Οι Satyricon «συναντούν» τον Edvard Munch το 2022

Στις 30 Απριλίου 2022 στο Μουσείο Munch του Όσλο εγκαινιάζεται μια έκθεση που συνδέει τον σπουδαίο νορβηγό ζωγράφο με ένα από τα πιο σκοτεινά αλλά και πολύ επιτυχημένα νορβηγικά συγκροτήματα, τους Satyricon. Η μπάντα γράφει τη μουσική που θα αποτελεί το ηχητικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ο επισκέπτης της μεγάλης αίθουσας του δεκάτου ορόφου του μουσείου, θα έχει την ευκαιρία να δει επιλεγμένους πίνακες του Munch. Είναι ένας νέος τρόπος: να δεις τον Munch μέσα από το φως –ή μάλλον το σκοτάδι- των Satyricon, να ακούσεις τους Satyricon μέσα στον κόσμο του Munch.

Το black metal είναι ένα από τα ακραία μουσικά ιδιώματα. Είναι η άγρια και επιθετική μουσική που προκύπτει από τις λυσσαλέα παραμορφωμένες κιθάρες, τα γρήγορα σχήματα του μπάσου, τα καταιγιστικά τύμπανα και τα φωνητικά-βρυχηθμούς (growling) των περισσότερων συγκροτημάτων του είδους.

Αν όμως ήταν μόνο η ακραία αισθητική της μουσικής, τότε τα πράγματα θα ήταν απλά. Ένα μεγάλο μέρος του black metal συνδέθηκε με δύο εξαιρετικά ακραίες τοποθετήσεις: τη λατρεία του Σατανά και τη ναζιστική ιδεολογία. Έτσι, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων ανά τον κόσμο.

Όπως έχει συμβεί αρκετές φορές στην ιστορία της μουσικής, κάποια από τα πρωτοεμφανιζόμενα ιδιώματα υιοθετούν έναν ακραίο κόσμο συμβόλων, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό ένα είδος αποκλειστικής ταυτότητας για τους οπαδούς τους: μόνο όποιος χρησιμοποιεί τα συγκεκριμένα σύμβολα είναι εντός υποπολιτισμικής ομάδας (sub-culture). Επιπλέον, όσο μεγαλύτερο αποτροπιασμό προκαλούν τα συγκεκριμένα σύμβολα στην ευρύτερη κοινωνία, τόσο πιο σκληρή και πιο συνεκτική είναι η υποπολιτισμική ομάδα. Το black metal τα κατάφερε τέλεια με τη χρήση του ανάποδου σταυρού και σε αρκετές περιπτώσεις και της σβάστικας. Δημιούργησε τόσο έντονη κοινωνική αντίδραση, που κατάφερε να αποτελέσει μια πολύ φανατική και συνεκτική ομάδα.

Χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπήρξαν και δεν υπάρχουν συγκροτήματα του είδους που εξακολουθούν να προβάλλουν σατανιστικές αντιλήψεις και ναζιστικές ιδέες, στο πέρασμα του χρόνου, το συνεκτικό στοιχείο για το black metal στάθηκε -πέρα από κάποια συγκεκριμένα μουσικά μοτίβα- η προβολή της σκοτεινής πλευράς και η δήλωση πίστης σ’ αυτήν. Αρκετά από τα παλιά συγκροτήματα της Νορβηγίας, αντί να προβάλλουν την υποταγή στον Σατανά, άρχισαν να μιλούν για την αρχαία παγανιστική θρησκεία της πατρίδας τους και αντί να υμνούν τη σιδερένια ισχύ του Reich, προτίμησαν να δοξάζουν την αρετή των εξίσου -αν όχι περισσότερο- επεκτατικών Vikings.

Οι Satyricon στάθηκαν από την αρχή ως ένα από τα σοφότερα συγκροτήματα του είδους. Ο Sigurd Wongraven (Satyr) μιλούσε από την αρχή για τη σκοτεινή πλευρά (και σπανίως για τον διάβολο) αλλά και για την αξία της ακραίας μουσικής. Συνεργάστηκε με τον Lars Pedersen της πειραματικής νορβηγικής μπάντας When. Επιπλέον, δημιούργησε ανάμεσα σε άλλα σχήματα και τους Storm, ένα project που άγγιζε την παραδοσιακή μουσική της Νορβηγίας.

Οι Satyricon, με βάση τον μεγάλο τους θαυμασμό για την παράδοση της πατρίδας τους, δεν είναι καθόλου παράξενο που καταπιάνονται τώρα με τον μεγάλο ζωγράφο της Νορβηγίας, τον Edvard Munch, έργο του οποίου κόσμησε το εξώφυλλο του τελευταίου τους άλμπουμ “Deep Calleth Upon Deep” το 2017, εξακολουθώντας να κινούνται στον ευρύτερο χώρο της ακραίας μουσικής. Ως προς το ζήτημα της ζωγραφικής, κάποια από τα πρώιμα εξώφυλλα της μπάντας φιλοξενούσαν έργα του πιο άγνωστου στον υπόλοιπο κόσμο –και σκοτεινότατου ζωγράφου- Theodor Kittelsen και ως προς το ζήτημα της μουσικής, ο Wongraven δηλώνει τώρα ότι «ό,τι ξέρετε για την ταυτότητα της μουσικής που γράφω εδώ και χρόνια θα είναι παρόν αλλά γυρισμένο ανάποδα».

Οι Satyricon αλλά και άλλα μεγάλα νορβηγικά συγκροτήματα αποτελούν σήμερα μέρος της ευρύτερης πολιτισμικής κληρονομιάς της Νορβηγίας, πράγμα που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη δική τους στάση, που φρόντισε να μείνει πιστή στη σκοτεινή πλευρά, κάνοντας στην άκρη σατανιστικές και ναζιστικές οπτικές. Οφείλεται όμως και στην απόλυτα ανοιχτόμυαλη στάση της νορβηγικής πολιτείας, που αντί να καταδικάσει ακόμα και τις πιο ακραίες όψεις του underground, φρόντισε να τις αγκαλιάσει και να τις εντάξει αρμονικά στη βεντάλια της ευρύτερης νορβηγικής τέχνης.

Απόδειξη, είναι η έκθεση επιλεγμένων έργων του Edvard Munch με υπόκρουση της μουσικής των Satyricon που κάνει εγκαίνια στις 30 Απριλίου στο Όσλο.