Μαρίνα Κροντηρά:«Μάλλον δεν έχουμε ανάγκη καλλιτεχνικά μανιφέστα»

Στην γκαλερί Αγκάθι-Kartάλος, γωνία Μηθύμνης 12 με Επτανήσου, αλλά και μέσα από την πλατφόρμα της Art Athina Visual: μπορείς να διαλέξεις πώς θα δεις τους πέντε πίνακες της Μαρίνας Κροντηρά. Ονειρική αχλύ αλλά και ιδιότυπος προσωπικός και απόλυτα αναγνωρίσιμος ρεαλισμός. Μορφές που κινούνται και διασχίζουν το αστικό τοπίο αλλά και ακίνητα πλάνα περίπλοκων συναισθηματικών κόσμων που γεννιούνται μέσα από την ακινησία. Όπως συμβαίνει με την εικονοποίηση του τραγουδιού ο Γιάννης ο Φονιάς.

Δυνατή, ιδιοσυγκρασιακή ζωγραφική, με εντάσεις, παύσεις, κρεσέντα και εύθραυστους ψυχισμούς, που η Κροντηρά καταφέρνει να τους αποτυπώσει δουλεύοντας με ποιητική ευαισθησία και ενσυναίσθηση. Συναντηθήκαμε, κουβεντιάσαμε και σκέφτηκα να παρουσιάσουμε τον κάθε πίνακα χωριστά - σαν η έκθεση να είναι δίσκος και καλλιτέχνης και δημοσιογράφος τον ακούνε (βλέπουνε) track by track.

Θα ήθελα να ξεκινήσω από τον «Γιάννη τον φονιά». Έφτιαξες μια εικόνα πολύ δυνατή, βλέπω το Φροσί, το γλυκό και τη μέντα, την αμηχανία του κατάδικου που γύρισε στο σπίτι, όπως και των άλλων παριστάμενων, που πραγματικά δεν ξέρουν πώς και τι να πουν. Τι είδους συναισθηματική εμπλοκή έχεις με το συγκεκριμένο τραγούδι και πόσο καιρό σου τριγυρνούσε η ιδέα να δουλέψεις το συγκεκριμένο θέμα; Το τελικό αποτέλεσμα ομολογώ πως με συγκλόνισε…
Ο «Γιάννης ο φονιάς» είναι ένα κομμάτι που μου έχει εντυπωθεί πολλά χρόνια τώρα και ξεκίνησα με το πρώτο σκίτσο γύρω στο 2018. Είναι περίεργο πως κάποια τραγούδια «εικονοποιούνται» στο κεφάλι μου και κάποια όχι, κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τους στίχους. Ο «Γιάννης ο φονιάς», θα έλεγα, εκφράζει απόλυτα την αντιστοιχία μορφής και περιεχομένου, το οποίο για μένα αποτελεί βασικό αίτημα ενός πετυχημένου έργου. Ο εμβατηριακός ρυθμός, ο κυρίαρχος ήχος του μπουζουκιού που δεν εξωραΐζει, η μεταλλική φωνή του Μανώλη Μητσιά, κενή συναισθήματος, καταγράφει χωρίς να παίρνει θέση, όπως θα έκανε ένας αστυνόμος στον τόπο του εγκλήματος. Όλα αυτά μεταφέρουν αβίαστα την αμήχανη συνύπαρξη των πρωταγωνιστών όπου ο καθένας ζει το δράμα του. Ο στίχος «του βγάλαμε γλυκό, του βγάλαμε και μέντα, μα για το φονικό δεν είπαμε κουβέντα», η εναλλαγή από το -κο στο –ντα, μου ακούγεται σαν τσεκουριά στον αέρα! Αυτά βέβαια τα σκέφτομαι κατόπιν εορτής, όταν προσπαθώ να σκηνοθετήσω το έργο και τους χαρακτήρες. Αρχικά είναι η συγκίνηση.

Μιας και μιλάμε εκτός από ζωγραφική και για μουσική, πες μου τρία τραγούδια που στο μέλλον θα μπορούσες να τα εικονοποιήσεις. Και γιατί.
Αυτό συμβαίνει και με άλλα κομμάτια του Χατζιδάκι όπως «Τα παιδιά κάτω στον κάμπο», το οποίο δουλεύω τώρα, την «Περιμπανού». Όμως είναι και η μουσική των Triffids. Το «Hell of a summer», το «Red pony» μου έχουν ανοίξει την κάνουλα της συγκίνησης κυρίως λόγω της ενορχήστρωσης, θεωρώντας την εμβληματική φωνή του Mc Comb μουσικό όργανο. Άσε που πιστεύω πως αν ο εικοσάχρονος Oscar Wilde ζούσε στην Αυστραλία των 80s θα ήταν ο David Μc Comb!

Έρχομαι στην Εύα, το κορίτσι-άγαλμα σε πλατεία στα Πατήσια. Πώς βρέθηκες εκεί, πώς την ανακάλυψες και τι κλικ σου έκανε η γειτονιά και το κορίτσι για να το βάλεις στο έργο; Παρεμπιπτόντως το περιβάλλον, το φόντο, πιο πολύ μου θυμίζει άλλες ευρωπαϊκές πόλεις παρά Αθήνα.
Κατά τη διάρκεια των δύο περιόδων της καραντίνας και ειδικά της δεύτερης, πήρα τους δρόμους όπως άλλωστε και οι περισσότεροι. Όντας κάτοικος Κυψέλης, οι εξορμήσεις στην περιοχή Κυπριάδου, που έχει ωραία σπίτια και ατμόσφαιρα παλιάς αστικής και καλλιτεχνικής γειτονιάς, ήταν συχνές. Τότε, στη συμβολή των δρόμων Αγίας Λαύρας, Χαλεπά και Ροστάν την συνάντησα για πρώτη φορά. Άνυδρη όπως ήμουν από τέχνη, την κοιτούσα κάμποση ώρα και τη φωτογράφισα. Την έκανα έργο, φόρο τιμής στον Giorgio de Chirico, για την ατμόσφαιρα που δημιουργεί με τις άδειες πλατείες, και στην υποβλητική, αγαπημένη Κέρκυρα. Στην πορεία έμαθα πως τη λένε Εύα, τη φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γρηγόριος Ζευγώλης και ήταν παραγγελιά του Πικιώνη, κατοίκου της περιοχής. Μία φίλη μου, που είδε το έργο μου, μού είπε ότι η κόκκινη κηλίδα που διατρέχει το άγαλμα του νέου κοριτσιού τονίζει εμφατικά την έννοια της εφηβείας. Ωραίες συζητήσεις!

Ένας ποδηλάτης κάπου σε μια περιοχή που έχει εργοστάσια λιπασμάτων. Και εδώ ψυχανεμίζομαι πως μεταφέρεις εικόνα από κάπου στην Αθήνα. Πού μπορώ να δω την πρωτότυπη;
Άλλη μία αγαπημένη μου βόλτα ήταν στην παλιά βιομηχανική ζώνη Δραπετσώνας. Στον όρμο αυτόν δεσπόζουν τα κουφάρια των σωζόμενων κτηρίων του ιστορικού εργοστάσιου λιπασμάτων, ο οποίος έχει γίνει τώρα πολιτιστικός χώρος ιδιαίτερης ομορφιάς. Το συγκλονιστικό με αυτό τον τόπο είναι το παιχνίδια που κάνει το φως με τα σκοτεινά αυτά επιβλητικά λείψανα μιας άλλης εποχής. Το έργο «Λιπάσματα» είναι το πρώτο.

Περίγραψέ μου μια μέρα στο εργαστήριό σου. Απορούσα πάντα τι είδους διεργασίες, ερεθίσματα και εγκεφαλικές συνάψεις χρειάζεται να συμβούν για να κινητοποιήσουν μια ζωγράφο, ώστε την επόμενη μέρα να αρχίσουν να αρχίσουν να σχηματίζονται και να μετασχηματίζονται σιγά σιγά σε έργο. Μιλώ, φυσικά, για τη δικιά σου μέθοδο, ας την πω, τη διαδικασία που δουλεύεις μέσω ερεθισμάτων ή ιδεών. Πολύ θα ήθελα να μάθω από πού προκύπτουν και πώς τις αποτυπώνεις.
Είμαι ζωγράφος «δημοσιοϋπαλληλικής» νοοτροπίας, δηλαδή θα πάω κάθε πρωί στο εργαστήριό μου, έχω δεν έχω όρεξη. Έχω πείσει τον εαυτό μου ότι όλα τα καλλιτεχνικά μου (και όχι μόνο) προβλήματα λύνονται με την καθημερινή εξάσκηση. Αποφεύγω όσο μπορώ τις συναισθηματικές εξάρσεις μες στη μέρα, δηλαδή να μην εκνευριστώ πολύ, να μη στενοχωρηθώ πολύ, θα έλεγα, να μην ενθουσιαστώ πολύ. Γενικά το «πολύ» λειτουργεί εις βάρος της συνέχειας. Όταν φεύγω από το εργαστήρι και αφήνω τα έργα, προσπαθώ να μην σταματάω να τα σκέφτομαι και να αναζητώ λύσεις. Δεν είναι μια δουλειά που ξεκινάς και την τελειώνεις κάποια στιγμή. Πέφτω συνέχεια σε βαθιά νερά με βάρκα την ελπίδα ότι αυτή τη φορά θα πλεύσω καλύτερα. Ταυτόχρονα πρέπει να είναι κανείς ανοιχτός και αγνός για να μπορέσουν τα εξωτερικά ερεθίσματα να πυροδοτήσουν τη φαντασία, όπως κάνουν τα παιδιά πολύ εύκολα. Αισθάνομαι πάντως ότι όσο μεγαλώνω μεταμορφώνω πιο συνειδητά τα βιώματά μου σε καλλιτεχνικό έργο ελπίζοντας πάντα ότι μπορεί και να υπάρξει κάποιος που να τον ενδιαφέρει αυτό εκτός από μένα!

Πώς δουλεύεις; Εννοώ με στόχο τύπου «θα κάνω μια έκθεση» ή πιο χαλαρά τύπου «ας ζωγραφίσω χωρίς καμιά πίεση, απλά γιατί θέλω να ζωγραφίσω»; Το πρώτο σημαίνει άγχος χρόνου ή εύρεσης κόνσεπτ, το δεύτερο κρατά προφανώς τη χαρά του παιχνιδιού και το πάθος του καλλιτέχνη που δουλεύει γιατί αγαπά να χάνεται.
Τα τελευταία δύο χρόνια, κυρίως λόγω συνθηκών, και μην έχοντας κάποια προγραμματισμένη έκθεση δούλεψα κάπως άναρχα. Ξεκίνησα πολλά έργα ταυτόχρονα, σαν υποσημειώσεις νέων ιδεών, τελείωσα άλλα απωθημένα όπως ο «Γιάννης ο φονιάς» και ο «Θίασος». Τα περισσότερα από αυτά παρουσιάστηκαν στις διαδικτυακές εκθέσεις της Αrt Αthina 2020 και 2021 με την αίθουσα τέχνης Aγκάθι-Κartάλος. Ήταν μία περίοδος ανέμελη, γιατί δούλεψα χωρίς το άγχος μιας έκθεσης με συγκεκριμένο θέμα. Γενικά πάντως, ξεκινάω μία καινούρια ενότητα με γνώμονα τα προβλήματα που αντιμετωπίζω στη ζωγραφική μου. Παραδείγματος χάριν, η ανάγκη χρήσης της προοπτικής με οδηγεί στα βιομηχανικά – αστικά τοπία. Η οικονομία στη χρήση των χρωμάτων, συνδυασμός δύο το πολύ, βρίσκεται τώρα στο προσκήνιο, που ελπίζω να με οδηγήσει σε πιο αφαιρετικό και ταυτόχρονα ουσιαστικό επίπεδο απεικόνισης. Τα τραγούδια, προς το παρόν, είναι μία πηγή εικόνων που μπορεί να καταλήξει σε μία ατομική έκθεση.

Παρακολουθείς τη σκηνή της πόλης; Νιώθεις πως με κάποιους συνδέεσαι, ακόμα και αν δεν γνωρίζεστε; Το ρωτώ γιατί εντύπωσή μου είναι πως στην Αθήνα δεν υπάρχει εικαστικός διάλογος και ο καθένας πορεύεται μόνος του.
Εννοείται ότι παρακολουθώ εκθέσεις γιατί είμαι πρωτίστως φιλότεχνη! Μου αρέσει η ζωγραφική και χαίρομαι πολύ να βλέπω, εκτός από παλιούς και καταξιωμένους, νέους, σύγχρονους με μένα, να παρουσιάζουν κάτι καλό. Πιστεύω ότι η κατάκτηση του καθενός γίνεται και δική μου κατάκτηση εφόσον μπορεί να με επηρεάσει και να με εμπνεύσει. Νομίζω ότι έχουν παρέλθει οι εποχές των μεγάλων καλλιτεχνικών μανιφέστων, μάλλον δεν τα έχουμε ανάγκη. Η ευκολία της επικοινωνίας, των μετακινήσεων, η επίγνωση ότι υπάρχουν παγκοσμίως χιλιάδες καλλιτέχνες με τα ίδια προβλήματα, δημιουργούν μία κοινή γλώσσα. Όλοι λουζόμαστε με το ίδιο νερό του covid, της κλιματικής αλλαγής, της παγκοσμιοποίησης, της μετακίνησης πληθυσμών ,των κοινωνικών ανακατατάξεων και έρχεται ένα squid game και βρίσκει όλες τις πόρτες ανοιχτές. Και τον επόμενο μήνα θα έρθει ένα άλλο!

Επιστρέφω στο Αγκάθι: άλλοι δυο μικροί πίνακες, ένα γυναικείο πορτρέτο και δίπλα η εικόνα ενός αγοριού. Τι έχουμε εδώ;
Το έργο με το αγόρι δημιουργήθηκε όταν ξαναζωγράφισα πάνω σε ένα παλιότερο. Αυτό συμβαίνει συχνά γιατί μου δίνει μια άγρια χαρά όταν αισθάνομαι ελεύθερη να κάνω ό,τι μου κατέβει χωρίς να φοβάμαι μήπως το χαλάσω. Πρέπει βέβαια να έχεις παραδεχτείς ότι το προηγούμενο ήταν χάλια. Κρατώντας δύο κολυμβητές από το παλιό, σχεδίασα το πορτρέτο του ανιψιού μου από πάνω και, όταν έβαλα τις κόκκινες γραμμούλες πίσω, ως χρωματική ανάγκη, μου ήρθε στο νου μια βάρκα στο Αιγαίο, με τους μισούς στη θάλασσα. Το ονόμασα υπαινικτικά «Η πισίνα». Το έργο «Ο Θίασος» είναι το άλλο απωθημένο που τελείωσα στην καραντίνα. Ήταν μία σκηνή από ένα τραπέζι, αποτυχημένη προσπάθεια ενός παλιότερου έργου από την ενότητα «Συνδαιτυμόνες», που είχα παρουσιάσει στο Αγκάθι-Κartάλος το 2012. Το τραπέζι τελικά έφυγε και έγινε ένα πλήθος με μένα θεατή, εξού και το «Θίασος».

Φαν κλαμπ! Δώσε μου «δασκάλους» σου, «έργα εμμονές» και ονόματα ζωγράφων που σε ενθουσιάζουν, σε καθηλώνουν, σε προκαλούν και -γιατί όχι- σε καθοδηγούν με την πρόκληση της ομορφιάς τους.
Μεγάλη δεξαμενή έμπνευσης για μένα παραμένει η Αρχαία Ελλάδα, που είναι και δίπλα μας. Θα έλεγα και όλα τα σπουδαία έργα του παρελθόντος που βλέπει κανείς στα μεγάλα μουσεία του κόσμου τούτου, τι να πρωτοαπαριθμήσω! Velasquez, Bacon, Freud, Van Gogh! Στις επιτύμβιες στήλες του Κεραμεικού, στις λευκές ληκύθους του Αρχαιολογικού βλέπω τη ζωγραφική του Βυζαντίου, του Da Vinci, του Θεοτοκόπουλου, του Picasso. Πιστεύω ότι υπάρχει ένα νήμα που ενώνει τη ζωγραφική των σπηλαίων του Λασκώ με την πιο σύγχρονη video art. Το ίδιο νήμα ενώνει ένα αρχαϊκό άγαλμα σκύλου, που υπάρχει στο μουσείο της Ακρόπολης, με ένα σκύλο του Giacometti και περνά και από τον σκύλο της Φωκίωνος. Όλοι αυτοί αιχμαλώτισαν την Ιδέα του σκύλου και όχι τον συγκεκριμένο που χρησιμοποίησαν ως μοντέλο. Το νήμα είναι το ανθρώπινο πνεύμα που αναζητά, ερμηνεύει, θέτει ερωτήσεις και παραδίδει τη σκυτάλη στους επόμενους. Υπό αυτό το πρίσμα όλοι οι προηγούμενοι αλλά και οι σύγχρονοι καλλιτέχνες είναι Δάσκαλοι και Συνδαιτυμόνες μου. Αισθάνομαι την Τέχνη, την κεκτημένη Γνώση εν γένει, σαν έναν μεγάλο ωκεανό από όπου μπορώ με την πετονιά μου να πιάσω ένα ψαράκι και να πιω ένα ωραίο κρασί με τους φίλους μου!