Μπήκαμε στην έκθεση για την αρχαία ελληνική επιστήμη στο Λονδίνο

Πώς στοχάζονταν οι αρχαίοι Έλληνες για τον φυσικό κόσμο; Τι λογικές, συχνά μαθηματικές, εξηγήσεις αναζήτησαν για τη λειτουργία του; Και πώς η σύγχρονη επιστήμη προσπαθεί να ξεκλειδώσει τα μυστικά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού; Η σκέψη των προγόνων μας έχει την τιμητική της αυτό το διάστημα στο Λονδίνο στην έκθεση «Ancient Greeks: Science and Wisdom» (Αρχαίοι Έλληνες: Επιστήμη και σοφία) που μόλις εγκαινιάστηκε στο περίφημο Science Museum (και λειτουργεί με ελεύθερη είσοδο).

Όσοι διαβούν το κατώφλι του έως τις αρχές του προσεχή Ιουνίου θα έχουν την ευκαιρία να θαυμάσουν για πρώτη φορά στη Βρετανία σπάνια και πολύτιμα αντικείμενα που προέρχονται από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα, το Μουσείο Μπενάκη, το Λούβρο, τη Συλλογή Nicolas & Alexis Kugel, το γερμανικό Μουσείο Reiss Engelhorn, το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης στη Βιέννη, τις Συλλογές αρχαίας τέχνης του Πανεπιστημίου του Μπόχουμ και το Reading Museum.

Μέσα από καλαίσθητα γλυπτά και κεραμικά, εντυπωσιακά κοσμήματα, ιατρικά εργαλεία, διάσημα τεχνολογικά επιτεύγματα αλλά και σύγχρονα εποπτικά μέσα το αφιέρωμα εστιάζει σε πέντε περιοχές του φυσικού κόσμου που γοήτευαν τους αρχαίους Έλληνες: τη θάλασσα, τα ζώα, το ανθρώπινο σώμα, τον ήχο της μουσικής και τα αστέρια. «Σε κάθε ενότητα, παρέχουμε ένα παράδειγμα αμφισβητήσεων και εξηγήσεων που κατέθεσε η αρχαία ελληνική σκέψη, από την παρατήρηση και την κατηγοριοποίηση θαλάσσιων πλασμάτων μέχρι τη χαρτογράφηση και την αποτύπωση του νυχτερινού ουρανού», μας εξηγεί η δρ Jane Desborough, επικεφαλής επιμελήτρια της έκθεσης.

Η ίδια θαυμάζει τους τρόπους με τους οποίους οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τα μαθηματικά για να εξηγήσουν και να συνδέσουν φυσικά φαινόμενα – από τους κύκλους ζωής των ζώων έως τη μουσική αρμονία και την κίνηση των πλανητών. «Αυτό που με εξέπληξε περισσότερο είναι ο βαθμός στον οποίο αυτές οι ιδέες διαπερνούσαν τη ζωή, πέρα από τους διάσημους τόπους μάθησης όπως η Ακαδημία του Πλάτωνα και το Λύκειο του Αριστοτέλη. Στην αρχαία ελληνική σκέψη τέχνες, επιστήμη και θρησκεία ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες, που σημαίνει ότι οι ιδέες τους που θα περιγράφαμε ως επιστήμη μπορούν να απαντώνται σε αντικείμενα τέχνης όπως αγάλματα, μουσικά όργανα και πιάτα με διακοσμητικές παραστάσεις ψαριών».

Ancient Greeks: Science and Wisdom: τι παρουσιάζει η έκθεση του Science Museum

Για να αντικατοπτρίσει αυτή την ολιστική προσέγγιση της αρχαίας ελληνικής σκέψης για τον κόσμο, η έκθεση ανοίγει με μια σαρκοφάγο που απεικονίζει τις εννέα Μούσες φέροντας σκηνές παρόμοιες με αυτές που θα κοσμούσαν χώρους μάθησης. «Έτσι οι επισκέπτες μπορούν να εκτιμήσουν από την αρχή πώς οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι έκαναν έκκληση στις Μούσες για πνευματική έμπνευση», σημειώνει η επιμελήτρια.

Ένα άγαλμα του Ερμή από το περίφημο ναυάγιο των Αντικυθήρων δεσπόζει στην ενότητα για τη θάλασσα, όπως και ένας αμφορέας με παράσταση πλοίου – «ένα έκθεμα που αναδεικνύει πώς οι αρχαίοι Έλληνες ηγεμόνες προσέλαβαν μηχανικούς για να σχεδιάσουν πλοία που θα μπορούσαν να ταξιδεύουν περισσότερο και πιο γρήγορα μεταφέροντας προς ανταλλαγή τόσο εμπορικά προϊόντα όσο και ιδέες». Εδώ το κοινό θα αντικρύσει και δώδεκα πινάκια με ενδιαφέρουσες παραστάσεις ψαριών που, όπως αναφέρει η δρ Desborough, «μας δείχνουν πώς φιλόσοφοι, όπως ο Αριστοτέλης, προσπάθησαν να μελετήσουν συστηματικά τον ζωικό κόσμο. Ενώ τα αρχικά σχέδια του Αριστοτέλη δυστυχώς δεν έχουν διασωθεί, είναι συναρπαστικό ότι αυτά τα πιάτα, που φαίνεται να αποτυπώνουν μερικές από τις ανατομικές λεπτομέρειες που περιέγραψε, έγιναν κατά τη διάρκεια της ζωής του».

Mια επιλογή αρχαίων ιατρικών οργάνων αλλά και ένα γλυπτό το οποίο αναπαριστά έναν αθλητή που αλείφει το σώμα του με λάδι πριν τη συμμετοχή του σε αγώνες συμπεριλαμβάνονται στην ενότητα σχετικά με την αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων για το «ιδανικό σώμα», ενώ στην επόμενη εξετάζεται πώς ο Πυθαγόρας και οι ακόλουθοί του προσπάθησαν να εξηγήσουν τη μουσική με μαθηματικούς όρους, μέσα από έναν αυλό, ένα διαδραστικό έκθεμα και μια ταινία ζωντανεύει τους ήχους του αρχαίου οργάνου.

Στο τέλος της διαδρομής, οι διοργανωτές μας καλούν να στρέψουμε το βλέμμα στον νυχτερινό ουρανό μέσα από τα μάτια των αρχαίων Ελλήνων για να μάθουμε πώς προσπαθούσαν να χαρτογραφήσουν τα αστέρια. «Μια όμορφη και σπάνια αρχαία ελληνική ασημένια ουράνια σφαίρα που απεικονίζει τους γνωστούς αστερισμούς εκτίθεται πλάι στο βυζαντινό ηλιακό ημερολόγιο του Science Museum, που πιστεύεται ότι είναι το δεύτερο παλαιότερο γνωστό μηχανικό ημερολόγιο μετά τον περίφημο Μηχανισμό των Αντικυθήρων».

Προσπαθώντας να ανακαλέσει «μια αίσθηση Ελλάδας και του φυσικού κόσμου» η σκηνογραφία της έκθεσης βασίστηκε στις αποχρώσεις του μπλε και του χρυσού, ενώ χρησιμοποιήθηκαν και καθρέπτες, κίονες και γραφικά μεγάλης κλίμακας.

Ξεκλειδώνοντας τα μυστικά της αρχαίας επιστήμης

«Ο τρόπος με τον οποίο οι αρχαίοι Έλληνες διερωτήθηκαν για τον κόσμο γύρω τους και αναζητούσαν μαθηματικές εξηγήσεις για τη λειτουργία του ήταν πολύ ιδιαίτερος. Αυτό το πνεύμα της περιέργειας εξακολουθεί να μας αφορά σήμερα και οι επισκέπτες μπορούν μέσα από μια σειρά βίντεο να εμβαθύνουν στις σύγχρονες επιστημονικές πρακτικές που μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα αυτόν τον αρχαίο πολιτισμό» επισημαίνει η συνομιλήτριά μας.

Επιδιώκοντας να μας «βάλει» στα εργαστήρια των ερευνητών, το αφιέρωμα πλαισιώνεται από παράλληλες εκδηλώσεις ενώ θα προβάλλει και τρία επιστημονικά προγράμματα που με σύγχρονες τεχνικές επιδιώκουν να βελτιώσουν την κατανόησή μας για τον αρχαίο κόσμο. Ειδικοί από το Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον θα μοιραστούν τα συμπεράσματα της έρευνάς τους σχετικά με το αρχαιότερο ανέπαφο αρχαιοελληνικό ναυάγιο που έχει ανακαλυφθεί στον πυθμένα της Μαύρης Θάλασσας. Ο μουσικολόγος δρ Stefan Hagel, από το Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο στη Βιέννη, θα ανασυνθέσει τους ήχους του αρχαίου αυλού χρησιμοποιώντας ειδικό λογισμικό και την ανακατασκευή ενός αρχαίου αυλού. Ενώ η δρ Αρχαιοαστρονομίας Μαγδαληνή Αναστασίου, πρώην ερευνήτρια στο Ερευνητικό Πρόγραμμα για τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων, θα εξηγήσει πώς οι σαρώσεις του Μηχανισμού μας βοήθησαν να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα και τις δυνατότητές του. «Η δρ Αναστασίου αναφέρει πως βλέποντας για πρώτη φορά μερικές από τις κρυμμένες επιγραφές ένιωσε σαν οι αρχαίοι “να της μιλούσαν”, μια τόσο ισχυρή δήλωση! Και κατά μία έννοια, αυτό κάνει καθένα από τα τρία πρότζεκτ: χρησιμοποιούν τη σύγχρονη επιστήμη για να ζωντανέψουν τα δημιουργήματα, τους ήχους και τα λόγια των αρχαίων Ελλήνων μετά από χιλιάδες χρόνια».

INFO:
Αρχαίοι Έλληνες: Επιστήμη και σοφία
Μουσείο Επιστήμης, Λονδίνο
Διάρκεια: έως 5 Ιουνίου 2022