Portals | Πύλη στο πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο από το ΝΕΟΝ

Κάθε καλοκαίρι και μία νέα πρό(σ)κληση τέχνης: σε νησιά, αρχαιολογικούς χώρους και υπέροχους, μη προσβάσιμους συνήθως στο ευρύ κοινό, κήπους μάς έχει ταξιδέψει έως τώρα η εκθεσιακή δραστηριότητα του ΝΕΟΝ. Η φετινή έκθεση, υπό τον τίτλο Portals/Πύλη, έρχεται στις 11/6 στη Βιβλιοθήκη και Τυπογραφείο της Βουλής, στον χώρο του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου, που αναμορφώθηκε με χρηματοδότηση του δραστήριου πολιτιστικού οργανισμού. Στόχος της ν’ ανοίξει μια πύλη στην σκέψη και τους προβληματισμούς 59 καλλιτεχνών γύρω από ζητήματα σχετικά με τη συλλογικότητα, την πολιτιστική κατανόηση της ιστορίας και της πολιτικής, το δημόσιο χώρο, το κοινό μας παρελθόν, παρόν και μέλλον.

«Η έκθεση πραγματοποιείται σε μια ιδιαίτερη χρονική συγκυρία, μέσα σε ένα περιβάλλον αναστοχασμού προς την εθνική αυτοσυνειδησία και ταυτόχρονα παγκόσμιου προβληματισμού και ραγδαίων αλλαγών» σημείωσε στη σημερινή παρουσίαση στους δημοσιογράφους ο ιδρυτής του ΝΕΟΝ, Δημήτρης Δασκαλόπουλος. «Οραματιστήκαμε για το πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο έναν μη-ιεραρχικό χώρο, έναν χώρο συμβίωσης, όπου οι κοινωνικές και πολιτικές στρατηγικές αναθεωρούνται και αναδιαρθρώνονται. Μέσα από την αναμόρφωσή του, κρατάμε ζωντανές τις μνήμες της ιστορίας του κτιρίου και ανοίγουμε ένα νέο κεφάλαιο γι’ αυτό, ως σύγχρονο κέντρο πολιτισμού που θα είναι ανοιχτό σε όλους» συμπλήρωσε η Ελίνα Κουντούρη, διευθύντρια του Οργανισμού και επιμελήτρια της έκθεσης. Στην «ευκαιρία για τη δημιουργία ενός νέου τύπου πολιτιστικού θεσμού που μας προσφέρει την ευκαιρία να απελευθερωθούμε από τις ξεπερασμένες φόρμες που συνιστούν οι συμβάσεις πολλών μουσείων» αναφέρθηκε μέσα από βιντεοσκοπημένο μήνυμά της η συν-επιμελήτρια της έκθεσης Madeleine Grynsztejn, Pritzker Director στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Σικάγου.

Η αφετηρία και τα έργα στο πρώην Καπνεργοστάσιο

Έμπνευση γι’ αυτό το εικαστικό αφιέρωμα αποτέλεσε ένα άρθρο της συγγραφέως Arundhati Roy, ότι η πανδημία είναι μια πύλη, ένα σημείο μετάβασης από έναν κόσμο σε έναν άλλο. Θεωρώντας ότι το ρήγμα που δημιούργησε η πανδημία σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο ανοίγει μια πύλη, μένει σ’ εμάς να πραγματευτούμε τη μετάβασή μας μέσα από αυτήν. «Μπορούμε να επιλέξουμε να την περάσουμε», προτείνει, «σέρνοντας πίσω μας τα κουφάρια από τις προκαταλήψεις και το μίσος μας, την πλεονεξία μας, τις τράπεζες δεδομένων και τις νεκρές ιδέες μας, τα νεκρά ποτάμια και τους μολυσμένους ουρανούς μας. Ή μπορούμε να τη διαβούμε ανάλαφρα, με λίγες αποσκευές, έτοιμοι να φανταστούμε έναν άλλο κόσμο».

Στην πρόσοψη του κτιρίου, λοιπόν, μας υποδέχεται το έργο του Νίκου Ναυρίδη, ενώ εκτός του Καπνεργοστασίου αναπτύσσονται οι δύο πρώτες νέες αναθέσεις: ο Brendan Fernandes αναφέρεται στην ανθρώπινη ανάγκη για επικοινωνία μέσω της περφόρμανς του, ενώ η Χρυσάνθη Κουμιανάκη ενεργοποιεί την ευρύτερη περιοχή και τον Λόφο του Κολωνού.

Το αίθριο είναι ο κεντρικός δημόσιος χώρος, η «αγορά» της έκθεσης, όπου οι κοινότητες, τα κοινωνικά κινήματα και οι συμβολικές χειρονομίες συνυπάρχουν σχηματίζοντας κοινές μνήμες. Εδώ οι Steve McQueen, El Anatsui και μέσα από δύο νέες αναθέσεις οι Μαρία Λοϊζίδου και Glenn Ligon πραγματεύονται την ιδέα του συλλογικού και την πολιτιστική διάσταση της ιστορίας και της πολιτικής. 

Στην τρίτη ανάθεση στο χώρο του αιθρίου, περίπλοκες ιστορίες καταγράφονται και εναρμονίζονται στην εγκατάσταση του Danh Võ. Για τον Võ, τα πάντα -η αρχιτεκτονική, τα φυτά, τα γλυπτά και τα κειμήλια- θεωρούνται ήδη επιβαρυμένα. Μέσα στο αίθριο, η εγκατάστασή του Võ δημιουργεί έναν πρόσθετο δημόσιο χώρο. Το αίθριο είναι ένας φόρος τιμής σε έναν κόσμο που έχει ανάγκη από ίαση και ενότητα.

Στο διάδρομο τα έργα χρησιμοποιούν τη γλώσσα σαν στοιχείο ταυτότητας, διαπραγμάτευσης ή αποξένωσης, δημιουργώντας «πορτρέτα» μέσα από ήχους, λέξεις, χάρτες και εφημερίδες. Ο Michael Rakowitz εξερευνά την πολιτική και τον εθνικισμό σε ένα επίκαιρο γεωπολιτικά έργο, με αναφορά και στη Χάρτα της Ελλάδος του Ρήγα Βελεστινλή, ενώ η Teresa Margolles εστιάζει στα πρωτοσέλιδα ως μέσο για να αντιληφθούμε τη βαναυσότητα της πραγματικότητας – δύο ακόμα νέα έργα που δημιουργήθηκαν κατόπιν ανάθεσης για το Portals. Επιπλέον, οι Shilpa Gupta και Felix Gonzalez-Torres χρησιμοποιούν τις λέξεις ως στοιχείο καθορισμού της μνήμης. Στον αντίποδα, μέσα από έργα χειρωνακτικά, γλυπτά και υφαντά, οι Adrianna Varejão, Sonia Gomes και Solange Pessoa, τρεις διαφορετικών γενεών γυναίκες από τη Βραζιλία, μεταφέρουν την πλούσια ιστορία της περιοχής και της αποικιοκρατίας.

Στην πρώτη αίθουσα κυριαρχεί η έννοια της ισοτιμίας σε σχέση με την εργασία, την κοινωνική δικαιοσύνη και τους πόρους. Οι Kutluğ Ataman και Adam Pendleton θίγουν ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης και φυλετικής ισότητας. Το έργο του Γιάννη Κουνέλλη αντηχεί τις συνθήκες εργασίας στο βιομηχανικό χώρο, ενώ η Μαρία Παπαδημητρίου και η Αναστασία Δούκα μέσα από το καινούργιο έργο της αναφέρονται στις πολιτικές της εργασίας και τη μηχανική.

Το πατάρι της πρώτης αίθουσας μοιράζονται καλλιτέχνιδες από διαφορετικές γωνιές του κόσμου και έργα των Ed Ruscha και Βαγγέλη Γκόκα. Η Elif Kamisli ρίχνει μια γυναικεία ματιά, μέσα από το ημερολόγιό της, στην πολιτική κατάσταση της Τουρκίας, ενώ η Gala Porras-Kim καταφεύγει σε μουσειολογικές πρακτικές για να αναπαραστήσει μια υποθετική πραγματικότητα. Παράλληλα, τιμώνται γυναίκες, οι πορείες των οποίων εκφράζουν μια βαθιά πίστη στον κόσμο και επιδεικνύουν μία οξυδερκή κατανόηση της ανθρώπινης κατάστασης. Έργα των Marisa Merz, Άλεξ Μυλωνά, Erika Verzutti και Dana Schutz εκτίθενται πλάι σε αυτά νεότερων ομοτέχνων τους (Sidsel Meineche Hansen, Tala Madani και Μυρτώς Ξανθοπούλου).

Οι καλλιτέχνες ανέκαθεν επιβίωναν χάρη σε ανεπίσημα δίκτυα, με αλληλεγγύη και αλληλεξάρτηση μέσων και ιδεών. Καταδεικνύοντας τη δύναμη των κοινωνικών συνδέσεων, στη δεύτερη αίθουσα αναπτύσσονται δημιουργίες των Louise Lawler, Elias Sime, Γιάννη Κουνέλλη, Liliane Lijn και Daphne Wright, οι οποίες τονίζουν την ποικιλία των δικτύων που μας συνδέουν και σχηματίζουν ένα «ανεπίσημο δίκτυο» – σθένους, αστικών ιστοριών και προσωπικών αφηγήσεων.

Στο πατάρι της δεύτερης αίθουσας η Cornelia Parker αποτίνει φόρο τιμής στη «Magna Carta» του 1215, ένα σύμβολο δικαιωμάτων και ελευθεριών. Το κέντημα μήκους 13 μέτρων του λήμματος της Magna Carta στη Wikipedia (όπως εμφανιζόταν στην 799^η επέτειό της, στις 15 Ιουνίου 2014) δημιουργήθηκε από ανθρώπους από όλα τα κοινωνικά στρώματα, από βαρυποινίτες, ακτιβιστές, πολιτικούς, δικαστικούς.

Στην τρίτη αίθουσα τα έργα πραγματεύονται θέματα εμπιστοσύνης και οικειότητας μέσα από διάφορες αποδόσεις της ταυτότητας και του σπιτιού. Οι Do Ho Suh, Robert Gober, Απόστολος Γεωργίου και Χριστιάνα Σούλου αναφέρονται στην εμπιστοσύνη και την απουσία αυτής, στο σπίτι ή τους οικείους και στα παιδικά όνειρα. Τα έργα των Paul Mpagi Sepuya και Francis Picabia αναφέρονται στις ιδέες της προσωπογραφίας, τον ερωτισμό και το σώμα, εκτεθειμένο ή κρυφό. Οι ζωές και οι ιστορίες γυναικών ως αφανείς ηρωίδες αντιπροσωπεύονται από τις καλλιτέχνιδες Toyin Ojih Odutola, Billie Zangewa και Joana Choumali, οι οποίες χρησιμοποιούν ζωγραφική και κεντήματα πάνω σε εικόνες.

Στο πατάρι της τρίτης αίθουσας περιγράφεται η συνθήκη της σοφίτας, ένας παράξενος συνδυασμός άνεσης και δυσφορίας, ρομαντισμού, πρακτικότητας και αναμνήσεων. Το έργο που δημιούργησε για την έκθεση ο Αλέξανδρος Τζάννης συνδέεται με τα στοιχεία της εσωτερικής δομής του χώρου, φωτίζοντας τις άκρες και τις γωνίες, ενώ αυτά των Νίκου Αλεξίου, Βλάση Κανιάρη και Erika Verzutti δημιουργούν αναμνήσεις, φόβους, αχαρτογράφητα συναισθήματα.

Στο χώρο των λουτρών, η νέα ανάθεση στ@ Ad Minoliti επιδιώκει να καταρρίψει συμβολικά τον διαχωρισμό ανάμεσα στα δύο φύλα, υπενθυμίζοντας την ύπαρξη άλλων ταυτοτήτων, ενώ ο Δημήτρης Αντωνίτσης αμφισβητεί την ιδέα της επιθυμητής ή αποδεκτής ομοιομορφίας.

Στην τέταρτη αίθουσα ο Adrian Villar Rojas επιστρέφει με νέα ανάθεση στην Αθήνα και αποτυπώνει σε βίντεο τις συνθήκες του καιρού της πανδημίας, όπως καταγράφηκαν από δημόσιες κάμερες σε όλο τον κόσμο.

Στην πέμπτη αίθουσα, τα έργα των Κώστα Μπασάνου, Kapwani Kiwanga, Anna Tsouhlarakis, Jeffrey Gibson και Ειρήνης Ευσταθίου διερευνούν την ανασφάλεια, μια πιθανή, δυστοπική, άγνωστη κατάληξη του κοινού τρόπου ζωής μας. Στο νέο του έργο ο Πάνος Κοκκινιάς αφηγείται μια ιστορία συγχωνεύοντας πολλές ανεξάρτητες εικόνες, όπως οι εκδιωγμένοι κουβαλούν μέσα τους πολλές ιστορίες.

Το κτίριο του παλιού τελωνείου καταλαμβάνει, κατόπιν ανάθεσης, ο Duro Olowu δημιουργώντας, όπως το θέτει ο ίδιος, «παρεμβάσεις, συζητήσεις και παρουσία σε άδειες αίθουσες». Πρόκειται για ένα περιβάλλον σχετικά με την μετανάστευση και την κίνηση που περιλαμβάνει υφασμάτινα γλυπτά, ζωγραφικά έργα, βίντεο, ταπετσαρίες και τοιχογραφίες.  

Τον Δεκέμβριο αναμένεται να ενεργοποιηθεί και το υπόγειο του κτιρίου, με την παράσταση του Δημήτρη Παπαϊωάννου «Sisyphus/Trans/Form» (2019).

Info:

Portals | Πύλη 

Πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο – Βιβλιοθήκη και Τυπογραφείο της Βουλής, Λένορμαν 218, Κολωνός

Διάρκεια: 11 Ιουνίου – 31 Δεκεμβρίου 2021

Ώρες λειτουργίας:

11/6-30/9: Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο 12:00-20:00, Πέμπτη: 12:00-21:00, Κυριακή: 11:00-14:00 & 17:00-21:00.

1/10-31/12: Τετάρτη & Σάββατο 11:00-19:00, Πέμπτη & Παρασκευή 12:00-20:00, Κυριακή: 11:00-17:00.

Είσοδος ελεύθερη. Απαραίτητη η προκράτηση θέσης στο neon.artsvp.co. Πληροφορίες στο neon.org.gr