O Γιάννης Κουτσούρης και ο υπερβατικός εικαστικός κόσμος του

Όταν πέρασα την πόρτα του ατελιέ του ήταν σαν να βούτηξα σε έναν κόσμο βγαλμένο από την παιδική φαντασία. Εκεί που το εξωπραγματικό έχει χρώμα, νόημα και δυναμική. Απέναντί μου, ο Γιάννης Κουτσούρης. Ο άνθρωπος που υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους του animation στη χώρα μας, εικονογράφησε βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά, δημιούργησε εκατοντάδες χαρακτήρες, λογότυπα, διαφημίσεις και γελοιογραφίες και τελικά τον κέρδισαν δύο μεγάλες αγάπες. Η ζωγραφική και η γλυπτική.

«Γεννήθηκα στην Αλίαρτο Βοιωτίας το 1944 και είχα την τύχη να μεγαλώσω σε ένα αγροτικό περιβάλλον με πηγές, μικρά έλη, πολύχρωμα πουλιά, διάφορα ζώα, αυλές και αγρούς γεμάτες λουλούδια. Στο Αλφαβητάρι του δημοτικού και τα μαθητικά βιβλία είδα για πρώτη φορά ζωγραφισμένες εικόνες. Μαγεύτηκα! Ήταν κάτι που πολύ θα ήθελα να κάνω κι εγώ. Άρχισα να σχεδιάζω, αρχικά στη στάχτη του τζακιού, μετά στο χώμα και στη συνέχεια πάνω στα βιβλία και τα τετράδια του σχολείου. Ο μεγάλος μου έρωτας, όμως, ήταν τα παιχνίδια που έφτιαχνα ο ίδιος με εφευρετικό τρόπο. Στα τελευταία χρόνια του 8τάξιου γυμνασίου είχα την τύχη να ξεφυλλίσω τα περιοδικά “Θησαυρός” και “Ρομάντζο” που ήταν γεμάτα γελοιογραφίες. Ενθουσιάστηκα! Μόλις κατάφερα να βρω ένα μπουκαλάκι με μαύρη σινική μελάνη και μία πένα άρχισα να κάνω τις πρώτες δικές μου γελοιογραφίες. Μάλιστα, μία από αυτές δημοσιεύτηκε στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας “Η Βραδυνή”».

Και ήρθε η στιγμή του αποχωρισμού από το περιβάλλον των παιδικών σας χρόνων.
Ο κύκλος του χωριού κλείνει κάπου στα 1964. Με βαριά καρδιά, με ένα σακίδιο στο χέρι αλλά και με το μυαλό μου γεμάτο με όλο αυτό τον θησαυρό των παιδικών μου αναμνήσεων έρχομαι στην Αθήνα για να σπουδάσω εργοδηγός στη σχολή Δοξιάδη και όχι ζωγράφος, που ήταν το όνειρό μου. Για καλή μου τύχη, όμως, βγαίνοντας από τα γραφεία του τμήματος εργοδηγών, ανακάλυψα πως υπήρχε μέσα στο ίδιο συγκρότημα και το τμήμα Εφαρμοσμένων Τεχνών. Ζήτησα πληροφορίες και έπεισα τους γονείς μου να με αφήσουν να σπουδάσω εκεί, στο τμήμα γραφιστικής, με σημαντικούς εικαστικούς δασκάλους.

Τι ακολούθησε;
Αυτό ήταν! Οι πόρτες άνοιξαν διάπλατα. Πήρα υποτροφία από τον πρώτο χρόνο και δεν πλήρωνα τα –ακριβά για μένα– δίδακτρα. Η διάρκεια των σπουδών ήταν 3 χρόνια, η ατμόσφαιρα της σχολής εκπληκτική! Άρχισα να ζωγραφίζω και να κάνω γελοιογραφίες που δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά «Ταχυδρόμος», «Πρώτο», «Συλλογή», ενώ ήμουν μόνιμος συνεργάτης στο περιοδικό «Μόδα». Παράλληλα με τις σπουδές είχα τη μεγάλη τύχη να γίνω βοηθός του σπουδαίου ζωγράφου Σπύρου Βασιλείου. Στον Βασιλείου με πρότεινε ο δάσκαλός μου στη σχολή και γλύπτης Γιώργος Γεωργιάδης. Ουσιαστικά πήγα στη θέση που ήταν κι εκείνος πριν από μένα. Δίπλα στον Βασιλείου δούλεψα σε σκηνικά, τοιχογραφίες και μακέτες ενώ μαζί εικονογραφήσαμε δύο παιδικά βιβλία.

Η πρώτη σας επαφή με τoκινούμενo σχέδιο πότε έγινε;
Τελειώνοντας τη σχολή και στη συνέχεια το στρατό, έπιασα δουλειά στο τμήμα κινουμένων σχεδίων της εταιρείας παραγωγής διαφημιστικών ταινιών «Αρώνης - Ευθυμιάδης». Ήταν η πρώτη φορά που ήρθα άμεσα σε επαφή με το κινούμενο σχέδιο. Κατά τη διάρκεια της τετράχρονης θητείας μου στην εταιρεία απέκτησα πολύ μεγάλη εμπειρία σ’ αυτόν τον μαγικό για μένα, χώρο. Ήδη είχε αρχίσει η δεκαετία του ’70 κι εγώ είχα όρεξη να κάνω πολλά πράγματα. Τότε σχεδιάζω το σατιρικό κόμικ «Ντζo Μπουμ» για το περιοδικό «ΕΛ Τζο» του φίλου μου Πάνου Παχνέλη και εικονογραφώ το επίσημο «Αλφαβητάριο» του δημοτικού σχολείου για τη χρονιά 1973.

Επίσης δημιουργήσατε μια ταινία που βραβεύτηκε τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Την επόμενη χρονιά δημιούργησα μαζί με τον συνάδελφο Νάσο Μυρμιρίδη την 3-λεπτη ταινία κινουμένων σχεδίων «Η Γραμμή» η οποία πήρε το πρώτο βραβείο ταινίας μικρούς μήκους στο 14ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ήταν και η πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων που βραβεύτηκε στο εξωτερικό και μάλιστα στο καλύτερο τότε διεθνές φεστιβάλ του Ζάγκρεμπ, στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Στη συνέχεια προβλήθηκε σε 13 περίπου φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο και στα μουσεία μοντέρνας τέχνης της Ν. Υόρκης και του Μόντρεαλ. Η ταινία δημιουργήθηκε με δακτυλικά αποτυπώματα και παρουσίαζε την εμφάνιση του ανθρώπου στον πλανήτη και την επιταχυνόμενη πορεία του μέχρι τη στιγμή που βρίσκεται αντιμέτωπος με τα δημιουργήματά του. Μετά από έναν άνισο διάλογο μαζί τους, ο άνθρωπος εγκλωβίζεται, απειλείται, βασανίζεται, μέχρι που τελικά συμπιέζεται από αυτά, καταλήγοντας να επιπεδοποιηθεί σε μία κάθετη γραμμή.

Ακολούθησαν κι άλλες βραβεύσεις σας. Η επαφή σας με τον χώρο της διαφήμισης, συνεχίστηκε;
Το 1973 θα προστεθούν δύο ακόμα πρώτα βραβεία, το ένα από τον Κύκλο Παιδικού Βιβλίου για εικονογράφηση παιδικού βιβλίου και το δεύτερο από την Ελληνοαμερικανική Ένωση για τον Ε΄ Πανελλαδικό Διαγωνισμό Ζωγραφικής Νέων Καλλιτεχνών. Την ίδια χρονιά δημιουργώ μαζί με τον Νάσο Μυρμιρίδη την εταιρεία παραγωγής διαφημιστικών ταινιών κινουμένων σχεδίων και σπέσιαλ εφέ «Κουνούπι». Με το «Κουνούπι» δημιουργήσαμε εκατοντάδες ταινίες για διάφορα προϊόντα και θέματα. Ενδεικτικά κάποιες από αυτές ήταν η Serenata, o Πι-μι, το Carnation, ο Κουικάρας, η UHU, τα σίδερα Calor.

Το Κουνούπι «κράτησε» αρκετά χρόνια. Και ακολούθησε το «Κουάκ», αν δεν κάνω λάθος.
Δεκαέξι χρόνια, μέχρι το 1989. Κατά την περίοδο αυτή, παρόλο που είχα πολύ περιορισμένο ελεύθερο χρόνο, κατάφερνα να εικονογραφώ στα περιοδικά «Το ρόδι» και «The Athenian» και να κάνω περιστασιακά και κάποιες εικονογραφήσειςπαιδικών βιβλίων. Αμέσως μετά το τέλος της εταιρείας «Κουνούπι» δημιούργησα το «Κουάκ» που είχε και αυτό αντικείμενο την παραγωγή ταινιών κινουμένων σχεδίων. Το «Κουάκ» κράτησε άλλα 16 χρόνια περίπου. Μερικές από τις διαφημίσεις με το «Κουάκ» ήταν το Super Caotonic, το παγωτό της ΕΒΓΑ 0%+0%, η Κουκουρούκου Max, το σφουγγαράκι MrSine, o Robaim, ο Χαμηλότιμος του Ρ. Κορασίδη. Μεταξύ αυτών δημιούργησα και τη σειρά 52 χιουμοριστικών spots, τα ΑΑΑΑ-ΨΟΥ, που παίζονταν για μεγάλο διάστημα στο κανάλι STAR.

Κάποια στιγμή αποφασίσατε να εγκαταλείψετε τον χώρο του animation. Γιατί;
Η ενασχόλησή μου με τα κινούμενα σχέδια ήταν πολύ δημιουργική αλλά και γεμάτη άγχος και κόπωση. Το 2000 έφτασε η στιγμή να ασχοληθώ αποκλειστικά πλέον με τη μεγάλη μου αγάπη, τη ζωγραφική, όχι τόσο για να σταδιοδρομήσω επαγγελματικά αλλά περισσότερο για δική μου ευχαρίστηση. Στην πράξη, όμως, διεπίστωσα με μεγάλη μου χαρά ότι προέκυψαν και τα δύο.

Παρ' όλα αυτά δεν της σταθήκατε απόλυτα πιστός!
Αυτό είναι αλήθεια, όμως ήταν πολύ σημαντικό για μένα όταν ανακάλυψα και τη γλυπτική διαπιστώνοντας τελικά ότι την κουβαλάω μέσα μου από τα παιδικά μου παιχνίδια. Με τη γλυπτική συνεχίζω να «παίζω» και τώρα σε μεγάλη ηλικία, δημιουργώντας γλυπτά με περισσότερες γνώσεις και εμπειρία σε μία ποικιλία υλικών.

Η ενασχόλησή σας με τα εικαστικά είναι αρκετά δυναμική όλα αυτά τα χρόνια.
Την τελευταία 20ετία, κατά την οποία ασχολούμαι, έχω κάνει 7 ατομικές εκθέσεις και έχω λάβει μέρος σε πάνω από 40 ομαδικές. Είμαι από τη δεκαετία του ’70 μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας και έργα μου υπάρχουν σε μουσεία, πινακοθήκες και πολλές ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 2019 ένα ζωγραφικό μου έργο επιλέχθηκε από την ASIFA για την αφίσα της παγκόσμιας ημέρας κινουμένου σχεδίου.

Έχετε μια μακρά πορεία ως δημιουργός. Όσο αφορά το εικαστικό σας έργο, το έργο αυτών των τελευταίων είκοσι ετών, πώς θα το περιγράφατε με μία μόνο πρόταση;
Με μία πρόταση; Ως ένα συνδυασμό των αναμνήσεών μου από την παιδική μου ηλικία με στοιχεία από τη μακροχρόνια ενασχόλησή μου με τα κινούμενα σχέδια.

---

Δείτε τα έργα του Γ. Κουτσούρη εδώ