Κωνσταντίνος Πάτσιος: Η θεωρία των παιγνίων με εικαστικούς όρους

Σύγχρονα τοτέμ φτιαγμένα για τη γενιά του TikTok, από έναν τύπο που εξακολουθεί να συνεννοείται με γουόκι τόκι: Με τον ζωγράφο Κωνσταντίνο Πάτσιο ανταμώσαμε στο Φίλιον, στο Κολωνάκι. Ήσυχη βραδιά, γλυκός Δεκέμβριος, η νύχτα θύμιζε φθινόπωρο παρά χειμώνα, ρούμι με κόλα εγώ, πράσινο τσάι αυτός. Μαζί μας ήταν και η αεικίνητη γκαλερίστρια Μαρία Αλμπάνη: η Alma Contemporary Art Gallery φιλοξενεί την τελευταία του δουλειά με τίτλο Sic Transit Gloria Artist. Οι δυο τους είχαν κάθε λόγο να νιώθουν πανευτυχείς, αφού λίγο πριν η έκθεση τελειώσει, τα περισσότερα έργα έγιναν «σκούπα» από έναν φιλότεχνο, που κυριολεκτικά... «σήκωσε το μαγαζί»!

Τελευταία σας ευκαιρία για να κάνετε μια περαντζάδα από την Υψηλάντου 24 και να δείτε από κοντά έναν εικαστικό που δεν πρέπει να σας ξεγελά η ποπ αρτ υφή των πινάκων του. Ο Πάτσιος με μαεστρία μιξάρει κολάζ και πινέλα. Το χιούμορ αλλά και το πολιτικό σχόλιο έσονται εις σάρκα μια. Βέβαια, όπως δηλώνει ο Κωνσταντίνος στη συνέντευξη που ακολουθεί, οι ταμπέλες και οι τίτλοι τον κάνουν να ασφυκτιά, εφόσον όσο μεγαλώνει αλλά και ωριμάζει εικαστικά, τόσο λιγότερο και έχει ανάγκη από θεωρητική υποστήριξη. Επιτέλους, σκέφτομαι, ένας καλλιτέχνης που, ενώ ο προβληματισμός και η θεματική του είναι καίριες, διεκδικεί το δικαίωμά του στην ελαφρότητα και την ύπαρξη, χωρίς να έχει ανάγκη από βαθυστόχαστους αντιπερισπασμούς ή επικαλύψεις αναλύσεων για το αδιαμφισβήτητο βάθος των έργων και της σκέψης του. Enjoy! 

Παιγνιώδης όπως πάντα με το καλημέρα και από τον τίτλο. Αλλά και στοχαστικά γλυκόπικρα τα έργα σου. Η ποπ κουλτούρα και το κλασικό συγκατοικούν για άλλη μια φορά, κολάζ και ζωγραφική, πνεύμα και κατανάλωση, ήρωες που εναλλάσσονται με νέους (λες και τους γεννά μια κλωσσομηχανή παραγωγής) και το νέο που γίνεται παλιό χωρίς να το πάρει χαμπάρι. Πώς παρέρχεται η δόξα του καλλιτέχνη;
Λίγο πιο θεατρικά από των υπολοίπων θνητών, υποθέτω! Στην Ελλάδα του 2021 με τον κορωνοϊό ωστόσο, ούτε ο καλλιτέχνης, ούτε η τέχνη δοξάζεται. Πολύ μου άρεσε η περιγραφή σου, Στέφανε, νομίζω πως περιλαμβάνει τις απαντήσεις προτού καν θέσω τα ερωτήματα. Ιδίως η κλωσσομηχανή! Είναι όντως οι συνιστώσες της δουλειάς μου αυτά τα δίπολα, το γλυκόπικρο, το κολάζ και το ντεκολάζ. Δράση και αντίδραση. Ίσως φταίνε οι μνήμες από το Cabaret Voltaire και τους Dadaιστές, που συναναστράφηκα σε κάποια προγενέστερη ζωή! 

Αυτό που πάντα μου άρεσε στα έργα σου ήταν αυτή η συγκατοίκηση του φρέσκου με το κλασικό, χωρίς κανένα από τα δυο να διεκδικεί να πιάσει μεγαλύτερο χώρο εις βάρος του άλλου. Με ποια ποσόστωση, ας την αποκαλέσω, βρίσκεις τα «τετραγωνικά» του καθενός; 
Συγκατοικούν εξ αδιαιρέτου, τα όρια ανάμεσά τους είναι ρευστά. Το κολάζ είναι εκ φύσεως μια Nτυσαμπική κατάσταση, ένα σύνθετο ready made το οποίο εγώ εμπλουτίζω με χρώμα και σχέδιο, στην προσπάθειά μου να αφουγκραστώ και να συνδεθώ με τη μεγάλη ζωγραφική παράδοση. Άλλο βασικό χαρακτηριστικό των έργων μου είναι το παίγνιο. Αποτυπώνω τη θεωρία των παιγνίων με εικαστικούς όρους. Η δουλειά μου είναι μια οριοθετημένη προσπάθεια ψυχικού αυτοματισμού. Χρήζει λακανικής ψυχανάλυσης! Αντιλαμβάνομαι την εικαστική δημιουργία σαν ένα γλωσσικό ολίσθημα, σαν την εισβολή του ασυνειδήτου στη γλώσσα, που αποκαλύπτει όλες τις άβολες, ανείπωτες αλήθειες. 

Οι πίνακές σου δείχνουν πολύ οικείοι για τη γενιά του ίνσταγκραμ και των πολυμέσων. Πόσο όμως αυτή η γενιά μπορεί να καταλάβει την αλληγορία σου; Ζούμε σε μια εποχή όπου ειδικά στην τέχνη μοιάζει να μην υπάρχει ούτε κριτήριο, ούτε όριο: όλα είναι τέχνη στις μέρες μας. Αλλά και αντίστροφα, αν όλα είναι τέχνη, τότε μπορεί και να μην υπάρχει καθόλου τέχνη, οπότε τρέχα γύρευε ποια είναι η αληθινή τέχνη. Πώς ορίζεις τη δόξα του καλλιτέχνη πριν παρέλθει και τη θέση του πάρει κάποιος άλλος; 
Η δημογραφική κοόρτη με κατατάσσει στη Γενιά Χ. Με απασχολεί να εκφράσω τις αγωνίες των μιλένιαλς, αλλά και τους επονομαζόμενους Quaranteens, γιατί συνυπάρχουμε, παρότι δεν φοράω ακριβώς τα ρούχα τους. Απεικονίζω όμως την κοινή μας καθημερινότητα, οι προσλαμβάνουσες, οι προκλήσεις και τα αδιέξοδά μας είναι τα ίδια. Θεωρώ λοιπόν ότι αντιλαμβάνονται τους υπαινιγμούς μου, ενδεχομένως με έναν πολύ πιο φρέσκο και αληθινό τρόπο. Το ερώτημα «τι είναι τελικά τέχνη» είναι ένα από τα δυσκολότερα ερωτήματα. Ίσως κάποτε να επιδεχόταν βολικές απαντήσεις του τύπου η «ανθρώπινη προσπάθεια προσέγγισης του ωραίου» ή «η μίμηση της φύσης», μέχρι που οι Γερμανοί φιλόσοφοι και ο Έγελος με την «Αισθητική» του άρχισαν να ζητούν από την τέχνη την αποκάλυψη της αλήθειας. Αργότερα, μαζί με την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, διαλύθηκε οριστικά και το μεγάλο δίπολο που γεννούσε όλη αυτή την ιδεολογική σύγκρουση, και επήλθε και η πτωση των ιδεολογιών. Το δίπολο παρήγαγε ιδεολογία και φιλοσοφία, και τέχνη φυσικά. Θα σου απαντήσω προσωπικά λοιπόν, τελικά δεν υπάρχει εικόνα, υπάρχει μόνο ο καλλιτέχνης. Δεν υπάρχουν κριτήρια ερμηνείας της εικόνας, για να μην σχολιάσω ότι πλέον αναγκαζόμαστε συχνά να αποδεχθούμε νέες μορφές τέχνης για τις οποίες δεν έχουμε καν βρει τίτλο. Ο προσωπικός μου ορισμός, λοιπόν, είναι πως υπάρχει μεγάλη τέχνη, γιατί η συγκίνησή μου δεν έχει σταματήσει. Η προσωπική μου συγκίνηση, το βίτσιο μου, είναι το μέτρο. Κατά τον Λούντβιχ (* Βιτγκενστάιν) η εικόνα δείχνει, δε λέει. Διότι εν τέλει, η ομορφιά συμβαίνει όταν η εικόνα ή το τραγούδι βιώνεται προσωπικά από τον καθένα μας με τον δικό του, μοναδικό τρόπο. Και αυτή είναι και η δόξα του καλλιτέχνη, ότι καταφέρνει να αγγίξει τον πυρήνα της ύπαρξης των ανθρώπων. 

Αν ήσουν τέκνο μουσικός, θα έλεγα πως σαμπλάροντας από πολλές πηγές δημιουργείς έναν μεταήχο που ο βόμβος του είναι φτιαγμένος από δεκάδες ήχους. Το ότι συνθέτεις και δημιουργείς με ποικιλία μη πρωτότυπων μορφών (δανεισμός, οικειοποίηση, επανάχρηση) αλλά και καταργώντας κάθε ιεραρχία ανάμεσά τους με αυτή τη γοητευτική «συγκατοίκηση», είναι μια σταθερά που δεν αλλάζει; Υπάρχει περίπτωση στο μέλλον να μετακινηθείς από τη συγκεκριμένη θέση, από αυτό το μοντέλο γραφής; 
Το μέλλον είναι αόρατο, αλλά η αποκαθήλωση ιεραρχιών και διατεταγμένων συνόλων είναι ένα διαχρονικό μου χόμπι. Η δουλειά μου είναι μια αντανάκλαση της διάθεσής μου. Αν αυτή αλλάξει, τότε θα διαφοροποιηθεί και το εικαστικό μου προϊόν. Δε νομίζω ότι θα παίζω την ίδια μουσική για πάντα.

Μπορείς να ορίσεις τη διαφορά ανάμεσα στη διαφήμιση και την πληροφορία; Βρίσκω πως στα έργα σου η ειρωνεία, το τρολάρισμα και η υπόσκαψη κάθε νόρμας που ορίζεται ως σοβαρή, συμβαίνουν συνεχώς και επί τούτου. Το παιγνιώδες ύφος σου όμως είμαι σίγουρος πως, εκτός από το νεο-ποπ, φλερτάρει με το βαθύ μελαγχολικό μπλε του Ρολάν Μπαρτ. Μπορεί να είμαι και λάθος, όμως πάντα σκέφτομαι τον Μπαρτ όταν στέκομαι απέναντι σε ένα έργο σου...
Έχεις δίκιο, σε πολλά από τα έργα μου υπάρχει το μπλε, το νερό, η μήτρα της δημιουργίας των πάντων. Εγώ στο μπλε πάντα βλέπω τον Φρειδερίκο (Νίτσε) να με παροτρύνει σε «ένα κολύμπι στα βαθιά και κατευθείαν έξω». Πολύ συχνά το συμπληρώνω με την προβοκατόρικη ειρωνεία του κίτρινου. Το χιούμορ είναι μια ομπρέλα που μας προφυλάσσει από την τραγικότητα της ύπαρξης. Πριν ειρωνευτώ, αυτοσαρκάζομαι. Το πρώτο θύμα της ειρωνείας μου είμαι εγώ. Θέλω να διασκεδάζω με τις εικόνες που φτιάχνω, είναι κατάλοιπο της παιδικής μου ηλικίας. 

Και στο βάθος το πολυαγαπημένο DaDa. Ή όχι; Και αν κάποιος που αρέσκεται στις ετικέτες (συλλέκτης, θεατής, μουσείο) σου ζητήσει να τοποθετείς, τι θα του απαντούσες ως προς την ταυτότητά σου; 
Όσο μεγαλώνω και ωριμάζω εικαστικά, τόσο λιγότερο μου χρειάζεται η θεωρητική υποστήριξη. Μου είναι ασφυκτικοί οι τίτλοι και οι ταμπέλες. Ανταποκρίνομαι σε πολλούς και σε κανέναν. Θα απαντούσα πως τοποθετούμαι εγγύτερα στον προϊστορικό ζωγράφο που σχεδίαζε βίσονες στα σπήλαια του Λασκό, αφού κι εγώ αποτυπώνω την εποχή μου . Ένας διπολικός ψυχαναλυτής ίσως θα μπορούσε να παράσχει μια σαφέστερη διάγνωση. 

Από την πρόοδο και την εξέλιξη μέχρι τον εκφυλισμό και την πτώση, είναι ... δρόμος. Συμπλήρωσε τις λέξεις αντικαθιστώντας τις τελείες. 
«Ένα τσιγάρο». Είναι μοίρα των ανθρωπίνων πραγμάτων, ό,τι ακμάζει να το ακολουθεί η πτώση και η φθορά. Στην εποχή μας, που παράγει και αποκαθηλώνει εν μια νυκτί ψηφιακά ινδάλματα, η παραμονή στο στερέωμα της δόξας είναι ακόμα πιο σύντομη, και οι πτώσεις πολύ πιο παταγώδεις. 

Αν βανδαλίζοντας τον τίτλο της έκθεσης έλεγα Sick transit gloria artist, πόσο θα δυσφορούσες ή θα δεχόσουν το «πείραγμά» μου; 
Το δέχομαι ευχαρίστως, άλλωστε οι ερωτήσεις σου επιβεβαιώνουν ότι συμπάσχεις! Έχω αρχίσει να πιστεύω ότι κάποια έργα μου έχουν θαυματουργές ιδιότητες, είναι παυσίλυπα και αντικαταθλιπτικά. Είναι σύγχρονα τοτέμ, φτιαγμένα για τη γενιά του TikTok από έναν τύπο που εξακολουθεί να συνεννοείται με γουόκι τόκι.