Χριστόφορε Κατσαδιώτη, πού συναντάς τους ήρωές σου;

Καρυάτιδες κάτω από πυλώνες της ΔΕΗ, ένας δεινόσαυρος πλάι σε ένα φουγάρο, άνθρωποι με κεφάλια ζώων, ο Καραγκιόζης καθώς αστειεύεται με έναν άγιο: την γραφή του Χριστόφορου Κατσαδιώτη την ταυτοποιείς στη στιγμή όποιο «επεισόδιο» από τη δυστοπική χαρακτική μυθολογία του κι αν βρεθεί μπροστά σου. Μια συνέπεια που δεν περιορίζεται μόνο στον χαρακτηριστικό τρόπο με τον οποίο συνθέτει τις οξυγραφίες του, όπου οι φιγούρες –ολόκληρες ή μέρη τους– μεταπηδούν κομμένες και ραμμένες από το ένα έργο στο άλλο, αλλά εδράζεται επιπλέον στην ατμόσφαιρα (που αγαπά το γκροτέσκο) και στα ασαμπλάζ των αναφορών και των εικαστικών επιρροών του.

Η έκθεση με τίτλο «Μεταποίηση» που παρουσιάζει αυτό το διάστημα στην γκαλερί Ζουμπουλάκη ήταν η αφορμή να συζητήσουμε συνολικότερα για τη δουλειά του, για τα όνειρα και την πραγματικότητα που τον τροφοδοτούν και τις φωνές των ηρώων του, για την πειθαρχία της χαρακτικής και το ρόλο του καλλιτέχνη.

Γιατί επίλεξες το μέσο της χαρακτικής για την εικαστική σου έκφραση; Τι σε ιντριγκάρει στην οξυγραφία και τι σου έχει προσφέρει μέσα στο πέρασμα των χρόνων;
Την οξυγραφία δεν την επίλεξα, βρέθηκε στον δρόμο μου. Ήταν και αυτή μία από αυτές τις κομβικές συναντήσεις στη ζωή μου, όπως αρχικά δείχνουν όλες συναντήσεις, συμπτωματικές! Πιστεύω πως πολλά πράγματα νομίζουμε ότι τα έχουμε επιλέξει εμείς αλλά στην ουσία αυτές οι επιλογές είναι απαραίτητες για την περαιτέρω ολοκλήρωση του χαρακτήρα μας, του συνόλου μας. Ίσως αυτό να λέγεται η προσωπικότητα μας. Στην χαρακτική ξετυλίχτηκε μπροστά μου ένας νέος κόσμος δυνατοτήτων με τεχνικές που δίνουν δομικό και κοπιαστικό χαρακτήρα στο έργο και, βέβαια, ατέλειωτο πλούτο συνδυασμών και γραφών. Επίσης, με συνεπήρε η πειθαρχία που απαιτεί, δηλαδή σαν να τηρείς ένα πρωτόκολλο, με αρχή, μέση και τέλος, μέχρι και το τελικό αποτέλεσμα. Είναι σαν μια τελετουργία που καταλαβαίνει κάποιος μόνο αν έχει ασχοληθεί με την χαρακτική.

Ένα ετερόκλητο πλήθος μορφών και εικόνων, που έλκει την καταγωγή του από διαφορετικές εποχές και παραδόσεις, παρελαύνει στα χαρακτικά σου. Πού σε «βρίσκουν» αυτές οι φιγούρες/εικόνες;
Αυτές οι φιγούρες, που σχεδόν πρωταγωνιστούν, έρχονται από το θέατρο που έχω μέσα στο κεφάλι μου. Μαζί και με μια ονειρική ατμόσφαιρα νομίζω πως είναι τα συναισθήματά μου τα οποία παίρνουν μορφή. Σχηματοποιώ καταστάσεις και κομμάτια, παίρνω υλικό από το ασυνείδητο ως ανάγκη δικής μου έκφρασης και επικοινωνίας. Αυτές οι φιγούρες με βρίσκουν στο εργαστήριό μου στο Παρίσι, όπου έχω μαζέψει βιβλία, εφημερίδες, περιοδικά, φωτογραφίες σχέδια και σημειώσεις, να σκίζω και να ξανακολλάω χαρτιά, μάτια, μύτες, σώματα, εξαρτήματα, ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς, ώστε να βγάλω μια σύνθεση που να με ικανοποιεί. Μετά ακολουθεί το σχέδιο που θα αποτυπώσω στη μήτρα, φροντίζοντας να υπονοηθεί μία πλοκή, να έχει υπόθεση, αφήγηση, το οποίο, όμως, να παραμένει αόριστο. Μπλέκω, ίσως, και τις εικαστικές μου επιρροές –από τον Γερμανικό εξπρεσιονισμό και το Νταντά–, αλλά μπλέκω και άλλες εποχές –μπορεί να είναι οι Καρυάτιδες κάτω από ανεμογεννήτριες ή ένας δεινόσαυρος δίπλα σε ένα φουγάρο– ή ακόμα ζωόμορφα στοιχεία σε ανθρώπους και αντίστροφα. Επίσης, δένω το άγριο, το γκροτέσκο, την ωμότητα με απαλά χρώματα για μωρουδίστικα υπνοδωμάτια. Εκεί γλυκαίνουν τα πράγματα! Γιατί να απορεί κανείς με αυτές τις φιγούρες; Όταν κυκλοφορείς έξω, όταν ανοίγεις την τηλεόραση, δεν τους βλέπεις τους δεινόσαυρους; Είναι παντού…

Όντως, παρότι κανείς θα αναγνώριζε σε επιμέρους στοιχεία της γραφής σου μια παιδικότητα, οι συνθέσεις σου στο σύνολό τους αποπνέουν μια ανησυχαστική ατμόσφαιρα. Πώς γεννιούνται και τι σκέψεις σου εκφράζουν;
Ναι, υπάρχει ανήσυχη ατμόσφαιρα όμως π.χ. με ένα φιστικί απαλό χρώμα για φόντο αμέσως ηρεμεί το έργο και αυτά τα δύο ισορροπούν στην κόψη του ξυραφιού! Μου αρέσει η παιδική ζωγραφική· είναι ελεύθερη και σχεδόν σπασμωδική. Μάλλον η ανήσυχη ατμόσφαιρα βγαίνει γιατί είμαι και εγώ έτσι. Τα έργα μου είναι ο καθρέπτης μου. Δεν κρύβομαι από τα έργα μου, μάλιστα τα προκαλώ κιόλας, αυτός είναι ο ρόλος μου. Προφανώς προκαλώ και τους θεατές να ακούσουν τις φωνές των ηρώων μου διότι είναι πολύ προβληματισμένοι σχετικά με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον… Το παρελθόν ξεχνιέται ή διαστρεβλώνεται, το παρόν επίφοβο και το μέλλον επιστημονικά δυσοίωνο. Συν τις συμπαντικές και υπαρξιακές μας ανησυχίες. Πώς εγώ θα μπορούσα να είμαι καθησυχασμένος; Είμαι από τους άλλους...

Στα έργα σου αναγνωρίζω μια ηχηρή αφηγηματικότητα. Μίλησέ μου για τη σχέση σου με την αφήγηση, τις ιστορίες και τον μύθο. Νιώθεις ως καλλιτέχνης «παραμυθάς»/αφηγητής;
Η αλήθεια είναι πως το ακριβές αποτέλεσμα του σχεδίου αλλά και της τελικής απόχρωσης δεν το ξέρω μέχρι τελευταία στιγμή, άρα και την τελική ατμόσφαιρα του έργου. Είναι σημαντική η ατμόσφαιρα που θα δημιουργηθεί για να δώσει και αυτή με την σειρά της τη θέση της στην αφήγηση. Αφηγητής λοιπόν, ναι, αφηγούμαι το τι βλέπω γύρω μου, μέσα από το δικό μου πρίσμα, δίνοντας και τους ανάλογους τίτλους για να παρατηρήσει, να διαβάσει ο θεατής/αναγνώστης την αφήγησή μου. Δεν ξέρω πόσο πολύ απέχει ο μύθος από την πραγματικότητα.

Ποιος είναι για σένα ο ρόλος της τέχνης και του καλλιτέχνη;
Ο ρόλος της τέχνης είναι η πνευματικότητα. Το ταξίδι που κάνεις με το μυαλό σου μέσα από αυτό που βλέπεις, ακούς ή διαβάζεις. Δεν πιστεύω πως ο ρόλος της είναι, όπως λένε, να αλλάξει τον κόσμο. Ο κόσμος δεν αλλάζει γιατί είναι τέτοια η φύση του ανθρώπου. Είμαστε κι εμείς άγρια θηρία όπως και τα άλλα. Η τέχνη είναι το κερασάκι στην τούρτα και όχι ολόκληρη η τούρτα. Ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι να εκφραστεί πρωτίστως ο ίδιος. Τελικά, βέβαια, η ιστορία της τέχνης έχει δείξει πως εκφράζει την εποχή του και την τρέχουσα επικαιρότητα κατά την διάρκεια της ζωής του. Τα εικαστικά εκφράζουν το παρόν και όχι το μέλλον. Ακολουθούν τις εξελίξεις και τις ερμηνεύουν. Ένα «αυθεντικό» έργο τέχνης γίνεται όταν ο καλλιτέχνης μπορέσει να εκφραστεί αυθόρμητα ως προς ένα πρόσωπο ή μια κατάσταση ή ένα συναίσθημα. Τότε δίνει εικόνα, γεννά κάτι καθαρό. Και οι σχολές καλών τεχνών αυτό κάνουν. Σε εφοδιάζουν με γνώση ώστε να μπορέσεις να «γεννήσεις». Να εφοδιαστείς με εργαλεία ώστε να είσαι ικανός να χτίσεις τον κόσμο σου.

Τι ρόλο παίζουν τα όνειρα στη δουλειά σου και στη ζωή σου; Κρατάς ημερολόγιο ονείρων, μαθαίνω. Προς τι αυτή η καταγραφή;
Τα όνειρά μου είναι όπως τα έργα μου, τουλάχιστον όσον αφορά στην ατμόσφαιρα. Νωρίς συνειδητοποίησα πως τέτοιο υλικό δεν μπορεί να πηγαίνει χαμένο. Έμαθα πολλά για εμένα και πολλά για τα όνειρα καταγράφοντάς τα ανελλιπώς, κατά την διάρκεια της νύχτας βέβαια. Γιατί αν περιμένεις να γράψεις το όνειρο σου την ημέρα, θυμάσαι ελάχιστα. Έχω καταγεγραμμένα γύρω στα 500 όνειρα και εκτός από τον απενεχοποιημένο σουρεαλισμό του ασυνείδητου, έμαθα για παράδειγμα ότι τα όνειρα διαρκούν ελάχιστα δευτερόλεπτα, ίσως και νανοδευτερόλεπτα, γι’ αυτό λέμε καμιά φορά «το τηλέφωνο ή το ξυπνητήρι μου διέκοψε το όνειρο». Πιστεύω πως το όνειρο ξεκίνησε την στιγμή που χτύπησε το ξυπνητήρι και εμείς νομίζουμε πως το όνειρο διαρκούσε για ώρα. Όταν κάποιος βλέπει ένα όνειρο και θέλει να το καταγράψει πρέπει στο τέλος του να ενθουσιαστεί τόσο πολύ ώστε να πιεστεί να ξυπνήσει και να το καταγράψει, με όσο το δυνατόν περισσότερες λεπτομέρειες. Αλλιώς μετά το πρώτο πεντάλεπτο, αφού ξυπνήσει φυσιολογικά, θυμάται ένα 60% και στο τέταρτο θυμάται πλέον το 10% του ονείρου. Αναφέρομαι στις λεπτομέρειες του ονείρου γιατί, αν προσέξεις, κάποιος που σου αφηγείται ένα όνειρό του ενώ θέλει να πει τόσα πολλά, παραμένει έκπληκτος, η περιγραφή του είναι ελλιπής ακόμη και για τον ίδιο, ενώ περιορίζεται σε μερικές φράσεις, με τις λεπτομέρειες να απουσιάζουν...

Ποιο όνειρό σου θα ήθελες να πραγματοποιηθεί και ποια πραγματικότητα να διαλυθεί;
Η ερώτησή σου είναι πιο ουτοπική και από τα όνειρα μου! Κάθε στιγμή η κάθε πραγματικότητα αναμιγνύεται με τη φαντασία και συνήθως το συναίσθημά μας είναι αυτό που φέρνει εμπόδια και αντιστέκεται. Η ερώτησή σου με παραπέμπει στην στιγμή που κάποιος ανάβει ένα κεράκι στην εκκλησία. Εκείνη ακριβώς την στιγμή τα χάνει μπροστά στον ίδιο του τον εαυτό, πνίγεται από το τι να πρώτο-ευχηθεί, ήθελε να κάνει μια ευχή, αλλά του βγαίνουν και τόσα ακόμη που στο τέλος θολώνει… Τοποθετεί το κερί και φεύγει… Ενώ ήταν ξεκάθαρος πριν το ανάψει για την ευχή του, την στιγμή της τοποθέτησης του κεριού, έρχονται πολλές πολλές προσδοκίες.

Ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης και η έκθεση «Μεταποίηση» στην γκαλερί Ζουμπουλάκη

Μίλησέ μου για την τρέχουσα δουλειά σου. Σε τι αναφέρεται ο τίτλος της έκθεσης «Μεταποίηση»;
Μεταποίηση σημαίνει η μετατροπή μιας πρώτης ύλης σε κάτι άλλο διαφορετικό. Είναι η διαδικασία που ακολουθώ στη χαρακτική μετά το τύπωμα της κάθε μήτρας. Δηλαδή ο τεμαχισμός πολλών χαρακτικών και η νέα σύνθεση που ενορχηστρώνω πάνω σε κάποιο άλλο χαρακτικό. Τα κομμάτια που είναι από πολύ παλιά χαρακτικά μου μέχρι και τα καινούργια τα προσαρμόζω μεταξύ τους ράβοντας κάθε κομματάκι χαρτιού με το αντίστοιχο χρώμα κλωστής ώστε να μην είναι ορατά από τον θεατή. Και, βέβαια, η «μεταποίηση» συνοδεύει και το animation επάνω στα χαρακτικά μου με τίτλο «Το θέατρο της χαρακτικής». Εκεί, μέσα στα δέκα λεπτά που διαρκεί, βλέπει ο θεατής συμπυκνωμένη όλη μου την δουλειά. Βλέπει αλλά και ακούει. Είναι μια θεατρική παράσταση με κάποια σκετς στην σκηνή και το συνοδεύει ένα μιξάζ, δευτερόλεπτο προς δευτερόλεπτο, μιας πληθώρας ήχων, από εκκλησιαστικά όργανα, ρολόγια, όπερα, μηχανήματα, φωνητικά, ζώα και λογής λογής ηχητικά εφέ.

Είναι πρώτη φορά που εμπεριέχεται στη δουλειά σου μια ομάδα έργων με έντονο το στοιχείο της θρησκευτικότητας. Πώς προέκυψε;
Νομίζω πως με απασχολεί από μικρή ηλικία και επιτέλους ωρίμασε και βγήκε στα έργα μου. Μπήκε στα χαρακτικά μου για να αποδώσει κάτι που δεν συμβαδίζει αρμονικά, τουλάχιστον στο δικό μου μυαλό. Εκτός της βυζαντινής αγιογραφίας, που θαυμάζω ως τεχνική, υπάρχει κάτι στις μορφές των εικόνων στις εκκλησίες που με απωθεί και με έλκει ταυτόχρονα, ως προς τα έργα μου. Αν προσέξεις, οι άγιοι είναι πάντα ανέκφραστοι, οι περισσότεροι είναι Ρωμαίοι στρατιώτες, με όπλα και όλη την περιβολή, που τους πολεμάνε κάποιοι και αυτοί κάποιους άλλους. Με τον τρόπο τους, απειλούν και εμάς, να μην πάμε με την μεριά των άλλων, διότι θα πάθουμε τα ίδια. Αναρωτιέμαι, λοιπόν, πώς αυτοί οι πολεμιστές-άγιοι, που κηρύσσουν τον λόγο του Θεού, της αγάπης, της αρμονίας και της ειρήνης, σκοτώνουν και οι ίδιοι, αλλά και έχουν την εξουσιοδότηση να μας πάνε μέχρι και την αιώνια κόλαση, αν δεν συνετιστούμε… Από αυτές τις σκέψεις ξεπήδησε ο Άγιος Γεώργιος με τον τίτλο «Ο χασάπης της λεωφόρου». Ο δράκος παίρνει τη θέση του αγίου και η πεταλούδα που καρφώνει με το όπλο του μπαίνει στη θέση του δράκου. Ο επισκέπτης θα δει ακόμη τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα στη θέση του Χριστού μετά την Αποκαθήλωση, κατά τον Επιτάφιο θρήνο. Τον κυνόμορφο Άγιο Χριστόφορο με το πινέλο στο χέρι και το πιρούνι στην τσέπη. Καθώς και το «Φρέσκο αεράκι στις κοιλάδες της κολάσεως»... Αλήθεια, σκέψου πόσοι πόλεμοι έχουν γίνει με πρόσχημα τον Θεό!

---

INFO
Χριστόφορος Κατσαδιώτης, Μεταποίηση
Γκαλερί Ζουμπουλάκη, πλ. Κολωνακίου 20, 2103608278
Διάρκεια  έκθεσης:  13 Ιανουαρίου - 5 Φεβρουαρίου 2022
Ώρες λειτουργίας: Τρ., Πέμ. & Παρ. 11.00 -20.00, Τετ. & Σάβ. 11.00-15.00