Ο Philip A. Zimmermann πιστεύει ότι το γκράφιτι ανήκει στον δρόμο

Πιτσιρικάς στις αρχές της δεκαετίας του 2000 έβγαινε νυχτιάτικα στο Σααρμπρύκεν της Γερμανίας, όπου ζει, για να αφήσει το χνάρι του με μαύρο χρώμα σε κτίρια και σε γέφυρες, χωρίς να λείπει κάποιες φορές το κυνηγητό με την αστυνομία... Η ατμόσφαιρα εγκατάλειψης, άλλωστε, σε μια περιοχή με παροπλισμένα ορυχεία και παλιές βιομηχανικές εγκαταστάσεις συνθέτει για τον ίδιο ιδανικό σκηνικό για να ξετυλίγει κανείς τα tags του. Στην πορεία άρχισε να εξωτερικεύει εμπειρίες και συναισθήματα με αφαιρετική διάθεση στον καμβά και στο χαρτί – σε επιφάνειες περιορισμένες στις οποίες συνηθίζει να προσθέτει επιπλέον όρια – και αυτή την περίοδο παρουσιάζει τη δεύτερη ατομική του έκθεση στην αίθουσα Bernier/Eliades στο Θησείο – είχε προηγηθεί μία ακόμα στις Βρυξέλλες.

Τον ενθουσίασε η πληθώρα των γκράφιτι της Αθήνας που ήξερε μόνο από βιβλία και περιοδικά. Άλλωστε για τον 33χρονο Philip Zimmermann το γκράφιτι ανήκει στον δημόσιο χώρο, παρότι ο ίδιος έχει αφήσει πίσω του αυτές τις μέρες. Τι τον τράβηξε, όμως, στην τέχνη του δρόμου; Πώς αντιλαμβάνεται πλέον την δουλειά του και τη μετάβαση από τον δημόσιο χώρο στον «λευκό κύβο» της γκαλερί; Και πώς βλέπει τη δυναμική της urban art; «Όταν ξεκίνησα, δεν υπήρχε ο όρος street artist, τουλάχιστον όχι στο περιβάλλον μου. Με γοήτευσαν τα γκράφιτι και το writing από πολύ νωρίς, υπήρχαν πολλά στην περιοχή μας. Κάποια στιγμή παίρνεις την απόφαση να το κάνεις κι εσύ», μου λέει.

Ασχολήθηκες κυρίως με το tagging ή με το γκράφιτι;

Ασχολήθηκα και με τα δύο κι επίσης με το στένσιλ και με τα stickers. Ήθελα να διαδώσω το όνομά μου και αυτό της ομάδας μου μέσα από ετικέτες και μεγάλα γράμματα κυρίως σε ιδιαίτερα εμφανή σημεία – σε ηχοφράγματα σε αυτοκινητόδρομους, σε παλιά βιομηχανικά κτίρια ή γέφυρες κ.λπ.

Πώς ήταν τα πράγματα για την urban art και το γκράφιτι εκείνη την εποχή στη Γερμανία;

Αμφιβάλλω αν πολλοί άνθρωποι θα αποκαλούσαν τέχνη την παράνομη μορφή γκράφιτι που κάναμε τότε. Νομίζω ότι σήμερα είναι περισσότερο αποδεκτό. Υπήρχαν νόμιμες περιοχές για να ζωγραφίσει κανείς, αλλά όχι πολλές σε σύγκριση με σήμερα. Πλέον υπάρχουν εργαστήρια για γκράφιτι σε κάθε πόλη. Δεν το θεωρώ κακό, αλλά έχω την αίσθηση ότι έχει γίνει λίγο της μόδας, ένα είδος lifestyle, και αυτό το βρίσκω λυπηρό. Είχαμε συνειδητά αποφασίσει να το κάνουμε παράνομα και τη νύχτα. Όταν δουλεύεις έτσι, δεν παίρνεις οποιουδήποτε είδους αναγνώριση ούτε την επιδιώκεις. Κανείς δεν ξέρει ποιος είσαι ή τι κάνεις. Το κάνεις επειδή σε ενδιαφέρει και νιώθεις καλά γι’ αυτό.

Το πιο τρελό πράγμα που έκανες προκειμένου να φτιάξεις ένα έργο στον δρόμο;

Όταν δουλεύεις τη νύχτα προσπαθείς να ελαχιστοποιήσεις την επαφή με άλλους ανθρώπους, ώστε να αποφύγεις περίεργες καταστάσεις. Είναι αρκετά τρελό να βγαίνεις νυχτιάτικα για να κάνεις κάτι σε μέρη όπου δεν θα πήγαιναν πολλοί άνθρωποι, όταν οι περισσότεροι κοιμούνται. Το πιο τρελό πράγμα που έχω ζήσει ήταν το κυνηγητό με την αστυνομία.

Εξακολουθείς να δουλεύεις στον δρόμο;

Όχι. Έχω λιγότερο χρόνο και οι προτεραιότητες αλλάζουν. Η καθημερινότητα με τη δουλειά μπορεί να σε κουράσει πολύ. Επιπλέον, έρχεται κάποια στιγμή που το σκέφτεσαι καλά αν έχεις ακόμα το θάρρος να υποβάλεις τον εαυτό σου σε στρεσογόνες καταστάσεις και να διακινδυνεύσεις να σε πιάσουν. Αν έπρεπε σήμερα να τρέξω για να ξεφύγω από την αστυνομία, μάλλον δεν θα έφτανα μακριά, καπνίζω και δεν είμαι πολύ αθλητικός τύπος. Το κάναμε για πολλά χρόνια, ήταν μια από τις πιο σημαντικές και όμορφες περιόδους στη ζωή μου που με διαμόρφωσαν. Εκτιμώ και ζηλεύω όποιον κάνει παράνομα γκράφιτι και μπορεί να το συνδυάζει με την επαγγελματική ζωή και την καθημερινότητά του. Για μένα, όμως, ήταν δύσκολο.

Πώς και γιατί πέρασες από τους τοίχους στον καμβά και το χαρτί;

Σταδιακά άρχισα να ενδιαφέρομαι περισσότερο για τη ζωγραφική. Αρχίζεις να πειραματίζεσαι, να επανεξετάζεις πράγματα. Στο σπίτι όπου μεγάλωσα είχαμε στους τοίχους εκτυπώσεις έργων του Keith Haring, του Roy Lichtenstein, του Andy Warhol, του Ματίς κ.λπ. Ως παιδί δεν το αντιλαμβάνεσαι, αλλά μεγαλώνεις με αυτό, ίσως αργότερα καταλαβαίνεις κάπως τα χρώματα και τα σχήματα και γιατί κάτι θεωρείται όμορφο ή καλαίσθητο. Ήμουν πάντα ένα παιδί που έπαιζε, έκανα πολλές χειροτεχνίες. Δεν είχα ποτέ κονσόλα παιχνιδιών και απέκτησα την πρώτη μου τηλεόραση αργά. Νομίζω ότι ήταν αναπόφευκτο να κάνω πράγματα πέρα από το γκράφιτι σήμερα.

Έχεις πει ότι «Η τέχνη του δρόμου είναι μια ουσιαστική κριτική απέναντι στο σύστημα και το κατεστημένο. Αυτός ο αγώνας πρέπει να καθοδηγείται από τους νέους ανθρώπους, αντί να σπαταλούν τα χρόνια τους σε μπροστά σε μια οθόνη». Η δουλειά σου, όμως, πλέον παρουσιάζεται σε μια γκαλερί…

Είναι μεγάλο προνόμιο. Επίσης, μου αρέσει όταν η τρέχουσα δουλειά μου δεν γίνεται αντιληπτή αποκλειστικά ως urban art, αλλά ως αφηρημένη ζωγραφική που φέρει τις επιρροές παλιότερων έργων μου.

Τι είναι αυτό που σε εμπνέει και τι σε ενδιαφέρει να εκφράσεις;

Είναι μια αλληλεπίδραση των ενδιαφερόντων μου, την ιστορία μου λέω ή προσπαθώ να πω. Το σημείο εκκίνησης είναι ο δρόμος και η περιοχή στην οποία μεγάλωσα, όπου υπάρχει χαλυβουργία και παλιότερα εξορυσσόταν, επίσης, άνθρακας. Όπως σχεδόν παντού, υπάρχουν μέρη πολύ υποβαθμισμένα. Πάντα έβρισκα αυτά τα μέρη ενδιαφέροντα επειδή παρέχουν το τέλειο σκηνικό για γκράφιτι.

Γιατί προτιμάς να εκφράζεσαι με αυτή τη χειρονομία; Τι δηλώνεις μέσα από αυτά τα έργα;

Πλέον δεν βλέπεις γράμματα. Είναι μια δομή από γραμμές και σχήματα. Μια αλληλεπίδραση των χρωμάτων. Αποσπάσματα από κάτι μεγαλύτερο, που περιορίζεται στο σχήμα που χρησιμοποιώ, ή σε σμίκρυνση. Είναι ένα συναίσθημα που θέλω να μεταδώσω. Τα σχήματα και τα χρώματα μας περιβάλλουν καθημερινά, αλλά οι περισσότεροι δεν τα παρατηρούν. Είναι για μένα πρόκληση το να τα μεταφέρω σε κλασικά υλικά όπως ο καμβάς και το χαρτί.

Αντιλαμβάνομαι τη χειρονομία σου σχεδόν σαν σύνθημα, σαν μια δυναμική κίνηση διαμαρτυρίας. Ισχύει αυτό;

Ο καθένας μπορεί να δώσει τη δική του ερμηνεία. Είναι πάντα δύσκολο να μιλά κανείς για το έργο του. Δεν υπάρχει εγχειρίδιο οδηγιών. Το σημείο εκκίνησης είναι ο δρόμος και τα παράνομα γκράφιτι, οπότε η αντίσταση βρίσκεται ήδη εδώ. Σε ορισμένα έργα σε χαρτί ή κολάζ είναι ίσως πιο εύκολα αναγνωρίσιμη αυτή η αντίσταση στο σύστημα, με τη μορφή προτάσεων, με λίγο χιούμορ. Δυστυχώς, στην πραγματικότητα τα θέματα είναι μάλλον λιγότερο αστεία.

Ασχολείσαι και με τη φωτογραφία. Οι εικόνες σου, είτε απεικονίζουν τοπία της φύσης είτε αστικά στιγμιότυπα, συχνά αποπνέουν μια αίσθηση μοναξιάς και εγκατάλειψης. Συνδέονται κάπως με τη ζωγραφική σου;

Απολύτως, σχεδόν όλες οι φωτογραφίες μου έχουν τραβηχτεί στο άμεσο περιβάλλον ή σε ακτίνα 100 - 200 χιλιομέτρων από το σπίτι μου. Τα πάντα συνδέονται είτε πρόκειται για παιδικές αναμνήσεις είτε για πράγματα που με ενδιαφέρουν. Πράγματα που βρίσκω όμορφα και σημαντικά να καταγράψω. Αρχιτεκτονική, τοπία, διαθέσεις.

Ποια είναι η δυναμική της urban art και του γκράφιτι σήμερα και ο ρόλος τους;

Η δυναμική και η δύναμη εξακολουθεί να προέρχεται από όσους ζουν καθημερινά με αυτό. Άνθρωποι από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα και με διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο συναντιούνται λόγω των κοινών ενδιαφερόντων. Συχνά έχω την αίσθηση ότι πολλοί σήμερα προσπαθούν να κάνουν αυτό το κίνημα πολύ εύπεπτο. Το γκράφιτι και η «τέχνη του δρόμου» ανήκει στον δρόμο. Δεν λειτουργεί χωρίς τον δρόμο και τον δημόσιο χώρο.

Philip A. Zimmermann,
Γκαλερί Bernier/Eliades, Eπταχάλκου 11, Θησείο
Μέχρι 20/1/22, Τρ.-Παρ. 10:30-18:30, Σάβ. 12:00-16:00. Κλειστά: 24/12/21-3/1/2022