Εικαστικό αφιέρωμα στον Χατζηγιάννη Μερτζέλλο στην Κόρινθο

Ο Χατζηγιάννης Μερτζέλλος ή Σοφικίτης γεννήθηκε γύρω στο 1791 στο Σοφικό Κορινθίας, από αγροτική οικογένεια. Αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, έφυγε στα 18 του χρόνια από την Ελλάδα για τη Μαγνησία της Μικράς Ασίας όπου έκανε οικογένεια. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρία λίγο πριν ξεσπάσει η Επανάσταση και αφοσιώθηκε στον αγώνα του έθνους για την Ελευθερία. Μια από τις πρώτες του ενέργειες ήταν να στείλει τον αδερφό του Αθανάσιο, που εργάζονταν στην επιχείρησή του, στην Κορινθία με αποστολή να προετοιμάσει τους Σοφικίτες για τον επερχόμενο αγώνα. Με την έναρξη της Επανάστασης, άφησε την οικογένειά του στη Μικρά Ασία και γύρισε στο Σοφικό όπου ως οπλαρχηγός οργάνωσε δικό του στρατιωτικό σώμα από 600 περίπου άνδρες και κήρυξε την Επανάσταση στη Κορινθία στις 31 Μαρτίου 1821 με την 1η Απρίλιου 1821 να αρχίζει η πολιορκία της Ακροκόρινθου.

Σε επιστολή που έγραψε την 1η Μαΐου του 1821 –μεταξύ άλλων– ανέφερε: «…άμα ήχησεν η γλυκεία φωνή εις τας ακουάς μου ότι το έθνος μου επαναστάτησε κατά του βαρβαρικού ζυγού παράτησα εις την Μαγνησία της μικράς Ασίας όλη την καταστασίν μου συνισταμένην εις σημανικότατην ποσότητα, και ήλθα είς την πατρίδαν μου, συμπαραλαβών τους πατριώτας μου και επί κεγαλής αυτών ώρμησα εις τα όπλα και μετά μεγίστης προθυμίας παρευρισκόμην με τους υπό την οδηγίαν μου όπου πόλεμος και όπως ή χρεία της πατρίδας μου το απαιτούσεν…».

Η αναγνώριση αυτού του αφανούς ήρωα της Επανάστασης, στην οποία αφοσιώθηκε με τόση γενναιότητα αλλά και σεμνότητα, ήρθε τον Μάρτιο του 1825 όταν προήχθη από την κυβέρνηση του Κουντουριώτη στη θέση του Αντιστράτηγου. Συμμετείχε σε πολλές μάχες, συχνά ακολουθώντας οδηγίες του Κολοκοτρώνη και επέστρεψε με το τέλος του αγώνα με την οικογένειά του στο Σοφικό, έχοντας ξοδέψει όλη του την περιουσία για το όραμα της Ελευθερίας. Πίστευε ότι θα ανταμείβονταν από την πατρίδα για τον τεράστιο αγώνα του, αυτό όμως δεν έγινε ποτέ λόγω οικονομικής αδυναμίας του κράτους. Έζησε ως αγρότης μέχρι τον θάνατό του περί το 1860.  

Στο πλαίσιο των εορτασμών της επετείου της Εθνικής Παλιγγενεσίας από την Επανάσταση, μας δίνεται η ευκαιρία να γνωρίσουμε τη ζωή και τη δράση του Χατζηγιάννη Μερτζέλλου, μέσα από ένα μεγάλο εικαστικό αφιέρωμα που διοργανώνουν το Καλογεροπούλειο Ίδρυμα σε συνεργασία με τον Δήμο Κορινθίων και το Κέντρο Πολιτισμού, Αθλητισμού και Περιβάλλοντος υπό την αιγίδα της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Πρόκειται για μια εικαστική σκιαγράφηση του Κορίνθιου Ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης και Φιλικό με τίτλο «...άμα ήχησεν η γλυκεία φωνή…». Η έκθεση αποτελείται από γλυπτά, ζωγραφικά και τρισδιάστατα έργα και εγκαταστάσεις 65 διακεκριμένων Ελλήνων εικαστικών που εμπνεύστηκαν από τη ζωή και το έργο του Χατζηγιάννη και θα διαρκέσει από τις 25 Ιουνίου μέχρι τις 20 Αυγούστου 2021. Την επιμέλεια έχει αναλάβει η ιστορικός τέχνης Ίριδα Κρητικού. 

Στην έκθεση -μεταξύ άλλων- συμμετέχουν και οι: Χρήστος Αλατσάκης, Νεκτάριος Αποσπόρης, Λέλα Αρβανίτη, Άννα Αχιλλέως, Κάτια Βαρβάκη, Ειρήνη Βογιατζή, Μάριος Βουτσινάς, Μαίρη Γαλάνη – Κρητικού, Μαρία Γέρουλα, Στρατηγούλα Γιαννικοπούλου, Δικαία Δεσποτάκη, Μαρία Διακοδημητρίου, Γωγώ Ιερομονάχου, Αποστόλης Ιτσκούδης, Δέσποινα Καλλιγά, Βάσω Καλουδιώτη,  Μηνας Καμπιτάκης, Εβίτα Κανέλλου, Νίκος Κόνιαρης, Έλενα Κυρκιλή, Βασιλική Κολιπέτσα, Σοφία-Ρόουζ Κοσμίδου, Βαγγέλης Κύρης & Ανατόλι Γεωργίεφ, Ελένη Κυριαζοπούλου, Νίκος Λεοντόπουλος, Βασίλης Λιαούρης, Φιλιππίνα Λιβιτσάνου, Λυδία Μαργαρώνη, Παναγιώτης Μαρίνης, Μηνάς Μαυρικάκης,Έλλη Μιχαλακέα, Δημήτρης Μοράρος, Όλγα Μπαρμάζη, Μάνος Μπατζόλης,Γεωργία Μπλιάτσου, Ρούλη Μπούα, Ιόλη Ξιφαρά, Γεύσω Παπαδάκη, Σοφία Παπακώστα, Χριστίνα Παρασκευοπούλου, Παναγιώτης Πασάντας, Μαρία Πάστρα, Λίζα Πενθερουδάκη, Στέλιος Πετρουλάκης, Ελένη Πεχλιβάνη, Κατερίνα Πολυζωΐδη - Μαυρολέων, Ράνια Ράγκου, Γιώργος Σαλταφέρος, Κατερίνα Σαράφη, Ιφιγένεια Σδούκου, Αντωνία Σιμάτου,  Χρήστος Στανίσης, Ματίνα Σταυροπούλου, Μαρίνα Στελλάτου, Κωνσταντίνα Τζαβιδοπούλου, Νίκος & Αγγελική Τριανταφύλλου, Κλαίρη Τσαλουχίδη – Χατζημηνά, Θεοδώρα Τσιάτσιου, Αγάπη Φεσατίδου – Ψαρράκη, Βιργινία Φιλιππούση, Αθηνά Χατζή, Άρτεμις Χατζηγιαννάκη, Κυριακή Χριστακοπούλου, Νικόλας Χριστοφοράκης, Αριστείδης Χρυσανθόπουλος. 

Εκτός όμως από αυτή, θα υπάρχει και μια παράλληλη δράση. Μαζί με τα παιδιά θα γίνει ταξίδι στον χρόνο για να προβληματιστούν, να εμπνευστούν, να δημιουργήσουν και να ανακαλύψουν την ζωή των αφανών ηρώων που συνέβαλαν στον αγώνα του 1821. Μέσα από το θεατρικό παιχνίδι και την ξενάγηση στο εικαστικό αφιέρωμα, η νηπιαγωγός κα. Λία Ρίζου θα κάνει τα παιδιά κομμάτι εκείνης της εποχής ώστε να ανακαλύψουν διάφορες καθημερινές στιγμές διασκεδάζοντας. Ακολούθως θα το αποτυπώσουν στο χαρτί όπως αυτά θα το βιώσουν, όπως αυτά θα το αντιληφθούν. 

Ο Δήμαρχος Κορινθίων Βασίλης Νανόπουλος αναφέρει σχετικά με τη διοργάνωση: «Ως Δήμος δεν ξεχνούμε τους ήρωες που αγωνίστηκαν για να ζούμε ελεύθεροι, και ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να τους τιμήσουμε με εκδηλώσεις, που να αναδεικνύουν το έργο τους. Καθοριστική στον Αγώνα ήταν η προσφορά του Κορίνθιου Φιλικού και ήρωα της Επανάστασης του 1821 Χατζηγιάννη Μερτζέλλου ή Σοφικίτη, που διέθεσε όλη του την περιουσία για το σκοπό της απελευθέρωσης του Έθνους και πολέμησε ηρωικά στην περιοχή μας. Στο πλαίσιο αυτό με ιδιαίτερη χαρά, υποδεχόμαστε τους 50 και πλέον καταξιωμένους εικαστικούς καλλιτέχνες στη Δημοτική Πινακοθήκη της πόλης όπου  μαζί με το Το Καλογεροπούλειο Ίδρυμα θα φιλοξενήσουμε την σημαντική έκθεση ...άμα ήχησεν η γλυκεία φωνή…».

Η Πρόεδρος του Καλογεροπούλειου Ιδρύματος Μαρία Χρισταρά με τη σειρά της, σημειώνει: «Η Επέτειος των 200 Χρόνων από το 1821 είναι μία ευκαιρία να γίνει αφετηρία τιμής για όλους τους αφανείς ήρωες του παρελθόντος  που έδωσαν τη ζωή τους στην πατρίδα, αλλά ποτέ δεν τιμήθηκαν και δεν απέσπασαν τίτλους και αξιώματα.

Αφανείς αγωνιζόμενοι, όπως  ο στρατιώτης, ο εργάτης, ο δάσκαλος, ο  ιερέας, ο γιατρός, άνθρωποι που είχαν αυξημένη την αίσθηση του καθήκοντος, για την πατρίδα, το λαό, τα παιδιά, την κοινωνία, το δίκαιο. Πέρα από την εργασία τους για τα προς το ζην, την οικογένεια, το σπίτι, πάλευαν με αξιοπρέπεια για κάτι καλύτερο, ευγενέστερο, ανώτερο. Κι αυτό, γιατί ως γνώμονα είχαν το γενικό καλό, άκουγαν τις σάλπιγγες του καθήκοντος και έσπευδαν.

Στο πρόσωπο του Χατζηγιάννη Μερτζέλλου ή Σοφικίτη, αφανούς ήρωα και Φιλικού από την Κόρινθο, που αφιέρωσε τη ζωή του και έδωσε όλη την προσωπική του περιουσία στον αγώνα για την Ελευθερία της Ελλάδας από τους Οθωμανούς, το Καλογεροπούλειου Ίδρυμα θέλησε να τιμήσει όλους τους αφανείς ήρωες του τόπου μας με την έκθεση “...άμα ήχησεν η γλυκεία φωνή…”».

Ο Πρόεδρος του ΚΕΠΑΠ Θέμης Κουτσογκίλας δηλώνει: «Εύχομαι αυτή την έκθεση να την επισκεφτούν από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Η Κόρινθος λίγα χιλιόμετρα από την Αθήνα αλλά και με την απευθείας σύνδεση του προαστιακού μπορεί να γίνει πόλος έλξης σημαντικών πολιτιστικών εκδηλώσεων. Εύχομαι η έκθεση “...άμα ήχησεν η γλυκεία φωνή…” να γίνει η αφορμή».

Η ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια της έκθεσης Ίρις Κρητικού, αναφέρει: «Με αφορμή την Επέτειο της Εθνικής Παλιγγενεσίας και αντικείμενο έρευνας και έμπνευσης τον άγνωστο στους περισσότερους Κορίνθιο Ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης και -κατά πάσα πιθανότητα- Φιλικό Χατζηγιάννη Μερτζέλλο ή Σοφικίτη, γεννήθηκε και εξελίχθηκε το όραμα και ο σχεδιασμός ενός ομαδικού εικαστικού αφιερώματος σε συνδιοργάνωση του Καλογεροπούλειου Ιδρύματος και του Δήμου Κορινθίων.

Η σκιαγράφηση του άγνωστου στους περισσότερους φλογερού πατριώτη και αγωνιστή Χατζηγιάννη Μερτζέλλου , που, σύμφωνα με τα ίδια του τα λόγια «...άμα ήχησεν η γλυκεία φωνή…ότι το ελληνικό έθνος επαναστάτησε κατά του βαρβαρικού ζυγού», «παράτησε στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας όλη την κατάστασίν του συνισταμένην εις σημαντικότατην ποσότητα» και «ήλθε στην πατρίδα του να πολεμήσει εμψυχώνοντας τους υπό την ευθύνη του πατριώτες», πεθαίνοντας στο τέλος της ζωής του αποτραβηγμένος στα Εξαμίλια και πάμπτωχος, «όπως η χρεία της πατρίδας το απαιτούσεν», αποτελεί το επίκεντρο του σπονδυλωτού αφηγήματος της έκθεσης.

Το πορτραίτο του δεν διασώζεται. Διασώζονται όμως, μέσω του φακέλου των 42 περίπου επιστολών που κατόπιν δωρεάς του δισεγγόνου του Νικολάου Θεόδωρου προς το Ελληνικό κράτος φυλάσσονται στο Αρχείο Ιστορικών Εγγράφων του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, ο ηρωικός βίος και η πατριωτική προσφορά του. Πολλά οφείλει η παρούσα έκθεση στον μελετητή του βίου του Χατζηγιάννη Μερτζέλλου και του σώματος των επιστολών, κ. Αναστάσιο Λυμπερίου. Το ιστορικό χρονολόγιο που ο ίδιος συνέταξε, συμπεριλαμβάνεται εξάλλου στον υπό έκδοση κατάλογο της έκθεσης.

Το τοπίο της Κορίνθου μέσα από ιστορικές ελαιογραφίες και χαρακτικά, τα ιστορικά ενθυμήματα του Αγώνα και τα εξαρτήματα εποχής (όπλα, ενδύματα, αντικείμενα), οι επιστολές προς τον ήρωα Χατζηγιάννη, η σκιαγράφηση της ηρωικής μορφής του μέσα στον χωροχρόνο, τα συνελεγμένα στοιχεία για τον ίδιο και για τα υπόλοιπα μέλη του προσωπικού βίου του, αλλά και η ευρύτερη φαντασία των συμμετεχόντων που καλείται να ιχνηλατήσει τα βήματα και τις πράξεις του ήρωα στην περιοχή, ο χωροχρόνος όπου έδρασε και πολέμησε, οι οικογενειακές του συνθήκες και η ανιδιοτελής του υπόσταση, εικονοποιούνται ως πολύτιμα θραύσματα με τη βοήθεια πρωτογενών ιστορικών πηγών, τοπικών γεωγραφικών στοιχείων και μουσειακών κειμηλίων και τρέπονται στην αναβλύζουσα πρώτη ύλη της έκθεσης που επιβεβαιώνει την προτροπή του Στρατηγού Μακρυγιάννη: "Είμαστε στο Εμείς". Χωρίς συλλογικές θυσίες και ανδραγαθήματα, χωρίς άγνωστους και αζωγράφιστους ήρωες που πολέμησαν δίπλα στους πλέον απαθανατισμένους και  προβεβλημένους, η Ελευθερία των Ελλήνων δεν θα είχε κερδηθεί…».

«Η σκιαγράφηση του προσώπου και της δράσης του Χατζηγιάννη μέσα από πρωτογενείς πηγές αλλά και με την οπτική ενεργοποίηση του ιστορικού γεωγραφικού τοπίου που σηματοδότησε την εν λόγω δράση, οι πλαστικές και εννοιολογικές λεπτομέρειες των ανθρώπων, των ηρώων, των φορεσιών και της τοπιογραφίας της εποχής, έτσι όπως αυτές γίνονται αντιληπτές μέσα από τη μελέτη ιστορικών πορτραίτων, τοπιογραφικών σπουδών και χαρακτικών, μαζί με τα σωζόμενα ιστορικά κειμήλια όπως οι επιστολές του ήρωα, γίνονται οι αναβλύζουσες πηγές για τα σύγχρονα έργα της έκθεσης».

Info: «...άμα ήχησεν η γλυκεία φωνή…». Εικαστικό αφιέρωμα στον Χατζηγιάννη Μερτζέλλο ή Σοφικίτη, Επιμέλεια Ίρις Κρητικού, Στην έκθεση μεταξύ άλλων συμμετέχουν Χρήστος Αλατσάκης ,Νεκτάριος Αποσπόρης, Λέλα Αρβανίτη, Άννα Αχιλλέως, Κάτια Βαρβάκη, Ειρήνη Βογιατζή, Μάριος Βουτσινάς, Μαίρη Γαλάνη – Κρητικού, Μαρία Γέρουλα, Στρατηγούλα Γιαννικοπούλου, Δικαία Δεσποτάκη, Μαρία Διακοδημητρίου, Γωγώ Ιερομονάχου, Αποστόλης Ιτσκούδης, Δέσποινα Καλλιγά, Βάσω Καλουδιώτη, Μηνας Καμπιτάκης, Εβίτα Κανέλλου, Νίκος Κόνιαρης, Έλενα Κυρκιλή, Βασιλική Κολιπέτσα, Σοφία-Ρόουζ Κοσμίδου, Βαγγέλης Κύρης & Ανατόλι Γεωργίεφ, Ελένη Κυριαζοπούλου, Νίκος Λεοντόπουλος, Βασίλης Λιαούρης, Φιλιππίνα Λιβιτσάνου, Λυδία Μαργαρώνη, Παναγιώτης Μαρίνης, Μηνάς Μαυρικάκης, Έλλη Μιχαλακέα, Δημήτρης Μοράρος, Όλγα Μπαρμάζη, Μάνος Μπατζόλης, Γεωργία Μπλιάτσου, Ρούλη Μπούα, Ιόλη Ξιφαρά, Γεύσω Παπαδάκη, Σοφία Παπακώστα, Χριστίνα Παρασκευοπούλου, Παναγιώτης Πασάντας, Μαρία Πάστρα, Λίζα Πενθερουδάκη, Στέλιος Πετρουλάκης, Ελένη Πεχλιβάνη, Κατερίνα Πολυζωΐδη – Μαυρολέων, Ράνια Ράγκου, Γιώργος Σαλταφέρος, Κατερίνα Σαράφη, Ιφιγένεια Σδούκου, Αντωνία Σιμάτου, Χρήστος Στανίσης, Ματίνα Σταυροπούλου, Μαρίνα Στελλάτου, Κωνσταντίνα Τζαβιδοπούλου, Νίκος & Αγγελική Τριανταφύλλου, Κλαίρη Τσαλουχίδη – Χατζημηνά, Θεοδώρα Τσιάτσιου ,Αγάπη Φεσατίδου – Ψαρράκη, Βιργινία Φιλιππούση, Αθηνά Χατζή, Άρτεμις Χατζηγιαννάκη, Κυριακή Χριστακοπούλου, Νικόλας Χριστοφοράκης, Αριστείδης Χρυσανθόπουλος
Δημοτική Πινακοθήκη Κορίνθου. Είσοδος ελεύθερη για το κοινό. Κόστος παράλληλης δράσης 4 ευρώ ανά άτομο.
25/6 – 20/8/2021