Λίλα Μπελιβανάκη: Ζωντανές ιστορίες σε καρέ

Η Λίλα Μπελιβανάκη ζωγραφίζει από τότε που θυμάται τον εαυτό της. Παρότι η οικογένειά της δεν είχε καμία σχέση με την τέχνη, είχε αρκετή μόρφωση και καλλιέργεια για να την εκτιμά και να δίνει στη Λίλα την ελευθερία να την εξελίσσει. Όπως λέει η ίδια, μεγάλωσε βλέποντας όσα περισσότερα anime μπορούσε και διαβάζοντας κόμικς αμερικανικής και ευρωπαϊκής κουλτούρας. Το ιαπωνικό χιούμορ τής έμαθε την έννοια του σουρεαλισμού πριν καν αρχίσει να διαβάζει ιστορία τέχνης ενώ το «καδράρισμα» των κόμικς την εκπαίδευσε στη σκηνοθεσία των εικόνων της.

Κόμικς και anime, οι αρχικές επιρροές σου. Τι ακολούθησε;
Πολύ μετά ήρθαν τα μουσεία και οι πινακοθήκες, κι όταν ήμουν έτοιμη να ενώνω τις τελείες έμαθα την παραμόρφωση από τους Γερμανούς εξπρεσιονιστές, αγάπησα την τόλμη των συμβολιστών, εντυπωσιάστηκα με την ειλικρίνεια του Lucien Freud και του Francis Bacon και σήμερα παρακολουθώ καλλιτέχνες όπως η Hope Gangloff και ο Matthew Stone. Αγαπώ σταθερά την εικονογραφική κουλτούρα και δεν έκανα ποτέ διαχωρισμούς σε υψηλή και χαμηλή τέχνη, σε επίσημη ή υπογειακή, ακόμα και σε έκδηλη και εσωτερική. Για μένα υπάρχουν μόνο άνθρωποι που θέλουν να φτιάξουν μια εικόνα με τον τρόπο τους. Τα υπόλοιπα είναι τεχνοκριτική και ιστορία, και πολύ καλώς. 

Για τη δημιουργία των έργων σου δουλεύεις με ένα πολύ απλό υλικό. Το στυλό.
Για τα έργα μου επιλέγω παραπάνω από δέκα χρόνια τώρα το απλό στυλό (ball-pen) σε διάφορα χρώματα. Μου ταιριάζει απόλυτα, οι ποιότητες, η ζωντάνια και η δύναμη της γραμμής είναι οι μεγάλες αρετές αυτού του υλικού. Σιγά σιγά ξεκίνησα να εργάζομαι κάνοντας μεγαλύτερες συνθέσεις, δουλεύοντας σε ξεχωριστά κομμάτια τα οποία αργότερα τοποθετώ σε διαφορετικά υψομετρικά επίπεδα, μέσα στο ίδιο έργο.

Γιατί επέλεξες αυτόν τον τρόπο εικαστικής αφήγησης;
Διασκεδάζω φτιάχνοντας με αυτόν το τρόπο τις εικόνες μου καθότι, λόγω της ιεράρχησης και της σημαντικότητας της εκάστοτε μορφής, πλέον πλησιάζω στο αποτέλεσμα που πάντα επιθυμούσα: να υπάρχει μια ζωντανή ιστορία μέσα στον κόσμο της παγωμένης εικόνας. Κάτι σαν graphic novel σε ένα και μόνο καρέ. Θέλω ο θεατής να αναρωτιέται για την κατάσταση, τον χωροχρόνο, τα συναισθήματα και τις σχέσεις των μορφών μου. Πάντα υπάρχει μια ιστορία και εγώ πάντα προσπαθώ να τη διηγηθώ με συνέπεια.

Αυτό τον καιρό ετοιμάζεις μια έκθεση;
Ετοιμάζομαι πυρετωδώς για την επόμενη ατομική μου έκθεση στην Αθήνα, ο τίτλος της είναι  «View Master» και θα παρουσιαστεί στην γκαλερί «Εικαστικός Κύκλος Σιαντή» τον Απρίλη του 2022.

Τι πραγματεύονται τα έργα που θα παρουσιάσεις;
Όσο και αν ακούγεται περίεργο, η έκθεση πραγματεύεται την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα της Ελλάδας, φυσικά μέσα από προσωπική θεώρηση. Στην παρουσίαση που ετοιμάζω υπάρχει η ελληνική οικογένεια, η διόγκωση της ταξικής ψαλίδας, το πρόσωπο της σεξιστικής βίας, η μικροπολιτική ως μέσο αντιμετώπισης των κρίσεων και αρκετά άλλα θέματα, σοβαρά, τυλιγμένα σε γυαλιστερό περιτύλιγμα και σερβιρισμένα με θελκτική μορφή. Επιδιώκω η ζωγραφική μου να έχει σατυρική διάθεση. Η ζωή είναι αρκετά σοβαρή και εξαντλητική, δεν θέλω να δίνω στην τέχνη μια τέτοια πρώτη ανάγνωση. 

Αυτή η στάση απέναντι στη ζωή και στην τέχνη έχει επηρεάσει τις επιλογές σου σε δημιουργικό αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο;
Στην πραγματικότητα, η μεγάλη μου ανάγκη να δημιουργώ έχει καθορίσει τις περισσότερες επιλογές που έχω κάνει μέχρι σήμερα. Και καθώς δεν υπάρχει για μένα κανένα άλλο μονοπάτι, οι απογοητεύσεις ήταν λίγες και επιδερμικές σε ατομικό καλλιτεχνικό επίπεδο, μα πολλές και σοβαρές σε κοινωνικό.

Το περιβάλλον στην Ελλάδα είναι ευνοϊκό για τους δημιουργούς;
Η Ελλάδα είναι ένα μέρος εχθρικό για τους καλλιτέχνες και αυτό φαίνεται με κάθε ευκαιρία. Το είδαμε καθαρά και τα τελευταία δύο χρόνια της καραντίνας και καταλάβαμε τη θέση που έχει ο πολιτισμός στη χώρα που τον ανέδειξε. Επιπλέον ο μέσος πολίτης αντιλαμβάνεται τον πολιτισμό και την τέχνη σε σχήμα δωρικού ρυθμού κολώνας κάπου σε κάποιο ύψωμα της πρωτεύουσας.

Είναι όμως αυτό ο πολιτισμός;
Δυστυχώς είναι πιο δύσκολο. Ο πολιτισμός είναι οι καθημερινές μας αποφάσεις, επιλογές, ανησυχίες, είναι η ρουτίνα μας. Φτιάχνεται μέρα με τη μέρα και αντανακλάται μέσα από τον καθρέφτη της τέχνης. Οι παράμετροι είναι τόσες πολλές που χάνονται στο σύνολο, μα το αποτέλεσμα είναι συμπαγές και έκδηλο. Δεν το κρίνω, το αγκαλιάζω και το αποδέχομαι, είμαι μέρος του, αυτό είναι το θέμα, να αναγνωρίζουμε πόσο μέσα του είμαστε, πόσο οργανικά το επηρεάζουμε. Μόνο αυτό για αρχή είναι αρκετό. 

Παρόλα αυτά, μέσα από αυτό το «δύσκολο» περιβάλλον έχουν ξεπηδήσει αρκετοί ενδιαφέροντες νέοι καλλιτέχνες.
Ισχύει αυτό και με χαρά βλέπω μια αναπτυσσόμενη ομάδα δημιουργών να βγαίνει προς τα έξω, χωρίς ταμπού και ανασφάλειες. Στη ζωγραφική, τον κινηματογράφο, τη μουσική, την περφόρμανς, το κόμικ. Σε αυτό έχει παίξει μεγάλο ρόλο η ανάπτυξη της τεχνολογίας και ο πιο οικονομικός τρόπος να γίνουν άρτια έργα τέχνης, όπως φυσικά και η χρήση του ίντερνετ. Το πρόβλημα πλέον δεν είναι η έλλειψη, αλλά η επιλογή της χρήσιμης και αποδοτικής πληροφορίας. Η διαμόρφωση εικαστικού κριτηρίου είναι πιο πολυσυλλεκτική από ποτέ. Οι καλλιτεχνικές μας προτάσεις χάνονται μέσα στη διάρκεια του scroll down, το ζητούμενο δεν είναι η δύναμη ή η ένταση της εικόνας, αλλά η πλατφόρμα και η επαναληψιμότητα. Έχω την αίσθηση ότι η συνέπεια, ακόμα και η επιμονή, είναι πιο σημαντικά από το αρχικό προϊόν.

Αλλάζουν οι κανόνες;
Οι κανόνες αλλάζουν, αλλά ακόμα και μέσα σε μια χαοτική ατμόσφαιρα υπάρχει πάντα εξαιρετική ποιότητα που με παλαιότερους όρους ίσως ποτέ δεν θα είχαμε τη χαρά να γνωρίσουμε. Φυσικά ένα τέτοιο θέμα δεν μπορεί να αναλυθεί τόσο κοντόφθαλμα, ωστόσο, εν τέλει, θεωρώ ότι οι ψηφιακές πλατφόρμες έχουν εν γένει θετικά αποτελέσματα στην επικοινωνία του καλλιτέχνη με την κοινωνία. Ακόμα και στο επίπεδο μιας μικρής κοινότητας που σέβεται και παρακολουθεί μια προσπάθεια.

Δεν υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθεί εσφαλμένη αναγνώριση της αξίας μιας δημιουργίας;
Η γρήγορη απάντηση είναι ναι, μα εγώ δεν είμαι πλέον και τόσο σίγουρη. Η υπερπληροφόρηση τείνει να κάνει τις διαχωριστικές γραμμές σχεδόν αόρατες, μα και αυτές που ίσχυαν παλαιότερα γνωρίζουμε σε ποιες βάσεις δημιουργήθηκαν, με θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα. Η απάντηση κλείνει το μάτι στην πολιτική, έχει μετωπική πορεία προς τον πολιτισμό και αποζητά την ευθύνη μας να τον προχωρήσουμε όπως μας αξίζει.