Πώς η αγορά τέχνης γέμισε με ζωγραφική της σκούπας

Το πορτρέτο μιας νοσταλγικής σκούπας με τίτλο «Απόκοσμες ακτές» που φιλοτέχνησε η Έμιλι Μέι Σμιθ, πουλήθηκε 277.200 λίρες. Η κακή αναπαραστατική ζωγραφική είναι σήμερα η πιο hot τάση που περιλαμβάνει καλλιτέχνες γεννημένους μετά το 1974: τη λίστα έφτιαξε το αγγλικό περιοδικό Spectator και την αναδημοσίευσε το αμερικανικό Nation εμπλουτίζοντάς τη με Αμερικανούς που μιμούνται, αδέξια, τον κυβισμό ―όπως η Ντέινα Σουλτς που μιμήθηκε το «Γυμνό που κατεβαίνει τη σκάλα» ζωγραφίζοντας το «Ασανσέρ».

Στο «Ασανσέρ», η αμερικανίδα καλλιτέχνιδα βάζει ανθρώπους να τσακώνονται μέσα σε έναν ανελκυστήρα, όχι γυμνοί αλλά φορώντας τα ρούχα τους. Το έργο πουλήθηκε 4,8 εκατομμύρια δολάρια στο Christie’s του Χονγκ-Κονγκ, κι επειδή είχε τόσο μεγάλη επιτυχία η Σουλτς συνέχισε με sequel «Ο Τραμπ κατεβαίνει με το ασανσέρ», αυτή τη φορά μιμούμενη τον γερμανικό εξπρεσιονισμό. Το έργο πουλήθηκε 688.000 λίρες.

Ο τεχνοκρατικός Γουόλτερ Ρόμπινσον ονομάζει αυτή την τάση «φορμαλισμό ζόμπι»: κακέκτυπα καλλιτεχνικών ρευμάτων του 20ού αιώνα που προορίζονται για ολιγάρχες ή για κινέζους νεόπλουτους που ανακαλύπτουν τον Βαν Γκογκ και τον Φράνσις Μπέικον από «μετουσιώσεις». Για παράδειγμα, ο Έϊντριαν Γκίνι ζωγραφίζει τα «Ηλιοτρόπια» του Βαν Γκογκ στο στιλ του Φράνσις Μπέικον, οπότε, ορίστε, έχεις δύο σε ένα. Οι καλλιτέχνες αυτής της ομάδας αναπαριστούν, εκτός από σκούπες που ατενίζουν θλιμμένα το μακρινό διάστημα, φανταστικούς κόσμους γεμάτους ανθρώπους και αντικείμενα με άφθονα μαλλιά, με αφρικανικές μάσκες, ή με βρακιά πάνω στο πρόσωπό τους. Πολλοί τέτοιοι πίνακες πωλούνται ως «εσωτεριστικοί στοχασμοί» αλλά, όπως γράφει ο Σον Τέιτολ στη Manhattan Art Review, δεν χρειάζεται ιδιαίτερη ανάλυση, απλώς έχουμε εξαντλήσει όλες τις ιδέες. Οι εικαστικές τέχνες δημιουργούνται σε νεανικά cool ατελιέ, σε trendy συνοικίες μεγαλουπόλεων, αλλά δεν προϋποθέτουν ταλέντο, τεχνική, φιλοσοφία. Απόδειξη ότι ο πρώην πρόεδρος Τζορτζ Γ. Μπους ασχολείται σήμερα με την αναπαραστατική ζωγραφική και τα καταφέρνει λίγο καλύτερα από τους καλλιτέχνες που προωθούν οι οίκοι δημοπρασιών, έχοντας βρει, όπως δηλώνει ο ίδιος, την αληθινή εσωτερική του κλίση. Αναρωτιέται κανείς πώς θα ήταν ο κόσμος σήμερα αν ο Τζορτζ Γ. Μπους είχε βρει την κλίση του πριν από το 2000.

Σε αυτή την τάση εντάσσονται καλλιτέχνες δρόμου που γίνονται από τη μία μέρα στην darling της αγοράς τέχνης, μιμούμενοι όχι πλέον μεγάλα καλλιτεχνικά ρεύματα αλλά την ίδια την ποπ κουλτούρα, από τους Beatles μέχρι τους Simpsons. Ο οίκος Christie’s ονόμασε μια δημοπρασία τέτοιων έργων «Hi-Lite» και απευθύνθηκε, με τεράστια επιτυχία, σε φιλότεχνους σαν την Ιβάνκα Τραμπ και τον Τζάρεντ Κούσνερ που παίρνουν το πρόγευμά τους κάτω ένα πορτρέτο φιλοτεχνημένο από τον Άλεξ Ίσραελ. Πρόκειται για τέχνη που μπορείς άνετα να ποστάρεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η συλλογή του ζεύγους Τραμπ-Κούσνερ δίνει τον τόνο: δεν είναι ακριβώς κιτς, είναι κατάκαρδα μέτρια, είναι αυτό που περιέγραφε ο μπλόγκερ Venkatesh Rao ως «premium mediocre»: πολυτέλεια μαζί με ευτέλεια• λαϊκή κουλτούρα ―artisan pizza, Game of Thrones, καρτούν― και μια μακρά σειρά από ζόμπι που δεν ενοχλούν κανέναν• είναι εύληπτα, θλιβερά, αβλαβή σαν τις σκούπες που αγναντεύουν το φεγγάρι.