Philip Taaffe

Θεωρείται ένας από τους καλύτερους σύγχρονους ζωγράφους. Γεννήθηκε στο New Jersey το 1955 και άρχισε να γίνεται γνωστός για την τέχνη του το 1982. Έργα του υπάρχουν σε πολλές δημόσιες συλλογές, όπως του MoMA και του Guggenheim της Nέας Υόρκης και του Museo Nacional Reina Sofia της Μαδρίτης. Με αφορμή την έκθεσή του «Έκστασις» στην Gagosian της Αθήνας, βρεθήκαμε με τον Philip Taaffe σε ένα καφέ του Κολωνακίου που είχε εντοπίσει από την προηγούμενη μέρα, κατά την επίσκεψη του στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης.

Οι τεχνικές που χρησιμοποιείτε στη δουλειά σας είναι παλιές και απαιτούν πολύ χειρονακτική δουλειά. Πώς τα πάτε με την ψηφιακή τεχνολογία; Δεν μου αρέσει και πολύ. Δεν χρησιμοποιώ καν κομπιούτερ, δεν έχω στείλει πότε email στη ζωή μου. Η σύζυγός μου έχει κομπιούτερ κι έτσι δεν χρειάζεται να το χρησιμοποιώ κι εγώ…

Κινητό έχετε;  Όχι. Εκτιμώ μέχρι κάποιο βαθμό τα οφέλη που προσφέρει η τεχνολογία, αλλά νομίζω ότι ταυτόχρονα υπάρχει κατάχρησή της. Και κυρίως σε ό,τι έχει να κάνει με την εκπαίδευση το παιδιών. Φοβάμαι ότι η τεχνολογία χρησιμοποιείται σαν υποκατάστατο των διαπροσωπικών σχέσεων. Ακούω αυτές τις ιστορίες για σχολεία στην Αμερική, όπου οι μαθητές αντί να έχουν δασκάλους διδάσκονται μαθηματικά on line. Είναι καταστροφικό και άδικο. Από την άλλη, τα παιδιά και οι έφηβοι εθίζονται στη χρήση του κινητού τηλεφώνου, με αποτέλεσμα να μη μπορούν να συγκεντρωθούν π.χ. σε ένα βιβλίο, αλλά να βρίσκονται σε μια διαρκή κατάσταση περισπασμού της προσοχής τους. Είναι απίστευτη σπατάλη χρόνου. Υπάρχει δε μεγάλος κίνδυνος να χάσουν επαφή με την εσωτερική τους ζωή. Ο κίνδυνος να μην μπορέσουν να ωριμάσουν εγκαίρως, ώστε να αποχωριστούν από τους γονείς τους, να μην μπορέσουν να γίνουν ανεξάρτητοι άνθρωποι. Η τεχνολογία είναι ένα χρήσιμο εργαλείο το οποίο οι άνθρωποι δεν ξέρουν να χρησιμοποιούν όπως θα έπρεπε. Φυσικά αναγνωρίζω ότι είναι πολυτέλεια το γεγονός ότι δεν είμαι αναγκασμένος να χρησιμοποιώ κομπιούτερ ή κινητό.

Δεν πιστεύετε λοιπόν ότι η τεχνολογία ανοίγει ορίζοντες... Όχι, νομίζω ότι ο εταιρικός καπιταλισμός μάς χώνει την τεχνολογία στο λαιμό προκειμένου να κερδίζει συνεχώς χρήματα και να ελέγχει τη ζωή και τις συνήθειές μας. Για να συλλέγει πληροφορίες προκειμένου να προωθεί καταναλωτικά αγαθά. Πρέπει να κόψουμε ταχύτητα, να υπάρξει ένα τέλος στην άσκοπη χρήση της τεχνολογίας, όπως για παράδειγμα στην άσκοπη χρήση των αεροπλάνων. Η τουριστική βιομηχανία προσπαθεί να διατηρήσει τη δύναμή της πάνω στη ζωή των ανθρώπων, οι άνθρωποι, όμως, δεν χρειάζεται να πετάνε συνεχώς γύρω από τον πλανήτη.

Πώς θα έπρεπε να είναι οι ζωές μας; Οι άνθρωποι θα μπορούσαν να σκέφτονται πώς να κάνουν τη ζωή τους πιο ενδιαφέρουσα και όμορφη, αντί να καταστρέφουν τη φύση. Να πηγαίνουν στα εθνικά πάρκα, στα δάση, να καλλιεργούν τους κήπους τους, να μένουν στο σπίτι τους. Πρέπει να ζούμε περισσότερο καλλιεργώντας τη γη, να αποβιομηχανοποιήσουμε όσο το δυνατόν την παραγωγή τροφίμων. Υπάρχει ολόκληρο κίνημα πλέον στην Αμερική.

Είχα την εντύπωση ότι ήταν μια μεγάλη κατάκτηση για το μέσο άνθρωπο το να έχει όλες αυτές τις ευκολίες και τις δυνατότητες που διαθέτει σήμερα... Πρέπει να αλλάξουμε. Υπάρχει παθητικότητα, έλλειψη φαντασίας, και σ’ αυτό οφείλονται πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε. Δεν βλέπω τα πράγματα από επιχειρηματική σκοπιά. Είμαι ένας ουτοπικός σοσιαλιστής, έχω μια ουτοπική θεώρηση του κόσμου. Είναι δύσκολο να εφαρμόσεις τέτοιες θεωρίες, αλλά ίσως ο κόσμος είναι έτοιμος να δοκιμάσει κάτι διαφορετικό. Με την οικογένειά μου ζούμε στην εξοχή, έχουμε φίλους αγρότες, ζούμε από τη γη. Ξέρετε, το 70% από το φαγητό που κατανάλωναν οι Αμερικανοί μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο το παρήγαγαν οι ίδιοι. Γιατί να μην ξαναγίνει το ίδιο; Χρειάζεται παραπάνω δουλειά, αλλά αξίζει τον κόπο. O Μάικλ Πόλαν, που διδάσκει στο Μπέρκλεϊ, ηγείται ενός τέτοιου κινήματος. Πρέπει να πάψουν να έρχονται τα λαχανικά από τη Χιλή, να δημιουργηθεί τοπική αγροτική παραγωγή. Του Πόλαν του προτάθηκε η θέση του υπουργού Γεωργίας από τον Ομπάμα, αλλά δεν ήθελε να εμπλακεί με τη διοίκηση. Είναι προοδευτικός… είμαι προοδευτικός. Δεν αντέχω αυτή τη χαζή καταναλωτική στάση των ανθρώπων. Δεν βλέπω τηλεόραση, βλέπω μόνο σινεμά… Λατρεύω τον Μιαζάκι.

Ποια είναι η γνώμη σας για τη βίντεο-αρτ; Είναι πολύ βολικό για τα μουσεία να δείχνουν τέτοια έργα, το μόνο που χρειάζονται είναι έναν προτζέκτορα. Τα περισσότερα έργα βίντεο-αρτ είναι απίστευτα αυτοαναφορικά. Φυσικά υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις, όπως οι δουλειές των Βίτο Ακόντσι, Τζον Μπαλτεσάρι και Μάικλ Σνόου, στα πρώτα βήματα του είδους. Η βίντεο-αρτ, όμως, δεν είναι ούτε σινεμά. Προσωπικά, λατρεύω τον ανεξάρτητο κινηματογράφο, τους κινηματογραφιστές που μπορούν μόνοι τους με μια κάμερα, χωρίς συνεργεία, να κάνουν ταινίες. Είναι πολύ δύσκολο να δημιουργήσεις μια καλή ταινία με αυτό τον τρόπο, αλλά τα αποτελέσματα είναι καταπληκτικά. Κάτι αντίστοιχο προσπαθεί να κάνει και η βίντεο αρτ. Καμιά φορά τα καταφέρνει. Εγώ, πάντως, δεν έχω την υπομονή να πάω σε ένα μουσείο για να δω αυτές τις προβολές. Ο Μπιλ Βαϊόλα, ωστόσο, είναι εξαιρετικός καλλιτέχνης του βίντεο, όπως και η Γερμανίδα Josephine Meckseper, που παρουσίασε πρόσφατα δουλειά της στη Whitney Biennial. Τα έργα τους καταλαβαίνω ότι δεν είναι κινηματογραφικές ταινίες, αλλά εικαστικά περιβάλλοντα με πολλαπλές προβολές. 

Τελικά τι εκφράζετε μέσα από τα έργα σας; Η τέχνη είναι μια αλληλεπίδραση ανάμεσα σε ανθρώπους. Αυτή είναι η ομορφιά της. Ότι κάποιος μορφοποιεί μια κατάσταση –ένα έργο τέχνης– και κάποιος άλλος εισέρχεται σ’ αυτήν και μεταφέρεται κάπου αλλού. Όπως όταν κάποιος διαβάζει ένα βιβλίο μεταφέρεται στον κόσμο του συγγραφέα. Είναι μια δυνατή, προσωπική εμπειρία. Νομίζω ότι η τέχνη είναι η δημιουργία μιας προσωπικής σχέσης οικειότητας, η οποία συχνά λείπει από τη ζωή των ανθρώπων. Το θέατρο ή οι συναυλίες έχουν κάτι το συλλογικό, εντάσσονται σε ένα άλλο πλαίσιο, φυσικά πολύ δυνατό κι αυτό. Αλλά η οικειότητα στην τέχνη είναι σημαντική, όσο και επιθυμητή. Δεν μου αρέσει όταν οι εικαστικοί καλλιτέχνες κάνουν δουλειά «ανώνυμη» ή χωρίς ταυτότητα, είναι σαν να εκμεταλλεύονται την αποξένωση που βιώνουν οι περισσότεροι. Δεν νομίζω ότι είναι αυτό που επιζητούν οι άνθρωποι από την τέχνη. Βέβαια, δεν ξέρω αν οι άνθρωποι ξέρουν τι θέλουν…

Τι θα θέλατε να νιώθουν οι άνθρωποι με τα έργα σας; Θα ήθελα να μπορεί να δει κανείς ότι ο καλλιτέχνης πραγματοποιεί μια έρευνα, ένα εσωτερικό ταξίδι της φαντασίας, φέρνοντας πίσω στο φως στοιχεία αυτού του ταξιδιού. Ότι μπαίνει μέσα στον εαυτό του, σε ένα εσωτερικό σύμπαν, ανασύροντας ίχνη, που στα έργα του μπορεί κανείς να δει. Είναι σαν μια καταγραφή αυτού του φανταστικού ταξιδιού, των αναζητήσεων ενός άλλου ανθρώπου, γεγονός που σε ωθεί να σκεφτείς για τη δική σου υπόσταση. Αυτό είναι το σημαντικό στην τέχνη. Απαιτεί σκέψη και ανοιχτό μυαλό, διαθεσιμότητα. Ελαστικότητα της συνείδησης, ώστε να δεις τον κόσμο λίγο διαφορετικά και να νιώσεις ότι οι άνθρωποι έχουμε τη δυνατότητα να μεταμορφώσουμε τον εαυτό μας, τη ζωή μας. Αυτό είναι που με ενδιαφέρει, οι «μεταμορφωτικές» δυνατότητες της τέχνης.

Υπάρχει μια μεγάλη παράδοση στην τέχνη. Έχουν γίνει πολλά και μας έχουν χαριστεί πολλά, μέσω μιας ιστορικής αλληλουχίας. Κοιτάζουμε πίσω στο χρόνο, στον 20ό αιώνα, βλέπουμε τι έχουν κάνει οι πρόδρομοί μας και προσπαθούμε να χτίσουμε πάνω σε όσα μας κληρονόμησαν, να προεκτείνουμε αυτή τη γνώση και να φέρουμε τις «μεταμορφωτικές» πιθανότητες στο μέλλον. Κάθε καλλιτέχνης πρέπει να ξέρει πώς να ακολουθεί τα χνάρια των προηγουμένων και ταυτόχρονα να τους ξεπερνά. Είναι ένας δύσκολο στόχος.

Δεν θα ήθελα να γίνουν τα παιδιά μου καλλιτέχνες, είναι ένας πολύ δύσκολος δρόμος. Χρειάζεται απίστευτη θέληση, προσπάθεια και αφοσίωση. Αλλά είναι μια ζηλευτή ενασχόληση. Είμαι πολύ τυχερός που εφευρίσκω τις δικές μου κατευθύνσεις, που αποφασίζω το τι θα κάνω. Αλλά είναι πολλή και δύσκολη δουλειά.