Buffer Fringe: Ένα φεστιβάλ στο περιθώριο

Αν έχεις δει το «The man in the high castle» στην πλατφόρμα της Amazon, τότε η λεπτή λωρίδα τσακισμένης ασφάλτου που περνά μπροστά από το εμβληματικό ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας της Λευκωσίας, η άλλοτε «λεωφόρος» Μάρκου Δράκου, είναι κάτι σαν το φωτεινό μονοπάτι στο λατομείο της Λακαουάνα, που οδηγεί στο Nebenwelt: μια δίοδος προς το παράλληλο σύμπαν δίπλα μας όπου τα πάντα μοιάζουν ίδια, αλλά έχουν μια διαφορετική χροιά και πορεία.

Σε αυτό το σημείο της κυπριακής γης, ακριβώς απέναντι από το άλλοτε ξενοδοχείο, στη «νεκρή ζώνη» ή «πράσινη γραμμή» (από το πράσινο μολύβι που χρησιμοποίησε πριν μισό αιώνα ένας κυανόκρανος για να χαράξει στον χάρτη τη γραμμή αντιπαράθεσης) έχει φτιαχτεί το «Σπίτι για τη Συνεργασία»: ένας -αναπαλαιωμένος- χώρος όπου άνθρωποι και από τις δύο πλευρές του νησιού συναντιούνται και συζητούν για την ιστορία, την πολιτική και τις τέχνες σε ένα δυνητικά αδιαίρετο νησί. Το Buffer Fringe, ένα φεστιβάλ που διοργανώνεται από το 2014 από το Σπίτι της Συνεργασίας (H4C εν συντομία), είναι ένα από τα πνευματικά παιδιά αυτής ζύμωσης: Μια σειρά από δρώμενα που θέτουν ερωτήματα για ευαίσθητα θέματα, αμφισβητούν και «παίζουν» με κυρίαρχα αφηγήματα, δίνοντας χώρο σε καλλιτέχνες να εκφράσουν νέες ιδέες με καινοτόμους τρόπους, προωθώντας τον διάλογο μεταξύ των κοινοτήτων και πυροδοτώντας συζητήσεις που προωθούν την αλληλοκατανόηση.

Το Buffer Fringe, που φέτος θα πραγματοποιηθεί στις 8-10 Οκτωβρίου σε όλη την Κύπρο, διεθνώς και διαδικτυακά, ξεκίνησε πριν εφτά χρόνια εστιάζοντας σε ντόπιους καλλιτέχνες και έφτασε σήμερα, στην όγδοη πια διοργάνωση και δεύτερη πανδημική, να φιλοξενεί τόσο Κύπριους όσο και ξένους, με νέα έργα σε συμπαραγωγή με διεθνείς οργανισμούς, πανεπιστημιακά ιδρύματα, άλλα φεστιβάλ και προγράμματα φιλοξενίας. Το ίδιο του το όνομα  επιχειρεί να δώσει το στίγμα της διοργάνωσης: Είναι Buffer, αφού το Σπίτι της Συνεργασίας που το διοργανώνει βρίσκεται στην ουδέτερη ζώνη και πολλές παραστάσεις/δρώμενα λαμβάνουν χώρα εκεί, και είναι και Fringe, υποδηλώνοντας τον πειραματισμό, την ευελιξία, το πάντρεμα μορφών τέχνης και την ύπαρξή τους έξω από τα συνηθισμένα πλαίσια του συνήθους καλλιτεχνικού προγραμματισμού από καθιερωμένους πολιτιστικούς φορείς.

«Με τη δημιουργία του, το Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών Buffer Fringe αποτελεί μέλος αυτής της παγκόσμιας οικογένειας. Αποτελεί μια πλατφόρμα εξερεύνησης ευαίσθητων θεμάτων, έναν χώρο δημιουργικής αμφισβήτησης κυρίαρχων αφηγημάτων και έκφρασης νέων ιδεών με καινοτόμους τρόπους - κυρίως μέσω των παραστατικών τεχνών. Για την ώρα, το Buffer Fringe Performing Arts Festival είναι το μοναδικό φεστιβάλ fringe στην Κύπρο», μας είπαν η καλλιτεχνική διευθύντρια και ο συντονιστής επικοινωνίας του φεστιβάλ, Ελλάδα Ευαγγέλου και Διομήδης Κουφτερός. Όσο για τις «Performing Arts», ήτοι παραστατικές τέχνες, δηλαδή το θέατρο, τον χορό, τις περφόρμανς κτλ; «Το σώμα που κινείται στη σκηνή, συγκινεί το θεατή, και ανοίγει το πεδίο για καινούργιες σκέψεις», κατά πώς αναφέρουν οι διοργανωτές.

Οι ίδιοι αναφέρουν ότι οι κύριοι στόχοι του Buffer Fringe ποικίλουν: με δεδομένο ότι η Κύπρος, όπου πραγματοποιείται, είναι μια κοινωνία κατακερματισμένη ανάμεσα στις διάφορες κοινότητες (εθνοτικές, γλωσσικές), ανάμεσα σε μόνιμους κάτοικους-εργάτες-μετανάστες, αλλά και γεωγραφικά, ανάμεσα στο «εδώ» και στο «εκεί», οι διοργανωτές δηλώνουν πως στοχεύουν σε ένα φεστιβάλ που «να είναι συμμετοχικό, που να πραγματοποιείται και να πραγματεύεται όλες τις κοινότητες, καθώς επίσης και όλους τους χώρους. Συνεπώς οι χώροι παρουσίασης του φεστιβάλ είναι σε όλο το νησί, το εξωτερικό και το διαδίκτυο».

Έπειτα, επιθυμούν το Buffer Fringe να είναι ένα λιμάνι όπου οι καλλιτέχνες να νιώθουν ασφάλεια να υπάρχουν και να πειραματιστούν, ότι δεν θα τύχουν εκμετάλλευσης, ότι θα προστατευτούν. «Ακόμα και στο μέσο της πανδημίας, πραγματοποιήσαμε το Φεστιβάλ το 2020, και πληρώσαμε όσους καλλιτέχνες τελικά παρουσίασαν δουλειά τους, ζωντανά ή από βίντεο», αναφέρουν η κ. Ευαγγέλου και ο κ. Κουφτερός. Άλλωστε, στοχεύουν να χτίσουν συνεργασίες και σχέσεις με οργανισμούς, άτομα και ομάδες από όλο τον κόσμο, και εντός της Κύπρου: «Θέλουμε να συνεργαζόμαστε και να ανήκουμε σε μια συζήτηση για την καλλιτεχνική δημιουργία, ζητούμε να είμαστε μέρος του κοινωνικού διαλόγου. Ως Φεστιβάλ πρεσβεύουμε το διάλογο και την πολυφωνία, και όχι το μονόλογο, έτσι μαθαίνουμε και έτσι μεγαλώνουμε, μέσα από διαθεματικότητα και ποικιλία».

Δημιουργώντας στο περιθώριο
Τους ρωτώ πώς είναι να στήνουν ένα διακοινοτικό φεστιβάλ με επίκεντρο τη νεκρή ζώνη, σε μια εποχή που οι εξελίξεις στο Κυπριακό έχουν μάλλον παγώσει, ρέποντας στην αποξένωση και την εχθρότητα: «Το εχθρικό κλίμα απέναντι στις διακοινοτικές συνεργασίες δεν είναι κάτι καινούργιο, απλώς αλλάζει μορφή κάθε λίγα χρόνια, όταν αλλάζουν οι κυβερνήσεις και οι διεθνείς συγκυρίες», σημειώνουν.  «Τα πράγματα τώρα σίγουρα δεν είναι ρόδινα, αλλά μετά από 18 χρόνια που είναι ανοιχτά τα οδοφράγματα, υπάρχουν πια ισχυρές σχέσεις, συνεργασίες και συνέργειες που αλλάζουν και εξελίσσονται, όπως είναι φυσικό να γίνεται στις σχέσεις. Οι καλλιτέχνες έχουν τρόπους να συνεργάζονται και εξελίσσονται οργανικά, η δική μας δουλειά ως Φεστιβάλ είναι να δώσουμε τον χώρο, την ευκαιρία και -όσο μπορούμε- τη χρηματική επιβράβευση για ένα καλλιτεχνικό εγχείρημα. Έτσι, και όπως το λέει το όνομά μας, λειτουργούμε στο περιθώριο, στα fringes της κοινωνίας, αλλά δεν υπάρχει άλλος τρόπος, αφού χωρίς τέτοιες διοργανώσεις κάποιες ιστορίες δεν θα ακουστούν ποτέ, δεν θα έχουν την ευκαιρία να ειπωθούν». Άλλωστε, ότι η ίδια η ύπαρξη και λειτουργία τους έχει πολλές φορές στοχοποιηθεί από τα κραταιά αφηγήματα, «που σίγουρα έρχονται σε δύσκολη θέση όταν -επιτρέπεται να- ακούγονται και άλλες φωνές, να λέγονται και άλλες ιστορίες», τονίζουν με νόημα.

Ποδά-ποτζεί
Αν και με τα χρόνια το Buffer Fringe ξεφεύγει από τα στενά όρια της νεκρής ζώνης, αυτή η γεωγραφική παραδοξότητα δεν παύει να είναι το επίκεντρό του. «Η “νεκρή ζώνη” σίγουρα δεν είναι νεκρή! Είναι η γραμμή που διαιρεί, αλλά είναι και ένας ενδιάμεσος χώρος όπου οι "απ’ εδώ" («ποδά») και οι "απ’ εκεί»" («ποτζεί») μπορεί να συναντηθούν. Το Σπίτι της Συνεργασίας, που διοργανώνει το Φεστιβάλ, βρίσκεται στην πράσινη γραμμή απέναντι από το εμβληματικό ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, και είναι γεμάτο ζωή. Η παραδοξότητα του χώρου αυτού εμπνέει καλλιτέχνες, και συχνά έχουμε φιλοξενήσει παραστάσεις μέσα στην πράσινη γραμμή. Στο πλαίσιο του φετινού Buffer Fringe το Σπίτι της Συνεργασίας θα φιλοξενήσει εργαστήρια και παραστάσεις σύγχρονης κίνησης και χορού, και οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις από εικαστικούς καλλιτέχνες. Σαν venue, η πράσινη γραμμή φέρνει μαζί θεατές που δε θα βρίσκονταν εύκολα στις ίδιες παραστάσεις, και δημιουργεί συνθήκες διαλόγου μεταξύ τους», σημειώνουν. Πέραν της νεκρής ζώνης, έργα του φετινού φεστιβάλ φιλοξενούνται επίσης σε χώρους στη Λευκωσία, και στις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής, στην Αμμόχωστο, αλλά και διαδικτυακά, στο bufferfringe.org και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Φεστιβάλ.

Κυρίαρχο θέμα, όπως και πέρσι, είναι η «Μετα-τόπιση», ήτοι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος σήμερα. Η κλιματική αλλαγή είναι η κύρια θεματική της παράστασης it may all be over soon που παρουσιάζει η androula, ενώ με το έργο «95 στάσεις», μια παράσταση που έχει ήδη κεντρίσει το ενδιαφέρον των τοπικών ΜΜΕ που αποτελείται από μια ενδιαφέρουσα παρέμβαση σε Λεμεσό και Αμμόχωστο, οι Nurtane Karagil, Έλενα Αγαθοκλέους, Γιάννης Τουμαζής, Eralp Kortaç και Ιουλίτα Τουμαζή διερευνούν την καθημερινότητα που συνθέτει σήμερα η φθορά του κυπριακού ζητήματος. Μια διεθνής ομάδα καλλιτεχνών παρουσιάζει το Rehearsing the Revolution, μια διήγηση/περφόρμανς βασισμένη στην «πολιτική του προσωπικού» και την έναρξη της «επανάστασης στη φαντασία». Ανάμεσα σε άλλα, το καλλιτεχνικό δίδυμο Karla Isidorou και Alexandra Bellon από την Ελβετία παρουσιάζει μια διαθεματική ραδιοφωνική περφόρμανς που προκαλεί τους θεατές να μετα-τοπίσουν το μυαλό και τη φαντασία τους προς το υπερ-μέλλον της χρονολογίας 8102, ενώ η Νοτιοκορεάτισσα Yeon Yeji με τη βιντεο-εγκατάσταση Restless Spirits τιμά τα ‘ανήσυχα πνεύματα’ ατόμων της Κορεατικής διασποράς στη Σοβιετική Ρωσία που θυματοποιήθηκαν μέσω του εκτοπισμού και της εξαναγκαστικής μετατόπισης τους στην Κεντρική Ασία το 1937. «Οι ανησυχίες του σημερινού ανθρώπου είναι πολλές, και η τέχνη ένα μέσο για να φανταστούμε τρόπους αντιμετώπισης τους», λένε οι διοργανωτές.

Από την ποικιλία των διαφορετικών χώρων και των διαδραστικών καταστάσεων, μέχρι το περιπατητικό θέατρο, το intimate theatre σε σπίτια και την online πια μορφή του από πέρσι, το Buffer Fringe βρίσκει κοινή συνισταμένη στη χαρά της κοινής δημιουργίας, της σύμπραξης με άλλους καλλιτέχνες από την Κύπρο και το εξωτερικό χωρίς διαχωρισμούς. «Η κυρίαρχη γλώσσα του φεστιβάλ είναι η αγγλική, με την ελληνική και την τουρκική να ακολουθούν’ η μετάφραση είναι καθημερινή μας πρακτική, από τα δελτία Τύπου μέχρι τους υπέρτιτλους εκεί όπου οι παραστάσεις είναι μονόγλωσσες στην ελληνική ή τουρκική. Έχουμε δει ακόμα είναι ότι το φεστιβάλ υπάρχει σε ένα χώρο διαφορετικό από τις πιο mainstream διοργανώσεις, και οι καλλιτέχνες μας το επαναλαμβάνουν, ότι το Buffer Fringe και το Σπίτι της Συνεργασίας αποτελούν μια κοινότητα. Υπάρχουμε και δημιουργούμε σχεδόν σε μια ουτοπία «κοινού τόπου», λες και η Νεκρά Ζώνη είναι η πιο ζωντανή του νησιού. Οι ντόπιοι το εισπράττουν αυτό πολύ διαφορετικά, αλλά το εισπράττουν. Κάποιοι έρχονται αποκλειστικά για αυτό», καταλήγουν.

*To Buffer Fringe θα πραγματοποιηθεί στις 8, 9 και 10 Οκτωβρίου σε όλη την Κύπρο, διεθνώς και διαδικτυακά, με ένα πρόγραμμα συνεργασιών και νέων έργων από καλλιτέχνες και οργανισμούς από την Κύπρο και το εξωτερικό, εμπνευσμένα από τη θεματική του Φεστιβάλ, «Μετα-τόπιση». Δείτε όλο το πρόγραμμα εδώ: https://bufferfringe.org/