Τα καλά νέα: Ο Brice Marden έρχεται στην Αθήνα

Το διατηρητέο μοντερνιστικό μεν, αλλά και με στοιχεία νεοκλασικισμού, τριώροφο κτίριο στη γωνία Αναπήρων Πολέμου και Δεινοκράτους στο Κολωνάκι συνδυάζει εκλεκτικισμό με αρχιτεκτονική του Μεσοπολέμου. Κόσμημα που, λόγω της περίοπτης θέσης αλλά και της σημασίας του για τον αθηναϊκό ιστό, φροντίζει ώστε η επεξεργασία προβολής των μεταλλικών δομικών στοιχείων του, τεχνοτροπίας Art Deco, να παράγουν μια επιβλητική διακοσμητική διάθεση, που σέβεται αρμονικά και απόλυτα την αρμονία των ρυθμών. Είναι είδηση, καθώς όλα είναι έτοιμα: Από τον κτίριο του άξονα της γωνίας, όπου, όπως ανακοίνωσε η Gagosian, από τούδε εδώ πλέον θα στεγάζονται οι δράσεις της γκαλερί, η Αθήνα περιμένει τα καλύτερα.

Και, αναμφισβήτητα, τα εγκαίνια της προγραμματισμένης για τις 24 Σεπτεμβρίου έκθεσης του Brice Marden μόνο συγκίνηση και μεγάλες προσδοκίες μπορούν να γεννήσουν. Όταν μιλάμε για τον Αμερικανό Brice Marden η λέξη ρίγος είναι και η πρέπουσα και η δέουσα, αλλά ας δώσουμε και μερικά γιατί για να τεκμηριωθεί ο ενθουσιασμός.

Γεννημένος το 1938, ο μινιμαλιστής ζωγράφος και γλύπτης είναι πολύ δύσκολο να ταξινομηθεί, καθώς το «ανεξέλεγκτο» του έργου του, όπως και οι τόποι όπου κατοικεί και «παράγει», προξενούν ίλιγγο στους γεωγράφους και τους φιλότεχνους - από τη Νέα Υόρκη στην Πενσιλβάνια και από το Τίβολι στη δικιά μας Ύδρα, ο Marden ακόμα και σήμερα, στα ογδόντα δύο του χρόνια, παραμένει περιπλανώμενος αλλά και σταθερά συντονισμένος ταυτόχρονα με τον πυρήνα του έργου του: ο μινιμαλισμός και οι προεκτάσεις του, όπως τις καλλιέργησε μέσω του συγκλονιστικά πολυδιάστατου αφηρημένου εξπρεσιονισμού (αναφορά στον Πόλοκ) και των χρωματικών κοιλάδων αλά Ρόθκο, ήταν αναπόφευκτο να τον βάλουν στο Πάνθεο των τρισμέγιστων. Το MοΜΑ της Νέας Υόρκης, το 2006, τον αναγνώρισε ως έναν από τους πατριάρχες του αμερικάνικης μεταπολεμικής τέχνης. Τεράστια έκθεση!

Βαθιά ανάσα και… ερώτηση: «Τι γυρεύεις στο Κολωνάκι, Brice Marden, εσύ ένας Υδραίος;». Γιατί εκτός από τη Νέα Υόρκη, ο Marden τα τελευταία πενήντα χρόνια επιστρέφει αδιάλειπτα στο αγαπημένο του ελληνικό νησί, όπου μάλιστα διαθέτει και δικό του σπίτι. Κρατείστε το τιπ γιατί σχετίζεται άμεσα με την ενότητα των έργων που θα δούμε στην γκαλερί Gagosian: έργα ζωγραφικής πάνω σε μάρμαρο που δημιούργησε στο νησί της Ύδρας την περίοδο 1981- 1987. Έργα που σηματοδοτούν, κατά τα λόγια του ιδίου, τη μετάβασή του μέσω της Ύδρας στην τέχνη που ακολουθεί ως και σήμερα, μιας και από τη δεκαετία του ’60, όπου άρχισε να δουλεύει όχι μόνο στην Αμερική αλλά και το Παρίσι, όπου μετακόμισε για κάποιο διάστημα, ο Marden πειραματίστηκε από πίνακες με γραφίτη- ξυλάνθρακα (μέγας θαυμαστής του Τζιακομέτι) αλλά και χρωματικές παλέτες-φλερτ του Brice με τον Μονέ και τον Ντιέγκο Βελάσκεθ. 

Στην Ύδρα, επομένως, που την επισκέφτηκε πρώτη η γυναίκα του Έλεν Χάρινγκτον (επίσης καλλιτέχνης), κάτι στα βράχια και στο φως της ήταν αυτό, που διαδρώντας εντός του Marden, σαν να στέλνει τα λάδια του από τους έως τότε καμβάδες σε επιφάνειες από μάρμαρο. Μια ακόμα μικρή παρένθεση, ως προς την προσωπική του ζωή: πριν τον γάμο του με την Χάρινγκτον, ο Marden ήταν παντρεμένος με την αδελφή της Τζόαν Μπαέζ, Πολίν, ζώντας για ένα διάστημα από κοινού με τον Μπομπ Ντίλαν και τον επίσης φολκ τραγουδιστή Πίτερ Σίγκερ, στο σπίτι της Τζόαν, στο Κάρμελ της Καλιφόρνιας. Those where the years my friend! 

Επιστροφή στην Ύδρα της δεκαετίας του ’80. Προμηθευόμενος τα μάρμαρα των νέων γλυπτών και των καμβάδων του από μικρά τοπικά λατομεία-οικοτεχνίες του νησιού, ο Marden είναι σαν να ανακαλύπτει το υλικό που επιταχύνει το transmission του από την ορθογωνιότητα των καμβάδων και των τελάρων σε κάτι πιο άναρχο. Οι πόροι και οι ανεπεξέργαστες επιφάνειες των μαρμάρων στην ουσία μοιάζουν σαν συμμέτοχοι-δημιουργοί. Βλέπετε, ασχέτως της δεινής και μετρονομημένης πινελιάς του, η «τρύπα» στην επιφάνεια του μαρμάρου-καμβά θα διαχύσει το όποιο χρώμα στην κατεύθυνση που αυτή επιθυμεί, κι όχι μόνο η θέληση- κατεύθυνση που δίνει ο καλλιτέχνης (εξού και το συνεταιρικά). Μεγαλειώδες.

Οι γραμμές και οι απολήξεις που προκαλούνται από αυτού του είδους τον ιδιότυπο «συνεταιρισμό» ευθυγραμμίζουν την όρεξη της φύσης με τη διάθεση του καλλιτέχνη αλλά και αντίστροφα. Όπως δηλώνει ο Marden, αυτό το ανεξέλεγκτο των καμβάδων από μάρμαρο και ο τρόπος που «κατεύθυνε» τα χρώματά του ήταν που τον ώθησαν να ανακαλύψει τη δυναμική και την ένταση του διαγώνιου άξονα. Η συντριπτική του δύναμη, καθώς καταργεί την ορθογωνιότητα μοιράζοντάς την κυριολεκτικά στους τέσσερις ανέμους, προοδευτικά τον οδήγησε στην παραγωγή ενός σύμπαντος καλλιγραφικών πλεγμάτων. Τα «ατυχήματα» άρχισαν να αποκτούν μορφή, τα μοτίβα να γαληνεύουν, τα πράσινα και τα κόκκινα χρώματα κάτω από το μπλε του αρχαιοελληνικής θεματολογίας υδραίικου ουρανού είναι σαν να συνομιλούν με ασιατικές φόρμες και κινέζικα ιδεογράμματα. 

Η ροή της κίνησης μοιάζει να μεταφέρει ένα κοσμικά συμπαντικό μήνυμα, σαν γλυφικά τα σύμβολα στις μαρμάρινες φλέβες της ενότητας «Marbles and Drawnings» εκπέμπουν αρμονία με τη φύση και τον χρόνο. Το παραδέχεται ο Marden: «Τα έργα μου πάντα ασχολούνται με τη φύση, ακόμα και τα πιο αφηρημένα. Κάποιες φορές επικεντρώνομαι στη μορφή, χωρίς να αφορούν άμεσα τον πραγματικό κόσμο, όμως, πάντα υπάρχει η ενασχόληση με τη φύση, ασυζητητί». Δικαιολογημένος ο ενθουσιασμός της φιλότεχνης Αθήνας, επομένως, μιας και η νέα εικαστική σεζόν με το άνοιγμα της Gagosian ξεκινά με μια έκθεση ειδικού βάρους δέκα στα δέκα.

Brice Marden, Marbles and Drawnings
Gagosian gallery. Αναπήρων Πολέμου και Δεινοκράτους, Κολωνάκι
Από την Πέμπτη 24 Σεπτεμβρίου