Δημήτρης Πανταζής: Η Τέχνη στο τέλος χαμογελάει στους εραστές της

Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης τον καλοδέχτηκε στο εργαστήρι του, κι αυτός φρόντισε να είναι ένας συνεπής και εργατικός σπουδαστής χωρίς εκκεντρικότητες, με εξαίρεση την ημέρα που ανακάλυψε ότι είχε πάει στη σχολή φορώντας τα ρούχα του ύπνου. Αποφοίτησε με άριστα και, κατά τη διάρκεια της μετέπειτα διαδρομής του, ο Δημήτρης Πανταζής πρόσθεσε στο βιογραφικό του πλήθος ατομικών και ομαδικών εκθέσεων, διατηρώντας, όπως λέει ο ίδιος, την πίστη ότι κάποια στιγμή θα του χαμογελάσει η Τέχνη, όπως χαμογελάει στους εραστές της.

«Κάποιες γλώσσες λένε ότι από μικρός ζωγράφιζα αρκετά. Θυμάμαι να ξεσηκώνω με μολύβι χάρτινους ήρωες, μαχητικά αεροπλάνα, φουτουριστικά αυτοκίνητα και εξώφυλλα δίσκων. Στο πλαίσιο του μαθήματος της Γεωγραφίας, κάπου στη μέση του Δημοτικού, υπάρχει ακόμη έντονα η ανάμνηση μιας εργασίας του ελλαδικού χάρτη σε ρυζόχαρτο. Είχα βαλθεί να περιγράψω κάθε νησί με ιδιαίτερη επιμέλεια. Μπορούσα να αποφύγω τα περισσότερα από αυτά, αλλά το αποτέλεσμα θα ήταν σίγουρα αντιεπιστημονικό (!). Στην Έκτη Δημοτικού, ο δάσκαλος, προς το τέλος της σχολικής χρονιάς, μας πρότεινε εθελοντικά τη συμμετοχή μας σε έναν πανελλήνιο διαγωνισμό ζωγραφικής με θέμα την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήταν το 1981, τότε που η χώρα έγινε επίσημο μέλος της. Το 10ο για την ακρίβεια. Πρώτη φορά είχα στα χέρια μου ένα θέμα. Πάνω-κάτω σκιτσάρισα τον ευρωπαϊκό χάρτη όπου δέκα ανθρωπάκια, ένα για κάθε χώρα, κατευθύνονταν ακίνητα προς μια ανοιχτή πόρτα (!). Η διάκριση με γέμισε χαρά, δίνοντας ο ίδιος στον δημιουργικό μου εαυτό μια ζεστή χειραψία».

Η επιλογή των σπουδών στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών ήταν μονόδρομος;
Στην προεφηβεία αυτό το μικρό χάρισμα άρχισε να ατονεί, όμως κάτι πιο κομβικό έμελλε να συμβεί. Τότε περίπου ήταν που έφθασε στα αυτιά μου η μουσική ευφυΐα του αθάνατου Τζιμάκου, από κασέτες συγγενών που μοιραζόμασταν την ίδια ζωή εκείνον τον καιρό. Το, κύκνειο επί σκηνής άσμα, «Σουζάνα» ήταν το πρώτο κομμάτι των Μουσικών Ταξιαρχιών που αγάπησα. Οι ζωντανές του εμφανίσεις μου αποκάλυψαν επίσης έναν λάτρη των ψηφιακών τεχνών που χειριζόταν, στα δικά μου τα μάτια, την πρόκληση και το χιούμορ με τρόπο αριστουργηματικό. Το τέλος της εφηβείας με βρήκε με μυαλό θολό, δίχως στόχους και σχέδια. Ήταν η μητέρα μου που με προέτρεψε να ασχοληθώ και πάλι με τη ζωγραφική, ως υποψήφιος πια στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Δύσκολα εξ αρχής τα πράγματα, αφού οι επιτυχόντες ήταν ελάχιστοι ανάμεσα σε εκατοντάδες δυνητικούς καλλιτέχνες. Τρία χρόνια προσπαθειών με τη στήριξη καλών φίλων και το χαμόγελο της τύχης και λογιζόμουν φοιτητής.

Και εκεί σε υποδέχθηκε ο Γιάννης Ψυχοπαίδης.
Πήγα με συστάσεις στο εργαστήριο του κ. Γιάννη Ψυχοπαίδη, ο οποίος, να ’ναι καλά, με καλοδέχτηκε. Η παρουσία μου στη σχολή ήταν διακριτική. Προσπαθούσα να είμαι συνεπής και εργατικός δίχως εκκεντρικότητες. Εξαίρεση στάθηκε ένα χειμωνιάτικο πρωινό που, λίγο πριν από την καθιερωμένη σπουδή του μοντέλου, με τον καφέ στο χέρι, συνειδητοποίησα πως δεν είχα αποχωριστεί ακόμη τα πρόχειρα ρούχα του ύπνου.

Υπήρξε κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια των σπουδών σου, που ξεχωρίζεις;
Κατά τη διάρκεια της φοίτησής μου, οι καλλιτεχνικοί σταθμοί της ΑΣΚΤ υπήρξαν πρώτης τάξεως ευκαιρίες για μικρά ταξίδια, μακριά από το οικεία πιεστικό οικογενειακό περιβάλλον. Η Ύδρα ήταν ένας προορισμός ιδανικός! Ξεκίνησα περιχαρής, και ο ενθουσιασμός μου, στη θέα του αρχοντικού του Μανώλη Τομπάζη, ενισχύθηκε σημαντικά. Όλα φάνταζαν ιδανικά. Βέβαια δεν επρόκειτο να διαρκέσει πολύ τούτο, διότι υπολόγιζα χωρίς τον Κωνσταντίνο. Το φεγγάρι είχε γίνει πια γένος θηλυκού όταν, ζωγραφίζοντας πλάι πλάι στην αυλή του ορόφου την πανσέληνο, το μάτι του έμπειρου ζωγράφου (ξέρει εκείνος) έπεσε στην αφελή παλέτα μου. Για να μη γίνω μελοδραματικός, είχα να νιώσω έτσι από τη μέρα των πανελληνίων εξετάσεων όταν, με στόμα χάσκον, κοίταζα τα θέματα των μαθηματικών, μαθήματος που άλλοτε κατείχα θαυμάσια.

Η αγιογραφία πώς προέκυψε;
Η επιστροφή μου στη γενέτειρα πόλη επέβαλε επιτακτική ανασυγκρότηση. Αυτά που νόμιζα πως ήξερα έπρεπε να τα διαγράψω και στη θέση τους να μπουν άλλα θεμέλια. Η στιγμή της διπλωματικής εργασίας πλησίαζε, και έπρεπε να φανεί εμπράκτως η γνώση μου περί τέχνης στα μέλη της επιτροπής. Το εργαστήριο αγιογραφίας ήταν αυτό που θα μου έδινε τη θεάρεστη λύση!

Η συγκεκριμένη τέχνη απαιτεί αυστηρή πειθαρχία ή κάνω λάθος;
Η τεχνική της φορητής εικόνας είναι στέρεα εδώ και αιώνες με αποτελέσματα πολύ εντυπωσιακά για τους μυημένους. Η ώχρα, το χονδροκόκκινο, το άσπρο και το μαύρο αρκούν για έναν άγιο. Έμαθα πως, πέραν της ευαισθησίας, αυτό που ξεχωρίζει σε έναν τεχνίτη είναι η ηρεμία που εκπέμπει η γραμμή του, απόρροια υπαρξιακής γαλήνης και συμφιλίωσης με τον Θεό και τον θάνατο. Για μια αγιογραφία στο πλαίσιο των μαθημάτων του εργαστηρίου απαιτήθηκαν αρκετός χρόνος, αυστηρή πειθαρχία, πολλή υπομονή και ταπεινή καρδιά.

Και έφτασε η στιγμή της αποφοίτησής σου. Είσαι από του αριστούχους της ΑΣΚΤ, από όσο ξέρω.
Λίγα χρόνια αργότερα, η ημέρα της αξιολόγησής μου έφθασε. Τα άτιτλα έργα μου, όχι κατ’ επιθυμία μου, αναρτήθηκαν και ανέμεναν τα περισπούδαστα μάτια, τα οποία δεν άργησαν να φανούν νωχελικά. Κάποιοι στάθηκαν σε ένα δυο έργα, άλλοι έκαναν ένα γύρο. Η αίθουσα άδειασε συνοπτικά δίχως να ειπωθεί λέξη. Τόσος κόπος για λίγη σιωπή τελικά; Λίγες μέρες αργότερα, έμαθα πως είχα αναπάντεχα αριστεύσει. Ποιος το περίμενε…
Τα έργα μου, όπως εύστοχα μου είπε ένας συμφοιτητής μου, πατάνε στη βυζαντινή τέχνη. Κι εγώ έτσι νιώθω όταν κρατάω το μπαστούνι να ζωγραφίσω. Αγιογραφίες είναι, οικείων υπάρξεων σε ενεστώτα χρόνο.

Πάνω σε τι θέμα δουλεύεις τον τελευταίο καιρό;
Τα τελευταία πέντε χρόνια δουλεύω επάνω στον θάνατο. Τα έργα μου, δεδομένου ότι βιοπορίζομαι ως δημόσιος υπάλληλος (ευτυχώς), προχωρούν με βασανιστικά αργό ρυθμό. Οι δύο ώρες που αφιερώνω καθημερινά για τη ζωγραφική ξεκινούν στις 5:15 π.μ. μέχρι το πρωινό ξύπνημα των υπολοίπων. Η εξέλιξη που ένας επαγγελματίας ζωγράφος χαίρεται στο τέλος της ημέρας σε εμένα μοιράζεται σε πέντε εργάσιμες, τουλάχιστον. Δεν βαρυγκωμώ όμως, διότι έχω την πίστη πως αυτή η τροτέζα η Τέχνη, στο τέλος, θα χαμογελάσει στον εραστή της… ίσως σε λίγα χρόνια ακόμη.

Δείτε τα έργα του Δ. Πανταζή στο Instagram