Ο Μάκης Προβατάς πήγε στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας που δημιούργησε η Σοφία Στάικου το 2008 στον Πύργο της Τήνου
Στον «Φύλακα στη Σίκαλη» ο Σάλιντζερ έγραψε: «Το καλύτερο, όμως, σε εκείνο το μουσείο ήτανε που όλα μένανε ακριβώς στη θέση τους… Και εκατό χιλιάδες φορές να πήγαινες εκεί πέρα, τίποτα δεν θα ‘χε αλλάξει. Ο μόνος αλλιώτικος θα ’σουνα εσύ…»
Πριν από λίγο διάστημα βρέθηκα για πρώτη φορά στην Τήνο, το πιο απρόσμενα όμορφο και ωραίο νησί που έχω πάει. Άλλο το «όμορφο» άλλο το «ωραίο», αλλά αυτό το νησί τα έχει και τα δυο…
Όμως, από αυτό το τόσο πολιτισμένο και σπάνιο νησί, η σπουδαία εμπειρία ήταν όταν επισκέφθηκα το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας, στον Πύργο. Είναι από αυτές τις σπάνιες στιγμές που λες για κάτι «δεν το είχα καθόλου στις προτεραιότητές μου, όμως τελικά τι θα έχανα σε αυτή τη ζωή αν δεν το είχα βιώσει».
Είμαι ένας άνθρωπος που δεν μου αρέσει καθόλου το μάρμαρο. Το βρίσκω εντελώς ψυχρό, παγωμένο, άψυχο, σχεδόν με απωθεί να υπάρχει στον χώρο. Σε δημόσια κτίρια και πλατείες μου είναι αδιάφορο. Βέβαια έχει συμβεί, λόγω έλλειψης χρόνου, να μπω μόνο για είκοσι λεπτά στο Λούβρο, απλά για να ξαναδώ τη «Σχεδία της Μέδουσας» και τη «Νίκη της Σαμοθράκης». Βρίσκονται σε αντίθετες πτέρυγες το μουσείου, αλλά σε αυτά τα παγκόσμια επιτεύγματα της τέχνης μπορούσα να αντιληφθώ ότι το μάρμαρο δεν ήταν πλέον μάρμαρο, αποκτούσε άλλη ουσία.
Όταν επισκέφθηκα, λοιπόν, το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας ήταν σα να μπήκα σε μια ρουφήχτρα που από την άλλη της πλευρά με έβγαλε εκεί που βρίσκεται η ψυχή του μαρμάρου.
Ήξερα ότι το μάρμαρο είναι ίσως το μόνο υλικό που, από την υφή του, σε λεπτά στρώματα αφήνει το φως να το διαπεράσει, και έτσι μοιάζει σα να βγαίνει από μέσα του ένα εσωτερικό φως.
Περιδιαβαίνοντας το μουσείο η γενική αίσθηση είναι ότι χωρίς να το επιδιώκει είναι μια μικρογραφία του μουσείου της Ακρόπολης. Μέσα από φωτογραφίες και βίντεο, ήταν τόσο υπέροχη και ζωντανή η παρουσίαση της δημιουργίας έργων από μάρμαρο, που ξαφνικά ήρθαν στο φως και οι τεχνίτες του μαρμάρου. Βλέπεις μπροστά σου να ζωντανεύουν οι τρόποι εργασίας του λατόμου και του μαρμαροτέχνη, κάτι που μπορεί να διαβάζεται ως απλό αλλά προϋποθέτει τόσες ανθρώπινες αρετές. Και βέβαια, για πρώτη φορά μέσα από αυτό το μουσείο αποκτούν υπόσταση και έρχονται στο προσκήνιο οι γλύπτες, αυτοί οι εν πολλοίς άγνωστοι σπουδαίοι καλλιτέχνες. Αυτοί που δημιούργησαν ένα έργο από μάρμαρο και στο τέλος φύσηξαν πάνω στο δημιούργημά τους για να πάρει ζωή και να υπάρξει ανάμεσα στους ανθρώπους. Αγάλματα, Κίονες, υπέρθυρα, οικόσημα, κρήνες, φουρούσια, προσκυνητάρια, δεσποτικοί θρόνοι. Φυσικά έχει υπάρξει ο τεράστιος γλύπτης Γιαννούλης Χαλεπάς που έζησε ανάμεσα στην τρέλα και τον θρίαμβο, και ο φημισμένος Δημήτριος Φιλιππότης, αλλά στη μαρμαροτεχνία γενικά υπάρχουν τρεις κύριες βαθμίδες τεχνιτών: ο πρωτομάστορης, οι μαστόροι και οι μαθητευόμενοι ή αλλιώς παραγιοί. Τη δουλειά και όλων αυτών φέρνει στο φως το μουσείο. Υπάρχει ιστορική ολοζώντανη αναδρομή στις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν προβιομηχανικά και πρωτοβιομηχανικά, στην Τήνο, το σημαντικότερο νεοελληνικό κέντρο μαρμαροτεχνίας.
Καταλαβαίνω ότι δεν έχει τόση σημασία να μιλήσω για όλα τα εκθέματα και είναι δύσκολο να μεταφέρω σε όποιον δεν έχει επισκεφθεί το μουσείο αυτό, την αίσθηση με την οποία φεύγεις. Είναι σα να περιγράφω απλά το σενάριο μιας ταινίας σε κάποιον που δεν την έχει δει ή σα να σφυρίζω τον σκοπό ενός σπουδαίου μουσικού κομματιού σε κάποιον που δεν το έχει ακούσει.
Αν είχα ένα μαγικό ραβδί, θα έβαζα όλα τα ελληνάκια να επισκεφτούν το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας στον Πύργο της Τήνου. Τα παιδιά που το επισκέπτονται έχουν την ευκαιρία να δουν όγκους μαρμάρου στη φυσική τους κατάσταση, να ψηλαφίσουν την υφή τους και να δουν με μεγεθυντικό φακό το χρώμα και τους κρυστάλλους.
Έφυγα με μια τόσο βαθιά ζέστη μέσα μου για το μάρμαρο, το οποίο έχει ψυχή, πάντοτε είχε. Στο πωλητήριο αγόρασα διάφορα αλλά κυρίως αναζήτησα στο βιβλίο της έκθεσης το όνομα του ανθρώπου που έφτιαξε αυτό το μουσείο. Το δημιούργησε η κυρία Σοφία Στάικου, το 2008. Το μουσείο μαρμαροτεχνίας που έφτιαξε στον Πύργο της Τήνου, θα με κάνει πλέον όταν πηγαίνω στο Λούβρο, ενώ η Νίκη της Σαμοθράκης και η Αφροδίτη της Μήλου θα είναι πάντοτε ίδιες, εγώ να στέκομαι διαφορετικός μπροστά τους.
Η έκθεση εξετάζει θέματα αλλαγής και μεταμόρφωσης, αναστοχαζόμενη την καλλιτεχνική πορεία του καλλιτέχνη, η οποία συνδέεται άρρηκτα με το πλούσιο πολιτιστικό και μουσικό περιβάλλον του Βερολίνου
Ανακαινισμένα μουσεία, καινοτόμες Μπιενάλε κι επικές αναδρομικές εκθέσεις, σε μια χρονιά που υπόσχεται να αναδιαμορφώσει τον παγκόσμιο χάρτη της Τέχνης
11°
