Φίλιππος Τσιάρας: Ο Μέγας Αλέξανδρος συναντά την pop art

O σπουδαίος ελληνοαμερικανός καλλιτέχνης Φίλιππος Τσιάρας επιστρέφει μετά από δύο χρόνια στην Ελλάδα, αυτή τη φορά στην Blender Gallery, με μία νέα προσωπική έκθεση με τίτλο «Alexander the Great». Μέσα σε αυτά τα δύο χρόνια είδαμε τον κόσμο να αλλάζει και την πανδημία να δοκιμάζει τις σχέσεις μας με τον συνάνθρωπο, τον τρόπο που επικοινωνούμε και πώς βιώνουμε την τέχνη.

Με καταγωγή από τη Μακεδονία, γεννημένος στο Νιου Χαμσάιρ των ΗΠΑ το 1952 και φοιτητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας και Μουσικής στο Πανεπιστήμιο Άμερστ της Μασαχουσέτης, από νωρίς ασχολήθηκε με τη φωτογραφία αλλά και κάθε μορφή τέχνης και έκφρασης (ζωγράφος, κεραμιστής, γλύπτης που επεξεργάζεται χαλκό και γυαλί). Η δεκαετία του ’80 τον βρίσκει να ζει και να δουλεύει στη Νέα Υόρκη, με θητεία δίπλα στον άλλο σπουδαίο ελληνοαμερικανό καλλιτέχνη, Λουκά Σαμαρά. Μία Νέα Υόρκη τη δεκαετία του ’80, όπου όλος ο κόσμος είχε στρέψει τα βλέμματά του εκεί, με την κυριαρχία της pop art, της μουσικής, της μόδας, της τέχνης του δρόμου, ονόματα όπως Άντι Γουόρχολ, Ζαν Μισέλ Μπασκιά και Κιθ Χάρινγκ, αλλά και τη μάστιγα του AIDS και τις κοινωνικοπολιτικές αναταράξεις και αλλαγές. Ο ίδιος ο Φίλιππος Τσιάρας έχει στην προσωπική του συλλογή κάποιους πίνακες του Άντι Γουόρχολ, και ειδικά από τη σειρά που απεικονίζουν τον Μάο.  

Τα νέα έργα του Τσιάρα ερευνούν τον κόσμο ενός εμμονικού –με τον πουαντιγισμό, κουκίδα κουκίδα– καλλιτέχνη, ο οποίος αγαπά τις προσωπογραφίες. Η ΤΕΛΕΙΑ του Τσιάρα, μικρή αλλά με μεγάλη δύναμη, μεταλλάσσει τους πολλούς μύθους για το Μέγα Αλέξανδρο σε ένα εναλλασσόμενο όραμα του ιστορικού θρύλου. Ο Μέγα Αλέξανδρος εγχέεται με μυριάδες ζωγραφισμένες πολύχρωμες συντεταγμένες, που συνορεύουν με αυτό που ο καλλιτέχνης αποκαλεί «το επιστημονικό του αισθησιασμού», ή με αρχαϊκούς όρους, ένα σύγχρονο Ελληνο-Ρωμαϊκό μωσαϊκό. 

Ο Φίλιππος Τσιάρας μιλά στην ATHENS VOICE με αφορμή την έκθεση στην Blender Gallery. 

Πώς νιώθετε που επιστρέφετε στην Ελλάδα με μία νέα προσωπική έκθεση, ειδικά τώρα, την περίοδο της πανδημίας;
Πάντα νιώθω ότι επιστρέφω στην Ελλάδα, όπου και να βρίσκομαι. Αυτό είναι το στενάχωρο και ευτυχές μέρος αυτού. Με άλλα λόγια, εμείς οι Έλληνες της Διασποράς βιώνουμε ένα ιδιαίτερο δίλημμα, ποιοι είμαστε και πού θα έπρεπε να είμαστε. Είμαστε δέσμιοι στην κουλτούρα που μεγαλώσαμε, στην περίπτωσή μου, την αμερικανική, το μέρος που πήραμε τη μόρφωσή μας και ανδρωθήκαμε, όμως στο DNA μας βρίσκεται η πατρίδα, η Ελλάδα, o «ξηρός» ήλιος και αλατισμένη θάλασσα, η μίξη των αισθήσεων, το άγριο φασκόμηλο, η ρίγανη, το νυχτερινό γιασεμί. Αυτά είναι πράγματα από τα οποία δεν μπορείς να «αποδράσεις», πράγματα που μας θυμίζουν, είναι και αυτή η οπτική ομορφιά αυτής της χώρας, που όμως λέει ο Σεφέρης «μας πληγώνει». Η πανδημία είναι ένας άλλο είδος «πληγής», πιο αληθινή παρά μεταφυσική. 

Πώς σας βρήκε η πανδημία; Άλλαξε η ζωή σας; 
Νομίζω ότι μπορώ να μιλήσω σχεδόν για τον κάθε έναν που γνωρίζω και η Covid-19 πραγματικά άλλαξε τις ζωές όλων μας. Είναι απίστευτο πως ένας τόσο μικροσκοπικός ιός μπόρεσε να γονατίσει έναν ολόκληρο πλανήτη. Νομίζω ότι αυτό που κατάφερε η πανδημία ήταν να τρομάξει τους ανθρώπους, μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε ποια τελικά ήταν τα σημαντικά πράγματα στη ζωή μας, ποιοι είναι οι πραγματικοί μας φίλοι. Επιβράδυνε τον ρυθμό στα πάντα, μας ώθησε σε μία «εξαναγκασμένη» ματιά στους εαυτούς μας και στις ζωές μας, ανεξαρτήτως αν μας άρεσε αυτό ή όχι.   

Έδωσε στη φύση επίσης κάτι σπουδαίο, μια στιγμή να ανασάνει ξανά. Το αποτύπωμα άνθρακα του πλανήτη μειώθηκε δραστικά, ο αέρας ήταν για πρώτη φορά καθαρός στο Πεκίνο και το Δελχί, τα δελφίνια επέστρεψαν στα κανάλια της Βενετίας. Μας ανανέωσε ενώ μας σκότωνε την ίδια στιγμή. Ίσως ήταν ο τρόπος να μας πει η Γη... «ένα λεπτό, είμαι και εγώ εδώ, και τα δισεκατομμύρια από εσάς, και τα σκουπίδια σας, και η ρύπανσή σας, έχουν συνέπειες».

Από την πλευρά του καλλιτέχνη, πώς επηρεάστηκε η δουλειά σας; 
Όπως ίσως γνωρίζετε, είχαμε έναν ηλίθιο πρόεδρο, τον Ντόναλντ Τραμπ, που δεν πήρε σοβαρά τον ιό, με αποτέλεσμα πολλοί Αμερικανοί να πεθάνουν χωρίς λόγο. Προσωπικά, δεν μπορούσα να δουλέψω τους πρώτους δύσκολους πρώτους μήνες της πανδημίας, οι άνθρωποι πέθαιναν παντού, προφανώς και δεν ένιωθα καλά να βγαίνω έξω. Επίσης, υπήρχαν περιορισμοί και θέματα με τις μετακινήσεις, ήταν σχεδόν αδύνατο να φτάνω στο στούντιό μου. Τελικά τα πράγματα σιγά-σιγά άνοιξαν ξανά. Μέχρι τότε όμως, αντί να ζωγραφίζω, σκεφτόμουν και έγραψα πολύ. Το να σκέφτεσαι μερικές φορές είναι καλύτερο από το να ζωγραφίζεις.

Μιλήστε μας για τα νέα σας έργα. Φαίνεται ότι τα περισσότερα Dot Portraits έχουν δημιουργηθεί πρόσφατα, τουλάχιστον η σειρά «Alexander the Great» είναι του 2021.
Μετά από πολλή σκέψη, όταν μου δόθηκε η ευκαιρία, ξεκίνησα να ζωγραφίζω πολύ σοβαρά και με μια τεράστια νέα ευχαρίστηση. Ο ιός «έκλεψε» για λίγο από εμένα αυτό που θεωρούσα δεδομένο. Όταν μπήκα λοιπόν στο στούντιο, ένιωσα ότι ο χρόνος μου ήταν πολύτιμος. 

Σαν να ανακάλυπτα ξανά μια χαμένη αγάπη, τη δική μου τέχνη – μου έλειψε και της έλειψα. Αυτό που λέω είναι ότι, μέχρι τώρα, όλοι λειτουργούσαμε σε αυτόματο πιλότο, εκθέσεις, κατάλογοι, πτήσεις εδώ και εκεί σε διάφορες χώρες, περισσότερες εκθέσεις, περισσότεροι κατάλογοι, εγκαίνια, και κάπου σε όλα αυτά ήρθε ένα στοπ. 

Οι γκαλερί της Νέας Υόρκης, που έλεγχαν τον κόσμο της τέχνης, έκλεισαν. Οι οίκοι δημοπρασιών, που καθόριζαν τις τιμές, σώπασαν. Δεν υπήρχε ψυχή περπατώντας στην Times Square. Για πρώτη φορά μετά από πολύ καιρό, ο καλλιτέχνης έστεκε μόνος του, χωρίς την υποστήριξη των ιδρυμάτων. Αλλά το πιο σημαντικό, οι άνθρωποι, οι συλλέκτες, οι εραστές της τέχνης, είχαν τον χρόνο για να δουν και να εκτιμήσουν ξανά την Τέχνη με τα ίδια τους τα μάτια, και όχι με τα αυτιά τους. 

Χωρίς τη χειραγώγηση των media ή τον μηχανισμό των γκαλερί, ένα έργο τέχνης μπορούσε να θεαθεί στην απομόνωση από κάποιον από μακριά, σαν ένα καθαρό αντικείμενο, ήταν σαν ένα είδος καθαρισμού, όπως τα δελφίνια που κολύμπησαν στα κανάλια των πόλεων. Τουλάχιστον, έτσι φάνηκε σε εμένα. 

Ολόκληρη η έκθεση στην Blender Gallery αποτελείται από dot πορτρέτα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, γύρω στα 20 από αυτά. Γιατί ο Μέγας Αλέξανδρος και τι συμβολίζει;
Αυτή είναι η πρώτη μεγάλη έκθεση που κάνω μετά την πανδημία. Τα τελευταία δύο χρόνια φτιάχνω πορτρέτα προσωπικοτήτων, dot pop πίνακες, με άλλα λόγια ένα πορτρέτο φτιαγμένο εξ ολοκλήρου από τελείες. Είναι επίπονη, χρονοβόρα και λεπτομερής δουλειά, αλλά το αποτέλεσμα είναι πολύ ιδιαίτερο. 

Το 2018 έκανα την πρώτη μου έκθεση στη Νέα Υόρκη με αυτά τα πορτρέτα και προσωπικότητες όπως η Μέριλιν Μονρόε, η Μαρία Κάλλας, ο Μάο, ο Άντι Γουόρχολ, η Τζάκι Ωνάση, ο Καρλ Λάγκερφελντ κ.ά. Ακόμα και ντουέτα, όπου ο Τραμπ και ο Πούτιν, για παράδειγμα, είχαν παντρευτεί, δύο κεφάλια σε ένα σώμα. 

Όταν έφτασε η στιγμή για να ετοιμάσω την έκθεση στην Ελλάδα, αποφάσισα να εστιάσω σε μία προσωπικότητα και μόνο, μία προσωπικότητα τεράστιας σημασίας, και έτσι διάλεξα τον Μέγα Αλέξανδρο. 

Υπήρξε με αυτή την επιλογή, με έναν τρόπο, και μία σύνδεση με την επέτειο των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση; 
Ναι, φυσικά και υπήρξε, αλλά διάλεξα έναν αρχαίο χαρακτήρα, τον Αλέξανδρο, που είναι δυνατός και όμορφος, σχεδόν μυθολογικής διάστασης. Επίσης, ο Αλέξανδρος είναι Έλληνας Μακεδόνας και εγώ είμαι Έλληνας της Μακεδονίας. Ο θρύλος των ελληνιστικών κατακτήσεων του Αλέξανδρου και η σημασία τους ταξίδεψαν πέραν του τότε γνωστού κόσμου, και έφτασαν και σε εμάς, εκατοντάδες γενιές αργότερα, σε κάθε σημείο του πλανήτη. 

Η δική σας απεικόνιση του Αλέξανδρου είναι συγκεκριμένη, μία κάπως ρομαντική εικόνα και ερμηνεία...
Ρομαντικά, να μια καλή λέξη για να περιγράψεις τα πορτρέτα. Και πώς κάποιος να ζωγραφίσει την εικόνα ίσως του μεγαλύτερου κατακτητή της Ιστορίας, που κατάφερε τα πάντα σε λιγότερα από 15 χρόνια; Με πολυπλοκότητα. Έτσι, ο Αλέξανδρος απεικονίζεται με γερά καλοσμιλεμένα χαρακτηριστικά, αρρενωπή ομορφιά για έναν άνδρα με ένα στοιχείο θηλυκότητας, με τα μακριά ξανθά μαλλιά. Είναι τα πάντα και όλα, είναι αυτός για τον οποίο γράφονται οι μύθοι, τα τραγούδια και οι θρύλοι. Αλλά πάνω από όλα, ο Μέγας Αλέξανδρος είναι ο «Απόλυτος Έλληνας», ο επαναστάτης της ελληνιστικής κουλτούρας. 

Σε ένα από τα έργα σας απεικονίζετε τον Αλέξανδρο με την αμερικανική σημαία στο background. Πολύ ενδιαφέρον, αλλά ίσως και λίγο παράξενο;
Το ότι αυτό τράβηξε την περιέργειά σας είναι το πρώτο βήμα για τον καλλιτέχνη. 
Σκεφτείτε τον ιμπεριαλισμό, σκεφτείτε έναν Ελληνοαμερικανό, σκεφτείτε πόσα πράγματα θα μπορούσε πιθανόν να κάνει ο Αλέξανδρος αν ζούσε 20 περισσότερα χρόνια, σκεφτείτε τα έθνη που κατέκτησε, την άνοδο και πτώση των αυτοκρατοριών. Σκεφτείτε τι είναι σημαντικό. Αυτός είναι ο σκοπός της Τέχνης, να σε κάνει να σκεφτείς. 

Πού θα σας βρούμε μετά την έκθεση στην Αθήνα;
Απλά πράγματα, επιστροφή δημιουργώντας ακόμα περισσότερη τέχνη. Παραλαμβάνω ένα βραβείο στις 30 Σεπτεμβρίου στο Ζάππειο. Εγκαίνια νέας έκθεσης με πορτρέτα στο Λονδίνο στις 7 Οκτωβρίου. Τσόρτσιλ, Ντέιβιντ Μπάουι, Πολ ΜακΚάρτνεϊ, Βασίλισσα Ελισάβετ… Και φυσικά ο αγαπημένος Μέγας Αλέξανδρος.  

INFO: H έκθεση του Φίλιππου Τσιάρα με τίτλο «Alexander the Great» στη Blender Gallery (Ζησιμοπούλου 4, Γλυφάδα) διαρκεί μέχρι τέλος Ιουλίου

Philippos Tsiaras Interview: English Version 

Philippos Tsiaras: Alexander the Great meets Pop Art

"We Greeks of the Diaspora live a special dilemma, as to Who we are and Where we should be."

Philippos Tsiaras: The celebrated Greek-American artist speaks to ATHENS VOICE on the occasion of his new solo exhibition "Alexander the Great" at Blender Gallery.

Renowned Greek-American artist Philippos Tsiaras returns to the Greek exhibition scene after two years, this time at the Blender Gallery, with a new personal exhibition entitled "Alexander the Great".  “During these two years we have seen the world radically change, the pandemic test our relationships, our sense of love and communication, and how we experience art.”

Philip Tsiaras, of Greek, Macedonian heritage, was born in New Hampshire, USA in 1952. A was student of Comparative Literature and Music at Amherst College in Massachusetts, where he excelled in photography and creative writing. Tsiaras went on be awarded as a poet, painter, photographer and sculptor.  The 80's we find him living and working in New York, with a tenure next to another great Greek artist, Lukas Samaras. In New York in the 1980's, young Tsiaras was fully ensconced in the New York art world: studio 54, Pop Art, music, fashion, street art, with personal relationships with likes of Andy Warhol, Jean-Michel Basquiat and Keith Haring. Tsiaras himself is an avid collector of contemporary art, in particular artworks by Andy Warhol and other Pop Artists. 

The new Tsiaras works at Blender Gallery explore the world of an obsessed Pointillist artist with a love of Portraiture – The Tsiaras DOT, tiny but with intense power -transforms the many Myths of Alexander the Great in constantly changings visions of the historic Legend.  Alexander is infused with a myriad of painted, multicolored coordinates and activated dots, bordering on what Tsiaras calls “the scientific of sensualism”, or in archaic terms, a modern, Greco-Roman mosaic.”  

Filippos Tsiaras talks to ATHENS VOICE about Alexander the Great, the art in the years of the coronavirus and his exhibition at the Blender Gallery. 

How do you feel returning to Greece with a new exhibition especially now during the era of the Pandemic?

I always feel like returning to Greece no matter where I am. That is the sad and joyous part of it. In other words, we Greeks of the Diaspora live a special dilemma, as to Who we are and Where we should be. We are bound to the culture that we grew up in, in my case American, the place where we were educated and spent our formative years-yet in our DNA is the Motherland, Ellada, the parched sun and salted sea, the mixture of senses, wild sage, oregano, and night-flowering jasmine. These are the inescapable things that remind us, and then there is the visual beauty of this country that, as the Poet Seferis says, “wounds us”.
OK Now to the pandemic, another kind of “wounding”- this one more is actual than metaphysical. 

Can you describe how the pandemic has affected you and maybe even your work in a particular way? 

I think I can speak for practically everyone I know that Covid has changed all of our lives. It is amazing how a tiny little virus could bring the entire planet to its knees. I think what the pandemic did was to scare people into realizing what things were really important, who were our true friends. It slowed down the pace of everything to almost a crawl, and gave us a forced look at ourselves and our lives, whether we liked it or not.  It gave nature too something great, a moment to breathe again. The carbon footprint of the earth reduced radically, the air was for the first time clear in Beijing and Deli, and Dolphins retuned into the canals of Venice.  It renewed us while killing us at the same time. Perhaps it was the Earth’s way of saying, “Wait a minute, I am here too and your billions, and your garbage, and your pollution have consequences”.  

What about the artistic component, how did it affect your work?

As you might well know, we had an idiot President Donald Trump, who did not take seriously the virus, and as a result so many Americans died senselessly. For me personally I was blocked from working for the first hard few months of Covid, primarily because people were dying all over the place, so obviously I didn’t feel like going out. Also there were restrictions and transportations issues, so it was almost impossible to get to my studio.  Eventually things slowly opened a bit.  So, instead of painting I thought and wrote a lot. And thinking sometimes is better than painting!

What about in terms of your new work? Most of your new Dot Portraits seem to have been done recently. At least the Alexander series are all 2021. 

 Ok, after a lot of thinking, when I got the chance, I began painting very seriously again and with an enormous, new found pleasure. Covid had robbed me for a while of what I had taken for granted. Now when I entered the studio my time felt precious. It was as though I had rediscovered a lost love, my own art, I missed her and she missed me. What I am saying is, up until now, we were all operating on automatic pilot, exhibitions catalogs, flights left and right to different countries, more exhibitions, more catalogs, openings, receptions, and then all that came to a grinding stop. The New York Galleries that controlled the art world were closed shut. The auction houses that defined the prices went silent. There wasn’t a single soul to be found walking in Times Square. For the first time in a long time, the artist stood alone, without the support of institutions. But more importantly people, collectors, art lovers had the time to look again and appreciate Art with their own Eyes, not with their Ears.  Without the manipulation of media, or the Gallery machine, an Artwork could now be viewed in isolation by someone remotely, as a pure object, it was a kind of cleansing, like those dolphins swimming up into urban canals. At least that is how it seemed to me.

Your entire exhibition at the Blender Gallery is of Dot Portraits of Alexander the Great, I believe around 20 portraits. Tell us why and what he symbolizes for you.

This is the first major exhibition I have made since the Covid phenomenon. For the past 2 years I have been making portraits of personalities, Dot Pop portraits, in other words, a portrait made entirely of dotting. It is a painstaking, time consuming and highly detailed work. But the result is really special.
In 2018, I made the first New York exhibition of these portraits with personalities like Marilyn Monroe, Maria Callas, Mao, Warhol, Jackie Onassis, Lagerfeld, etc. I even had duets, where Trump and Putin, for example, were married together -two heads in one body.  When it came to preparing for the Greek exhibition, I decided to focus on one personality only, one of immense significance, and I chose Alexander the Great.

Did this choice have to do with the 200th anniversary of the Greek Revolution. 

Yes, of course it did, but I chose an ancient character Alexander, who is powerful and beautiful and of almost mythological significance. Plus, Alexander is Greek Macedonian, as I am also Greek Macedonian. The legend of Alexander’s Hellenistic conquests and importance have spread far beyond his known empire, and has reached us, hundreds of generations forward, in all corners of the world.

Yes, Your depiction of Alexander is particular, it’s a kind of Romantic interpretation.

Romantic is a good word to describe the portraits. And how does one paint the image of perhaps the greatest Conqueror of all time, all done in less than 15 years? With complexity. So Alexander is depicted with strong chiseled features, masculinely beautiful as a man with a hint of femininity in his long blond hair. He is everything, he is all things, he is what myths, songs and legends are written about. But above all Alexander the Great is the “Ultimate Hellene”, the revolutionary of Hellenist culture.

You have him depicted in one work with the American Flag as background, interesting but strange?

That it piqued your curiosity is step one for the Artist!  Think of Imperialism, think of Greek American, think of what Alexander might have done  had he lived 20 years longer, think of conquering nations, think of the rise and fall of empires. Think that is what is important--and feel. That is the whole purpose of Art.

What are your exhibition plans going forward after Athens?

Simple
Back to making more Art.
Receiving an award the 30th of September at the Zappion  Opening exhibition of Portraits in London October 7th Churchill, David Bowie, Paul McCartney, Queen Elizabeth And, of course, Our beloved - Alexander the Great.