Χριστίνα Παπαϊωάννου: Εμπνέομαι ιδιαίτερα από φιλοσοφικά ζητήματα

Για τη Χριστίνα Παπαϊωάννου η τέχνη είναι τρόπος ζωής, δεν είναι επάγγελμα με τη συμβατική έννοια. Αν τη ρωτήσεις γιατί κάνει αυτό που κάνει, θα πάρεις μόνο μια απάντηση: «Γιατί δεν ξέρω άλλον τρόπο να υπάρχω».

«Κάνοντας τέχνη, εναποθέτω ένα κομμάτι του εαυτού μου σε κοινή θέα, επικοινωνώ την ύπαρξή μου. Η επικοινωνία είναι από τις σπουδαιότερες διαδικασίες που έχουμε και μέσω αυτής γεννώνται συναισθήματα, ιδέες και πράξεις».

Η επικοινωνία μέσω της τέχνης είναι, στις περισσότερες των περιπτώσεων, αυτονόητη σε παιδιά που μεγάλωσαν σε καλλιτεχνικό περιβάλλον. Ισχύει αυτό στην περίπτωσή σου;
Η μητέρα μου είναι ζωγράφος, μεγάλωσα σε ένα σπίτι όπου η ζωγραφική και η μουσική ήταν κυρίαρχο στοιχείο της καθημερινότητας, οπότε η δημιουργία έγινε βίωμά μου. Δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι άλλο στη ζωή μου το οποίο να με κάνει να νιώθω τόσο πλήρης. Ήταν φυσική εξέλιξη η φοίτησή μου στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Μετά την αποφοίτησή μου το 2014 ξεκίνησα την επαγγελματική μου πορεία.

Κατά τη διάρκεια της δημιουργικής πορείας σου, υπάρχει κάτι το οποίο σε απασχολεί έντονα και προσπαθείς να το «επικοινωνήσεις» μέσα από τα έργα σου; Αυτό που απασχολεί κυρίως τη δουλειά μου είναι η έννοια του θραύσματος. Ο κόσμος είναι μια συνεχής ασυνέχεια. Το θραύσμα είναι το μόνο αδιαμφισβήτητο τεκμήριο. Η σύγχρονη πραγματικότητα κατακλύζεται από ορυμαγδό πληροφοριών τις οποίες, τις περισσότερες φορές, δεν είμαστε σε θέση να αφομοιώσουμε και να αναλύσουμε σε βάθος ώστε αυτές να μετατραπούν σε γνώση – δηλαδή σε ολοκληρωμένη αφήγηση. Παρ’ όλα αυτά, το θραύσμα φέρει μέσα του την πληροφορία του Όλου. Γι' αυτό και στη δουλειά μου προτείνω το θραύσμα ως αυτόνομη οντότητα, ως την ίδια την πληροφορία.

Μέσω του θραύσματος αποδομείς και επανασυνθέτεις την πραγματικότητα;
Στα έργα μου διακρίνεται η αποδόμηση των μορφών: decollage - κομμάτιασμα - αποκόλληση - μετατόπιση = κίνηση - χρόνος, διάλυση, ροή και επανασύνθεση, η οποία οδηγεί στην αναδόμηση της μορφής και της φόρμας σε σχηματισμούς υβριδικών αναπαραστάσεων. Η εικαστική επιφάνεια μετατρέπεται σε ένα είδος άτλαντα όπου κάθε στιγμιότυπο μπορεί να αναγνωσθεί ως αυτόνομη αφήγηση, αποτελώντας ταυτοχρόνως κομμάτι μιας ολοκληρωμένης δομής. Βρισκόμαστε στην περιφέρεια και στο κέντρο την ίδια στιγμή. Χαρακτηριστική είναι επίσης η χρήση μιας μετα-ποπ παλέτας καθαρών χρωματικών πεδίων, μέσω των οποίων οι φόρμες οριοθετούνται και αποκτούν υπόσταση.

Και η πρόκληση, σε όλη αυτή τη διαδικασία;
Μεγαλύτερη πρόκληση θεωρώ το κομμάτι της σύλληψης του έργου ως το πρωτεύον και πιο σημαντικό ζητούμενο, χωρίς βέβαια να υποβαθμίζω τη σημασία της εκτέλεσης. Μεγάλη χαρά μου δίνει όταν τελικά βρίσκω λύσεις στην αποτύπωση της ιδέας. Η καλλιτεχνική δημιουργία, βέβαια, δεν δίνει μόνο χαρές αλλά περιλαμβάνει και δύσκολες στιγμές αναμέτρησης με τον εαυτό μας. Για εμένα, το βασικό δίπτυχο της σωστής καλλιτεχνικής προσέγγισης είναι η ειλικρίνεια των προθέσεών μας και η διαρκής έρευνα.

Η έμπνευση; Τι ρόλο έχει;
Η έμπνευση αποτελεί μια αφορμή η οποία για να ευδοκιμήσει χρειάζεται πρώτα καταγραφή κι έπειτα δουλειά. Εμπνέομαι ιδιαίτερα από φιλοσοφικά ζητήματα στα οποία μπορώ να εντοπίσω εννοιολογικές συνδέσεις με την καλλιτεχνική μου πρακτική. Όταν διάβασα την «Ασκητική» του Καζαντζάκη, ένιωσα τέτοια ψυχική διέγερση, ήξερα πως αυτή η ενέργεια θα αποτυπωθεί στο έργο μου. Το ίδιο συμβαίνει με την καλή ποίηση. Τον τελευταίο καιρό ασχολούμαι με τα ζητήματα της γλώσσας και τις αιτίες της α-συνέχειας του νοήματος όπως αποτυπώνονται στις «Φιλοσοφικές  Έρευνες» του αυστριακού φιλοσόφου Ludwig Wittgenstein, ενός από τους πλέον επιδραστικούς φιλοσόφους του 20ού αιώνα.

Έχεις κάποιο φόβο;
Ο μεγάλος μου φόβος είναι η στασιμότητα. Όταν αισθανθώ πως κάτι αρχίζω να το κατακτώ, πως αυτό που κάνω αρχίζει να μου γίνεται «εύκολο», μαζί με το αίσθημα της ικανοποίησης έρχεται ταυτόχρονα ο τρόμος της στασιμότητας. Αρχίζω να προβληματίζομαι αμέσως για την εξέλιξη αυτού που μέχρι εκείνη τη στιγμή θεωρούσα στόχο. Έτσι, θα έλεγα πως σχεδόν κάθε έργο μου είναι και ένας πειραματισμός. Ο πειραματισμός είναι η κινητήριος δύναμη που φέρνει την αλλαγή, εξελίσσει και μπορεί να φέρει την καινοτομία.

Λέγεται ότι η τέχνη απαιτεί απομόνωση. «Χωρίς μεγάλη απομόνωση, καμιά σοβαρή δουλειά δεν μπορεί να γίνει» έλεγε ο Πικάσο. Αυτή η απομόνωση εγκυμονεί για τον δημιουργό τον κίνδυνο της αποστασιοποίησής του από το κοινωνικό γίγνεσθαι;
Η τέχνη έχει κοινωνικό ρόλο από τη φύση της και η ίδια η έκφρασή της αποτελεί στάση απέναντι στα πράγματα. Ο καλλιτέχνης λειτουργεί επηρεασμένος από το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ζει και εργάζεται. Το ίδιο το έργο με τη σειρά του λειτουργεί επίσης ως αυτόνομη οντότητα, έχοντας πλέον τη δυναμική να επηρεάσει το κοινωνικό σύνολο και να προτείνει ιδέες και αξίες.

Το 1826, ο Χέγκελ είχε γράψει «Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τον κόσμο της τέχνης: το φάντασμα του τέλους της». Εννοώντας ότι αφού τα πάντα αλλάζουν διαρκώς, εμφανίζονται και εξαφανίζονται, αυτό ισχύει και για την τέχνη. Όπως δεν υπήρχε από πάντα έτσι δεν θα υπάρχει και για πάντα. Κάποια στιγμή θα εξαφανιστεί. Η συζήτηση περί τέλους της τέχνης επανέρχεται κατά καιρούς. Πιστεύεις ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί στη ζωγραφική; Να εξαφανιστεί;
Το μαύρο τετράγωνο του Malevich ήταν μια μαρτυρία του τέλους της απεικόνισης, ένα έργο μεγαλειώδες στη σύλληψή του το οποίο έθεσε αυτόν τον προβληματισμό. Νομίζω πως η συζήτηση περί τέλους της ζωγραφικής αφορά σε ένα θεωρητικό, φιλοσοφικό επίπεδο, παρά στην καθ’ αυτή πραγματικότητα. Η ζωγραφική είναι μία διαδικασία που απαιτεί χρόνο και σωματικότητα τόσο από τον δημιουργό όσο και από τον θεατή ο οποίος καλείται να σταθεί μπροστά στο έργο ώστε να το αναλύσει. Εμπεριέχεται σε αυτήν μια τελετουργία βαθύτατα ανθρώπινη η οποία αποτέλεσε το πρώτο όχημα ερμηνείας του κόσμου. Με αυτό το όχημα κινούμαι και εγώ.

Οι επιρροές σου ποιες είναι; Έχουν αλλάξει κατά τη διάρκεια της πορείας σου;
Στα χρόνια της σχολής, «ήρωές» μου υπήρξαν καλλιτέχνες όπως Franz Klein, Robert Motherwell, Barnett Newman, Pierre Soulages κ.α. Πλέον μελετώ το φαινόμενο της τέχνης από και προς ποικίλες κατευθύνσεις. Από τον Turrell και τον Eliasson, την Petra Cortright και την Janiva Ellis έως νέους και ανερχόμενους εικαστικούς κλπ.

Τα τελευταία δύο χρόνια ήταν αρκετά δύσκολα για όλους. Ο εικαστικός χώρος, όπως και όλοι οι υπόλοιποι βέβαια, βρέθηκε σε μια βασανιστική στασιμότητα. Αναφέρομαι κυρίως στο κομμάτι της επαφής με το κοινό, που είναι ζωτικής σημασίας για έναν καλλιτέχνη. Πλέον τα πράγματα έχουν αρχίσει να «κινούνται» και προσδοκούμε το 2022 να είναι τελείως διαφορετικό. Για σένα, πώς θα είναι;
Το 2022 προβλέπεται ιδιαιτέρως γεμάτο και δημιουργικό, μια χρονιά ορόσημο για εμένα θα έλεγα. Τον Μάιο παρουσιάζω την πρώτη μου ατομική έκθεση στην Αθήνα, στην γκαλερί Εικαστικός Κύκλος Sianti, με την οποία συνεργάζομαι τα τελευταία τρία χρόνια. Επιπλέον, τον Οκτώβριο του ’22, πραγματοποιώ την πρώτη μου ατομική έκθεση στο Λονδίνο, στην Gallery 8 στο Mayfair. Wish me luck!

Δείτε τα έργα της Χ. Παπαϊωάννου, εδώ:
christinapapaioannou.com & instagram.com/christina_papaioannou_artwork