Η επιβλητική ευαισθησία της Μαρίας Βύρρα

Από τη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών Δομικών Έργων βρίσκεται στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Διδάσκεται ζωγραφική από τους Πάνο Χαραλάμπους και Μιχάλη Μανουσάκη, γλυπτική από τους Νίκο Τρανό και Θεόδωρο Παπαγιάννη και σκηνογραφία από τη Λιλή Πεζάνου. Έναν χρόνο μετά την αποφοίτησή της, τo διεθνές περιοδικό τέχνης Art Habens την παρουσιάζει ως νέα ανερχόμενη καλλιτέχνη, το 2019 συμπεριλαμβάνεται στους νέους δημιουργούς που παρουσίασαν τα έργα τους σε έκθεση διαρκείας στο Μέγαρο Μαξίμου, ενώ το 2020 τέσσερα έργα της προυσιάζονται στην ArtAthina. Με συμμετοχές σε πλήθος ομαδικών εκθέσεων και διαγωνισμών σε Ελλάδα, Ιταλία, Αγγλία, Ρωσία, Πορτογαλία και Κύπρο και έργα της ήδη να βρίσκονται σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, η Μαρία Βύρρα  μιλάει στον Προτζέκτορα για την πορεία της και τη νέα θεματική ενότητα που ετοιμάζει.

«Οι πολλαπλές αλλαγές που επέφερε η οικονομική κρίση δημιούργησαν αρκετές δυσκολίες κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στην ΑΣΚΤ. Παράλληλα, όμως, δημιούργησαν τα κίνητρα και τις προϋποθέσεις για να αφοσιωθώ ολοκληρωτικά και περισσότερο δημιουργικά στην τέχνη όχι τόσο ως προς την παραγωγή πολυάριθμων έργων αλλά ως προς τη μελέτη της ιστορίας της Τέχνης και τη διερεύνηση και εφαρμογή νέων μεθόδων και μέσων έκφρασης, πέραν της ζωγραφικής. Κατά το μεγαλύτερο μέρος των σπουδών μου, ασχολήθηκα κυρίως με τις εικαστικές εγκαταστάσεις με αναφορές στην artepovera παράλληλα με μια χειρονομιακή ζωγραφική, σκληρή και αυστηρή ως προς τα χρωματικά ζεύγη».

Τις εικαστικές εγκαταστάσεις συνεχίζεις και μετά την αποφοίτηση σου, εξελίσσοντάς τες. Μετά το πτυχίο συνεχίζω να καταπιάνομαι με τους συγκεκριμένους τρόπους έκφρασης, εμπλουτίζοντας όμως το εκφραστικό μου λεξιλόγιο, δημιουργώντας επιτοίχιες εγκαταστάσεις από ψηφιακές εκτυπώσεις που ως θεματικό σημείο αναφοράς έχουν τη θάλασσα. Η εξέλιξη για έναν καλλιτέχνη σήμερα είναι προ-απαιτούμενη, πρέπει όμως αυτή να έρθει αβίαστα, χωρίς πίεση, χωρίς να είναι ο αυτοσκοπός. Θα πρέπει όλα γύρω του να συντελούν σε μια ιδανική συνθήκη ελευθερίας χρόνου και χώρου. Μόνο έτσι το έργο του θα εξελιχθεί μέσα στον χρόνο κερδίζοντας διάρκεια, εντυπώσεις και αποδοχή μέσα από τη θετική κριτική.

Υπάρχουν κάποια σημεία, στα οποία πρέπει να εστιάσει ένας εικαστικός κατά την πορεία του;
Είναι πολλά τα σημεία στα οποία πρέπει να δοθεί προσοχή και προτεραιότητα ώστε να αποφύγει τα ανηφορικά και δύσβατα μονοπάτια της καταξίωσης. Αποφεύγοντας τις μιμητικές και πρόσκαιρες εκφράσεις το έργο πρέπει να διακατέχεται από προσωπική αποτύπωση, τόλμη και συναίσθημα. Στη συνέχεια, η γκαλερί οφείλει να τον αντιπροσωπεύσει προβάλλοντας το έργο του τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό μέσα από μια γόνιμη και ζεστή συνεργασία. Οι γκαλερί, όντας ενδιάμεσοι διαχειριστές, πρέπει να γίνουν πιο προσιτές στους νέους καλλιτέχνες που είναι προς αναζήτηση υποστήριξης και συνεργασίας.

Ας μιλήσουμε για τη νέα σου θεματική ενότητα. Το lockdown σήμανε την αρχή μιας ιδιαίτερα δημιουργικής περιόδου για σένα.
Με το πρώτο lockdown σκέφτηκα πως είχε έρθει η ώρα να δημιουργήσω όσες εικόνες και συναισθήματα ζυμώνονταν μέσα μου τα τελευταία χρόνια. Ξεκίνησα έτσι να παράγω ζωγραφικά έργα, τα οποία ήδη έχουν δημιουργήσει μια θεματική ενότητα, με στόχο να πραγματοποιηθεί η πρώτη μου ατομική έκθεση στην Αθήνα μέσα στο 2021. Τα κυρίαρχα  στοιχεία της ενότητας αυτής περιλαμβάνουν τη θάλασσα και τον άνεμο. Συγκεκριμένα, τον τρόπο που γίνεται υπαρκτή η συνδιαλλαγή τους και πώς αυτή η μοναχική και τραχιά δύναμη του φλοιού ενός δέντρου μπορεί να ενσωματώσει τους χρωματισμούς και την επιβλητικότητα του κύματος και του ανέμου. Σταδιακά, μέσα στα έργα αρχίζει να παρουσιάζεται η ανθρώπινη φιγούρα, να αποτυπώνεται η σχέση ενός φαντασιακού τοπίου ενσωματώνοντας τη βαρύτητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Σε όλα τα έργα προκύπτει μια σχέση συνδιαλλαγής, κυρίως οι χώροι και τα χρωματικά επίπεδα σε σχέση με τα κύρια μέρη.

Γενικά, στην τέχνη, είναι απαραίτητη μια τέτοια σχέση; Συνδιαλλαγής;
Για εμένα είναι απαραίτητη σε κάθε μορφή σχέσης, μεταξύ συντρόφων, φίλων, γονέων και παιδιών, κράτους και πολίτη, θεατή και έργου τέχνης. Όσον αφορά τη σχέση θεατή και έργου τέχνης, για να καταστεί παραγωγική οφείλουμε να αντιληφθούμε εάν ο μεν θεατής είναι ικανός να σταθεί μπροστά από ένα έργο τέχνης οποιασδήποτε περιόδου και να κάνει την κριτική του, το δε έργο κατά πόσο είναι αντάξιο της κουλτούρας του θεατή για να μπορέσει  να αντέξει στον χρόνο με βάση την ποιότητα, την πρωτοτυπία και τη συγκίνηση που προκαλεί. 

Στη νέα δουλειά σου, θα έλεγα πως εμπεριέχονται στοιχεία από προηγούμενα έργα σου.
Τα έργα που δουλεύω το τελευταίο διάστημα περιέχουν αρκετά στοιχεία από τα προγενέστερα, όσο αφορά τη χειρονομιακή ζωγραφική, που διαφαίνεται στα κύρια μέρη των έργων αλλά και τον προσεκτικό σχεδιασμό των επιμέρους συνθέσεων (δέντρα, σώματα) που αναπτύσσονται στην υπόλοιπη επιφάνεια του έργου. Δεν ήταν εξαρχής αυτός ο σκοπός, αλλά φαντάζομαι πως κάπως έτσι εξελίσσεται στον χρόνο η δουλειά ενός καλλιτέχνη, να εντάσσονται δηλαδή στοιχεία από τα προηγούμενα έργα στα επόμενα τα οποία θα εξελίσσουν την τεχνική και θα πιστοποιούν την αυθεντικότητα του δημιουργού. Οι τελευταίες συνθέσεις, που αφορούν κυρίως πορτρέτα και φιγούρες, είναι δοσμένες σε ατμοσφαιρικά backgrounds με άμεση επιδίωξη να μεταφέρουν την εντύπωση της στιγμής μέσα από τη δική μου ματιά. Οι τίτλοι που τα συνοδεύουν συνήθως λειτουργούν επεξηγηματικά και αφορούν τις δικές μου προσωπικές σκέψεις που είτε προκύπτουν από το ίδιο το έργο είτε προϋπήρχαν και αναδύονται τη δεδομένη στιγμή που βρίσκουν το κατάλληλο πεδίο ενσωμάτωσης. Σε αυτή τη ζωγραφική, χρησιμοποιώ αποκλειστικά λάδια, που ως μέσο έχουν τρομερές δυνατότητες, στην πλαστικότητα, στη λάμψη και στην ανάμιξη των χρωμάτων, αφήνοντας μια προφανή «πυκνότητα» που είναι ορατή στα κύρια μέρη των έργων.

Συμμετέχεις, μαζί με πολλούς άλλους εικαστικούς, στη δημιουργία του Αρχείου Νεοελληνικής Τέχνης, έτσι δεν είναι; 
Ναι, αυτές τις ημέρες ολοκληρώνω το πορτρέτο της Μαρίας Κασσαβέτη-Ζαμπάκου (1843-1914) για τη συλλογή του Δημήτρη Παπαγεωργόπουλου, πορτρέτα Εικαστικών καλλιτεχνών, στο Αρχείο Νεοελληνικής Τέχνης. Ήταν η πρώτη γυναίκα Ελληνίδα που πήρε μέρος σε Διεθνή έκθεση το 1862, ήταν γλύπτρια, μοντέλο και μούσα του Sir Edward Burne-Jones (1833-1898) και υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής στο κίνημα των Προραφαηλιτών. Είμαι πολύ ικανοποιημένη και χαρούμενη που ο Δημήτρης μού ανέθεσε αυτό το πορτρέτο. Η ισχυρή της προσωπικότητα και το ερωτικό της σθένος ιντρίγκαραν τη διάθεση και τη δημιουργικότητά μου. 

Υπάρχει κάτι που θεωρείς ότι απουσιάζει από τη σύγχρονη ζωγραφική; 
Αυτό που μου λείπει αρκετά, από τη σύγχρονη ζωγραφική που παρακολουθώ, είναι αυτή η ευαισθησία και η ειλικρίνεια που απέπνεαν έργα του Ιμπρεσιονισμού και του Εξπρεσιονισμού, το πώς ο καλλιτέχνης ψαχνόταν να απεικονίσει την εντύπωση και το συναίσθημα και όχι να γίνει ο αυτοσκοπός του η τελειότητα της τεχνικής. Τα τελευταία χρόνια κατακλυζόμαστε με εικόνες έργων που ο πλουραλισμός του χρώματος τις περισσότερες φορές είναι άνευ λόγου και αιτίας, αντάξιος μάλλον της κουλτούρας που αντιπροσωπεύει, αυτή των effects, του εντυπωσιασμού και της επίδειξης τεχνοτροπίας. 

Η ευαισθησία και η ειλικρίνεια θα μπορούσες να πεις ότι είναι και τα δικά σου σημεία αναφοράς;
Οι καλλιτέχνες οφείλουμε να επαναπροσδιορίζουμε διαρκώς τα σημεία άφιξης μας. Μόνο έτσι εξελισσόμαστε. Καμία πορεία δεν πρέπει να μοιάζει προδεδικασμένη και αρκετή. Στα δικά μου έργα, μέχρι στιγμής, τα σημεία άφιξης θέλω να είναι αυτά της επιβλητικής ευαισθησίας και της ποιητικής, σημεία που αναζητώ ως θεατής σε εικόνες άλλων. 

Δείτε τη δουλειά της Μαρίας Βύρρα στο www.mariavyrra.com