον Μοντερνισμό μέχρι σήμερα, ομιλίες και διαλέξεις από εικαστικούς, θεωρητικούς και ιστορικούς της τέχνης), αλλά και κατάλογο με κείμενα από τους ιστορικούς της τέχνης, οι οποίοι αποτελούν την επιμελητική ομάδα.
11°
